Σαν συναισθηματική νοημοσύνη ορίζεται η ικανότητα για αντίληψη, κατανόηση και διαχείριση των συναισθημάτων του εαυτού και των άλλων, προς διευκόλυνση πράξης και σκέψης. Πρόκειται για το σύνολο δεξιοτήτων που σχετίζονται άμεσα με το γνωστικό σύστημα, το αποτέλεσμα της αλληλεπίδρασης μεταξύ συναισθημάτων και νόησης, καθώς και τη δυνατότητα των ατόμων για αναγνώριση, επεξεργασία και χειρισμό πληροφοριών συναισθηματικής φύσεως που οδηγούν σε προσαρμοστική λειτουργικότητα. Βάσει αυτών, η συναισθηματική νοημοσύνη εκτιμάται με κλίμακες ειδικά σχεδιασμένες για τους πληθυσμούς στους οποίους χρησιμοποιούνται, διευκολύνοντας την μελέτη της διαχείρισης των συναισθημάτων.
Υπάρχουν ατομικές διαφορές στα επίπεδα συναισθηματικής νοημοσύνης. Συγκεκριμένα, φαίνεται πως οι γυναίκες διαθέτουν υψηλότερα ποσοστά συναισθηματικής νοημοσύνης απ’ ότι οι άνδρες, όπως και τα άτομα μεγαλύτερης ηλικίας, με τις γυναίκες να έχουν το προβάδισμα. Επιπλέον, τα επίπεδα τείνουν να βελτιώνονται με το πέρασμα του χρόνου, πιθανότατα λόγω της εμπειρίας.
Τα υψηλά ποσοστά συναισθηματικής νοημοσύνης σχετίζονται με καλύτερη ψυχική και σωματική υγεία, μεγαλύτερη ικανοποίηση από τις διαπροσωπικές σχέσεις, καλύτερη ψυχοκοινωνική λειτουργικότητα και υψηλότερα ποσοστά αισιοδοξίας. Έτσι, τα άτομα με ικανοποιητικά επίπεδα συναισθηματικής νοημοσύνης κατανοούν την σύνδεση μεταξύ των συναισθημάτων και των πράξεων τους, διατηρούν τη ψυχραιμία τους σε ψυχοπιεστικά γεγονότα, έχουν την ικανότητα να επηρεάσουν τους άλλους θετικά και να διαχειριστούν δύσκολες συναναστροφές με διπλωματικό τρόπο.
Από την άλλη, τα χαμηλά ποσοστά συναισθηματικής νοημοσύνης συσχετίζονται με κακή σωματική και ψυχική υγεία, δυσκολία στις κοινωνικές συναναστροφές, στην αντίληψη και διαχείριση των συναισθημάτων και των σκέψεων, διατροφικές διαταραχές, διαταραχές εξάρτησης και διαταραχές άγχους. Επομένως, τα άτομα με χαμηλά επίπεδα συχνά νιώθουν πως οι άλλοι δεν τα καταλαβαίνουν, αναστατώνονται εύκολα, βιώνουν δυσφορία λόγω των συναισθημάτων τους και αντιμετωπίζουν δυσκολίες στη λήψη αποφάσεων.
Οι συσχετίσεις αυτές οφείλονται στο ότι τα άτομα με υψηλό έλεγχο και καλή αντίληψη των συναισθημάτων τους, δεν καταφεύγουν σε ανθυγιεινές συμπεριφορές, όπως το κάπνισμα, για τη διαχείριση της δυσφορίας, αλλά αναζητούν τεχνικές αντιμετώπισης που δεν θα επιφέρουν προβλήματα, όπως η σωματική άσκηση. Γενικά, υποστηρίζεται πως πολλές μορφές επίλυσης προβλημάτων συναισθηματικής ή και όχι φύσεως απαιτούν συναισθηματική δεκτικότητα, γενική νοημοσύνη και συναισθηματική νοημοσύνη.
Όπως προαναφέρθηκε, η συναισθηματική νοημοσύνη δεν είναι κάτι παγιωμένο, κάτι με το οποίο γεννιόμαστε, αλλά ένα σύνολο δεξιοτήτων που μπορούν να βελτιωθούν και να κατακτηθούν με λίγη προσπάθεια. Παρακάτω παρατίθενται μερικοί τρόποι βελτίωσης της συναισθηματικής νοημοσύνης.
Αναγνώρισε τα συναισθήματα σου και ονομάτισε τα! Ξεκίνα ρωτώντας τον εαυτό σου “τι συναισθήματα νιώθω αυτή τη στιγμή;”. Μπορείς να τα ονοματίσεις; Είναι λύπη, θυμός, άγχος; Πως αντιδρά το σώμα σου σε αυτό το συναίσθημα; Πως θα προτιμούσες να αντιδράσεις, όταν νιώθεις αυτά τα συναισθήματα; Θα μπορούσες να κάνεις κάτι διαφορετικά; Για παράδειγμα, σε μια κατάσταση άγχους, όπου η πρώτη σου αντίδραση είναι να ανάψεις τσιγάρο, θα μπορούσες να βρεις εναλλακτικούς τρόπους αντίδρασης; Κάνε μια παύση και απάντησε αυτές τις ερωτήσεις. Αν σε βοηθάει, μπορείς ακόμα και να τις απαντήσεις γραπτώς. Με το πέρασμα του χρόνου θα έχεις ένα όμορφο ημερολόγιο συναισθημάτων που θα δείχνει τη πρόοδο σου στο ταξίδι σου προς την αυτογνωσία.
Ζήτησε ανατροφοδότηση! Θα μπορούσες να ρωτήσεις συναδέλφους, φίλους ή μέλη της οικογένειας σου πως εκτιμούν την συναισθηματική σου νοημοσύνη. Για παράδειγμα, θα μπορούσες να τους ρωτήσεις πως πιστεύουν ότι αντιδράς σε δύσκολες καταστάσεις ή πόση ενσυναίσθηση δείχνεις όταν μοιράζονται μαζί σου τα συναισθήματα τους ή πόσο αποτελεσματικά μπορείς να διαχειριστείς τις αντιπαραθέσεις. Μπορεί να μην σου αρέσει αυτό που θα ακούσεις, αλλά συχνά αυτό που δεν μας αρέσει είναι αυτό που θα μας κάνει καλό να ακούσουμε.
Χρησιμοποίησε την ενεργητική ακρόαση! Όταν συζητάμε με τους άλλους, για να νιώσουν πως όντως ενδιαφερόμαστε και τους καταλαβαίνουμε, πρέπει να το δείχνουμε με όλο μας το σώμα. Προσπάθησε να είσαι στραμμένος προς το μέρος του συνομιλητή σου, όσο μιλάει προέτρεψε τον να συνεχίσει με μικρά νεύματα του κεφαλιού και μικρά επιφωνήματα του τύπου “μμχχμ..” και παίρνοντας εκφράσεις επιδοκιμασίας σε σημεία που σε βρίσκουν σύμφωνο ή σύμφωνη. Επίσης, δοκίμασε να κάνεις ανοιχτού τύπου ερωτήσεις, δηλαδή ερωτήσεις που δεν επιδέχονται απάντηση του ναι ή όχι, προσπάθησε να κάνεις μια μικρή ανασκόπηση των όσων είπε με δικά σου λόγια και μην διστάζεις να κάνεις ερωτήσεις σε σημεία που πιστεύεις πως δεν κατανόησες. Τέλος, σε περίπτωση που τα λεγόμενα του συνομιλητή σου σε κάνουν να νιώσεις δυσφορία, προτίμησε να το εκφράσεις με δηλώσεις του τύπου “Αυτό που αναφέρθηκε με κάνει να νιώθω απογοητευμένος/ αδικημένος/ θλιμμένος κτλ.”, παρά λέγοντας πως ο συνομιλητής σου προκάλεσε το συναίσθημα.
Διάβασε λογοτεχνία! Έρευνες δείχνουν ότι η λογοτεχνία με περίπλοκους χαρακτήρες βελτιώνει την ενσυναίσθηση, την ικανότητα μας να “μπαίνουμε στη θέση του
άλλου” και να καταλαβαίνουμε τα συναισθήματα του. Διαβάζοντας ιστορίες από την οπτική γωνία άλλων ανθρώπων, μας δίνει πρόσβαση στις σκέψεις, τα κίνητρα και τις πράξεις τους και μπορεί να βελτιώσει την κοινωνική σου επαγρύπνηση.
Κλείνοντας, θα πρέπει να αναφερθεί πως οι παραπάνω συμβουλές είναι απλά αυτό, συμβουλές, και σε καμία περίπτωση δεν υποκαθιστούν την θεραπεία ή την συμβουλευτική διαδικασία που λαμβάνει χώρα μεταξύ ψυχολόγου και θεραπευμένου. Αν νιώθεις πως τα συναισθήματα σου σε ξεπερνάνε, πως χάνεις τον έλεγχο τους ή αν η δυσφορία που νιώθεις είναι πέρα των ορίων σου, μην διστάσεις να ζητήσεις βοήθεια από έναν ειδικό. Ο συναισθηματικός μας κόσμος είναι ένα ταξίδι στο οποίο πολλές φορές χρειαζόμαστε συνταξιδιώτη και η παραδοχή αυτή, ότι χρειαζόμαστε βοήθεια, είναι το πρώτο βήμα για μια πιο ισορροπημένη ζωή.
Βιογραφικό
Η Μαρία Δανιήλ είναι Ψυχολόγος, κάτοχος μεταπτυχιακού τίτλου στην Κλινική & Κοινοτική Ψυχολογία από το Πανεπιστήμιο του Ανατολικού Λονδίνου (UEL) και μέλος του Βρετανικού Συλλόγου Ψυχολόγων (BPS). Ασχολείται με: -Διαταραχές Εξάρτησης -Διακοπή καπνίσματος -Άγχος -Κατάθλιψη -Διαχείριση πένθους & απώλειας -Άνοια & Alzheimer’s – Υποστήριξη COVID-19
