Χριστούγεννα 1904: Γιατί ο Τσόντος Βάρδας παρέμεινε στην Λάγκα

Η ελευθερία είναι το θέλημα του Θεού. Λοιπόν εις αυτόν θα υπακούσωμεν ή εις τους αθλίους Βουλγάρους; Ειπέτε, θα είμεθα άνθρωποι τότε; Θα είμεθα Χριστιανοί; Και προ πάντων αδελφοί, είναι δυνατόν να είμεθα Έλληνες;

Ήταν τέτοιες οι θηριωδίες των βούλγαρων κομιτατζήδων στην Μακεδονία μας, τα έτη 1897-1899, καθώς και τα επόμενα έτη, που ο Άγγλος πρόξενος Θεσσαλονίκης, σε έκθεσή του το 1902, έγραφε:

«Η δολοφονία είναι το κυριότερο όπλο των κομιτάτων. Δεν υποχωρούν προ ουδενός. Οι Έλληνες είναι κυρίως τα θύματά των. Κατά χιλιάδας εφονεύθησαν Έλληνες κατά τα τελευταία 6 έτη».

Δεν γινόταν διαφορετικά, οι Έλληνες έπρεπε να οργανωθούν και να πολεμήσουν κατά των βούλγαρων και κατά των τούρκων, αν ήθελαν να σώσουν την Ελλάδα. Και αυτό έπραξαν.

Ένας από τους άφοβους Μακεδονομάχους μας, ήταν και ο Γεώργιος Τσόντος (Τσόντος Βάρδας) που το 1904 βρέθηκε στην Καστοριά. Για όσα έκανε αυτός ο Έλληνας, μιλούν οι κάτοικοι του χωριού Λάγκα, όπου είχε πάει ο καπετάν Βάρδας και μάλιστα έμεινε λόγω του καιρού εκεί και τα Χριστούγεννα.

“Από νωρίς, από τα πρώτα βήματα του Αγώνα ο Γεώργιος Τσόντος (Τσόντος Βάρδας) αναφερόταν με ιδιαίτερη μνεία και σεβασμό στη Λάγκα και στους Λαγκιώτες γνωρίζοντας ότι θα μπορούσε ανά πάσα στιγμή να βασιστεί σ’ αυτούς. Για οποιοδήποτε θέμα. Πάντα η Λάγκα ήταν το σημείο αναφοράς ως Ελλάδα ανάμεσα σε τόσα σχισματικά χωριά τριγύρω. Η παρακάτω επιστολή αποδεικνύει τους ισχυρισμούς αυτούς. Κάνει ιδιαίτερο λόγο για 17 άτομα- Λαγκιώτες έτοιμους να βοηθήσουν κάθε όψη του Αγώνα.

Και αυτό δε μπορούσε να περάσει απαρατήρητο ούτε από τους Βουλγάρους. Οδήγησε ο πατριωτισμός και το ελληνικό φρόνημα των Λαγκιωτών στα παρακάτω γεγονότα που κατέστησαν τη Λάγκα κέντρο συγκέντρωσης, πληροφοριών και οργάνωσης του Μακεδονικού Αγώνα στην περιοχή Οντρίων- Βοΐου.

04 Δεκεμβρίου 1904. Μέσα στην επιστολή που έλαβε ο Τσόντος Βάρδας, υπήρχε και μία εγκύκλιος των αρχικομιτατζήδων Σκουρτώφ κια Κωνστάντωφ (Κωνστάντα) γραμμένη στα ελληνικά που απευθύνονται στα ελληνικά χωριά με πρώτη προσφώνηση τους κατοίκους της Λάγκας:

«Αγαπητοί μας Λαγγιώται, Βεδελαστινοί και Τσουκαλοχωρίται, το Μακεδονικόν Κομιτάτον το οποίον εργάζεται διά την ελευθερίαν των Χριστιανών οίτινες εισίν από πεντακοσίων ετών υπό τον ζυγόν των Αγαρηνών, έχει τέσσερα έτη που εργαζόμεθα εις τα πλησιέστερά σας χωρία, καμμίαν ζημίαν δεν σας επιφέραμεν και ούτε ψωμί δεν ελάβαμεν από εσάς ενώ φροντίζομεν διά την ελευθερίαν πάντων, άνευ διαφοράς έθνους, όπως διά τους Βούλγαρους, ούτω και διά τους Έλληνας και Βλάχους, διότι, όλοι υπ’ αυτόν τον ίδιον τύραννον είμεθα. Τώρα όμως, Τώρα, όμως, αφού βγήκαν αι Ελληνοτουρικαί αυταί συμμορίαι των οποίων ο σκοπός ουδέν άλλον εισίν ειμή να βοηθήσωσι τον Τούρκον, διά να δύναται να μας έχει ακόμη υπό τον ζυγόν του. Αυτό είναι όμως το χειρότερο, ότι και σεις εγυρίσατε με τας ιδέας αυτών και φροντίζετε να επιφέρετε ζημίαν εις τους γείτονάς σας.

Αλλά και εσείς αν ακόμη πηγαίνετε με αυτάς τας γνώμας να γνωρίζετε ότι θα πάθετε το πλέον χειρότερον και θα μετανοήσετε τότε, αλλά θα είναι πλέον αργά, και να μη νομίζετε ότι, δεν θα έχωμεν δύναμιν, να σας καταδικάσωμεν. Ημείς είχαμε και εδώσαμε να καταλάβει ο Τούρκος, όπου είναι αυτοκράτωρ, όχι εσείς, οι οιποίοι είσθε μηδέν σε 24 ώρες όπου ημπορούμεν να σας κάνουμε στάχτη.

Σκεφθήκε και διορθωθήτε, διότι θα μετανοήσετε και το κρίμα είναι εις τον λαιμόν σας. Ημείς διά τους καλούς είμεθα καλοί, αλλά διά τους κακούς, οι πλέον χειρότεροι.

Σκεφθήτε να μην υπακούετε εις τους Τουρκολάτρας αρχηγούς σας, οι οποίοι φροντίζουν να υπερασπίζουν τον Αγαρηνόν και να σας κρατάν ακόμη υπό τον ζυγόν. Ιδού από τας ηρωικάς μας πράξεις έλαβε μέτρα η Ευρώπη και εντός ολίγου θα είδωμεν ελευθερίαν και σεις τότε θα μετανοήσετε ως ο Ιούδας, αλλά θα είναι αργά.

Υγιαίνετε

Το παρόν αποστείλετε εις τα σημειωμένα χωριά

Εκ της αρχής

ήτοι

Βοεβόδας Κ. Σκουρτώφ

Αρχηγός Κωνστάντας».
Μετά την ξεκάθαρη αυτή απειλή, σχεδιάστηκε και εκτελέσθηκε άμεσα η εξόντωση των παραπάνω αρχηγών των κομιτατζήδων υπό το σώμα του Τσόντου Βάρδα.

12 Δεκεμβρίου 1904. Το βράδυ κατέφθασε ο Τσόντος Βάρδας με το σώμα του στη Λάγκα. Ήρθε από την Κοτύλη έπειτα από 4ωρη πορεία μέσα από τα βουνά. Την επόμενη μέρα συγκέντρωσε τους ιερείς όχι μόνο της Λάγκας, αλλά του Βράχου, Σκιερού και Πετροπουλακίου, και ανέπτυξε το ζήτημα του Αγώνα. Κήρυξε την γραμμή του Μακεδονικού Αγώνα, όπως του είχε αποσταλεί νωρίτερα, τον Απρίλιο από το Μακεδονικό Κομιτάτο.

Οδηγίες του Μακεδονικού Κομιτάτου

Δημιούργησε άμεσα, την επόμενη κιόλας μέρα, 13 Δεκεμβρίου, στο χωριό την επιτροπή αγώνα, η οποία πήρε το όνομα της από τον αρχηγό της ως συνηθιζόταν. Υπέγραψαν οι: Παπαγιάννης (πατήρ Ιωάννης Ζιάκας), Παπαγιώργης, Παπαβασίλειος, Διδάσκαλος Δημήτριος Πρέμπτης, Κωνσταντίνος Σωτηρίου, Ζήσης Γιαννούλης, Χρήστος Παναγιώτου.

Η υπογραφή των μελών της Επιτροπής Μακεδονικού Αγώνα στην Λάγκα

Προεστοί κατέφθασαν από τα γύρω χωριά να γνωρίσουν και να χαιρετίσουν το μεγάλο αρχηγό, καθώς και να μεταφέρουν στα μέρη τους το μήνυμα της ελευθερίας. Πέντε μέρες έμεινε στη Λάγκα, οργανώνοντας την εστία των επιτροπών εκεί. Έφυγε κατόπιν για την Δαμασκηνιά στις 17 Δεκεμβρίου, αλλά επέστρεψε στις 19. Η Λάγκα είχε γίνει πλέον μόνιμο καταφύγιο και κέντρο των ανταρτών- αγωνιστών, επειδή παρείχε πλήρη ασφάλεια στα ανταρτικά σώματα των μακεδονομάχων. 

Έμειναν για ανάπαυση ως τις 24 Δεκεμβρίου, αλλά λόγω της σφοδρής κακοκαιρίας που επικρατούσε, έμειναν ως τις 26, κάνοντας Χριστούγεννα με τους Λαγκιώτες που τους φιλοξενούσαν. Εννοείται ότι  για κάθε ενδεχόμεν και προς αποφυγή κάθε κινδύνου ο Βάρδας εγκατέστησε φρουρά γύρω από το χωριό. Έτσι, ελεύθεροι και αμέριμνοι οι χωρικοί οι Μακεδονομάχοι πήγαν στην εκκλησία και μετά διασκέδασαν όλη μέρα. Στην πανηγυρική Θεία Λειτουργία της Άγιας Ημέρας των Χριστουγέννων, η οποία εορταζόταν με κάθε μεγαλοπρέπεια από τους Λαγκιώτες, ο εξέχων μακεδονομάχος αντάρτης του σώματος του Τσόντου, Παπαδράκος (κατά κόσμον Χρυσόστομος Χρυσομαλλίδης) μίλησε για την Ελλάδα και το φρόνημά της λέγοντας τα εξής:

«Πειθαρχείν δει Θεώ μάλλον ή ανθρώποις. Αδελφοί μας, όπως οι Μάγοι οι ωδηγηθέντες από τον πανέκλαμπρον αστέρα, ίνα έλθωσι και προσκυνήσωσι το Θείον βρέφος εις την φάτνην, όπου η Παρθένος έφερεν ένσαρκον εις το μέσον της ανθρωπότητος της ευρισκομένης εν σκότει και σκιά θανάτου, το άρωμα του κρίνου το οποίον ο Παντοκράτωρ από τον χλοερόν παράδεισον παρέδωκεν εις τον Αρχάγγελον Γαβριήλ, όπως αυτοί δεν ήκουσαν του παιδοκτόνου Ηρώδου την προσταγήν, αλλά υπήκουσαν και ηκολούθησαν τα κελευσμάτα του Θεού μας, έτσι και ημείς δεν πρέπει να υπακούσωμεν εις κανέναν άλλον παρά εις τας εμπνεύσεις τας οποίας μας δίδει το ουράνιον φως Του και εις τα καθήκοντα τα οποία μας επιβάλλει η λατρεία μας προς την ελευθερίαν. Η ελευθερία είναι το θέλημα του Θεού. Λοιπόν εις αυτόν θα υπακούσωμεν ή εις τους αθλίους Βουλγάρους;

Ειπέτε, θα είμεθα άνθρωποι τότε; Θα είμεθα Χριστιανοί; Και προ πάντων αδελφοί, είναι δυνατόν να είμεθα Έλληνες;»

Και η εμπνευσμένη ομιλία αυτή έληξε με τον ψαλμό του «Υπερμάχω Στρατηγώ τα νικητήρια» και ζητωκραυγές για την Ελλάδα και την ελευθερία. Και το αποτέλεσμα ήταν ότι 85- 90% των Λαγκιωτών έγιναν Μακεδονομάχοι με τον έναν ή με τον άλλον τρόπο.

Ο παπα-Δράκος στα άρματα

Αρχηγοί= Μέλη Επιτροπών

Το σχέδιο είχε καταστρωθεί πολύ προσεκτικά. Ο τρόπος που μεταφέρονταν μηνύματα ήταν πολύ έξυπνος και δεν κινούσε υποψίες. Κάτω από το πινάκι το ξύλινο υπήρχαν οι οδηγίες, τα μηνύματα ό,τι ήταν προς παράδοση, ενώ από πάνω το φαγητό. Ποιος θα υποψιαζόταν κάποιον ποιμένα που πήγαινε το κοπάδι του για βοσκή, με το πενιχρό φαγητό του ότι θα εκτελούσε τέτοια υπηρεσία;

Η Λάγκα μνημονεύεται καθ’ όλη την διάρκεια των επιστολών των Τσόντου Βάρδα στους οπλαρχηγούς του μέχρι το τέλος του Μακεδονικού Αγώνα ως «ελληνόφωνο» πατριωτικό χωριό, στο οποίο ανά πάσα στιγμή θα μπορούσαν οι πολεμιστές να βρουν καταφύγιο σε δύσκολες καταστάσεις. Και πραγματικά, που αλλού θα έβρισκαν καλύτερα;

Απόσπασμα άρθρου της Μαρίας Παπαϊωάννου με θέμα: Ο Μακεδονικός Αγώνας στη Λάγκα

hlaggamou.blogspot.com