Όταν μου ζητήθηκε από τη φίλη και συνάδελφο, Έφη Ζέρβα, να γράψω για τον τζόγο στo ertnews.gr (και την ευχαριστώ για την εμπιστοσύνη και την τιμή που μου κάνει), πέρασαν πολλές σκέψεις από το μυαλό μου.
* Του Νεκτάριου Οικονόμου
Όχι αν θα έγραφα κάτι. Αυτό ήταν δεδομένο.Αλλά τι θα έγραφα; Θα έκανα μία έρευνα όπως είχα πράξει πριν πέντε χρόνια (Εθισμός στον Τζόγο: Από τη μαγεία των αριθμών στην εξάρτηση); Θα αποτύπωνα τη διαφορετική οπτική γωνία που έχει προκύψει μέσα από την παρέλευση αυτών των πέντε ετών, κρατώντας φυσικά τα επιστημονικά δεδομένα;
Ίσως να χρησιμοποιούσα και κάποια ευρήματα από την πτυχιακή μου εργασία, όσον αφορά τον ρόλο του πλέον αγαπημένου μας προσώπου στην πορεία της απεξάρτησης; (αυτό ήταν το θέμα της πτυχιακής μου εργασίας στο πτυχίο ψυχολογίας). Και ποιος νοιάζεται θα πει κάποιος για την πτυχιακή σου εργασία; Και δεν θα έχει και άδικο. Επίσης δεν θα μπορούσα να γράψω και κάτι, «λόγω της ημέρας» όπως έλεγε και ο Γιώργος Κωνσταντίνου στη Μάρω Κοντού μετά τον γάμο του Αντωνάκη με την Ελενίτσα στην περιβόητη ταινία «Η δε γυνή να φοβήται τον άνδρα». Κι από την άλλη να χαλάσω το κλίμα των ημερών; Πιστέψτε με δεν έχω τέτοια πρόθεση, αλλά δεν θα συμμετέχω αβρόχοις ποσί σε αυτήν την πανήγυρη.
Ας μην σας κουράζω όμως με πολλές εισαγωγές. Όπως έλεγε ο πατέρας μου «Για όλα τα πράγματα γιε μου υπάρχουν πανεπιστήμια και εκπαιδευτικά ιδρύματα. Για όλες τις ειδικότητες. Για ότι μπορείς να φανταστείς. Για ένα πράγμα μόνο δεν θα βρεις πουθενά στον κόσμο ούτε ένα πανεπιστήμιο, ούτε καν μία σχολή. Για την εμπειρία. Δεν υπάρχει πανεπιστήμιο εμπειρίας. Έμπειρος θα γίνεις μέσα από αυτό που θα ζήσεις εσύ». Κάπως έτσι λοιπόν αποφάσισα να γράψω για το δικό μου βίωμα. Και ποιον ενδιαφέρει; θα αναρωτηθεί πάλι κάποιος. Το μόνο που έχω να απαντήσω σε αυτό είναι ότι αν ενδιαφέρει κάποιον, τότε αυτομάτως αυτές οι γραμμές που γράφω τούτη εδώ τη στιγμή, μάλλον έχουν αξία.
Αντί ιστορικής αναδρομής
Ο τζόγος έχει πολλές εκφάνσεις. Πολλούς τρόπους να εκδηλωθεί. Πολλά παιχνίδια για να μιλήσουμε με απλή γλώσσα. Για μένα ήταν το αθλητικό στοίχημα. Και ξεκίνησε το 1999. Οι στιγμές και οι ιστορίες από εκείνη τη στιγμή και μετά και μέχρι τις 5 Αυγούστου του 2011 αναρίθμητες. Για να έχει κάποιο νόημα η προσωπική μου ιστορική αναδρομή αποφάσισα να τη δομήσω και να σας την παρουσιάσω μέσα από τα τέσσερα στάδια της διαστρωμάτωσης του παθολογικού τζόγου.
Ας ξεκινήσουμε λοιπόν αυτήν την ιστορία:
Φάση κερδοφορίας
Υπήρχε πάντα μία έφεση στον αθλητισμό. Το 1999 το αθλητικό στοίχημα ήρθε στη χώρα μας. Και ήταν ότι περίμενα. Ήταν αυτό που θα έβαζε μέσα σε «πλαίσιο» πολλά στοιχεία του χαρακτήρα μου. Ήταν ο τζόγος όπως τον ήθελα. Γνώση, εξειδίκευση, αναγνώριση, αποθέωση και… κέρδη (αργότερα θα καταλάβαινα ότι τα κέρδη στον τζόγο είναι οι μεγαλύτερες ήττες). Τα πρώτα χρόνια λοιπόν ήταν εξαιρετικά. Και ήταν εξαιρετικά επειδή ήταν κερδοφόρα. Κάπως έτσι εισήλθε και η αφεντιά μου στον μαγικό κόσμο του τζόγου και πιάστηκε στο δίχτυ του.
Φάση απώλειας
Μετά από περίπου τέσσερα χρόνια οι πρώτες απώλειες έκαναν την εμφάνισή τους. Το «εγώ» μου και η παικτική μου ικανότητα είχαν φουσκώσει τόσο πολύ, που ήμουν πεπεισμένος ότι οι απώλειες θα είναι πρόσκαιρες. Σαν τον Αλεξέι στη νουβέλα «Ο Παίκτης» του Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι (ο ίδιος ο συγγραφέας βαθιά εθισμένος στον τζόγο όταν έγραψε αυτό την αριστουργηματική και άκρως βιωματική νουβέλα). Ο Αλεξέι Ιβάνοβιτς, ο δασκαλάκος που μυήθηκε στη μαγεία της ρουλέτας αναπολεί τη μία νίκη του, όταν αναδεύει στην τσέπη του το τελευταίο λουδοβίκιο. Έχει ξεχάσει τον εξευτελισμό, τη φυλάκιση, την απώλεια όλων των αγαπημένων του προσώπων και σκέφτεται αυτή τη νίκη. Οι νίκες διογκώνονται, διαφημίζονται, προβάλλονται, είναι status και πάγια εικόνα. Οι ήττες; Αν και συντριπτικά περισσότερες θάβονται. Πείθεις τον εαυτό σου ότι δεν υπάρχουν. Τις ξεχνάς παρότι τα τραπεζικά statements και οι υπερχρεωμένες πιστωτικές κάρτες στις θυμίζουν στο τέλος του μήνα. Ε και; Αλλάζεις διεύθυνση αλληλογραφίας, έρχονται στη δουλειά, στο σπίτι κανείς δεν ξέρει τίποτα και όλα θα λυθούν στο δυνατό ρεφάρισμα που δεν θα αργήσει να έρθει. Ακόμη κι αν ρεφάρεις όμως; Ε, κρίμα δεν είναι να πάει χαμένος όλος ο κόπος και η αγωνία; Να μην βγει κάτι από αυτό; Αφού ρεφάρεις (αν ρεφάρεις δηλαδή) θέλεις και ένα κέρδος. Κι αυτό είναι το εισιτήριό σου για την οριστική κόλαση της απώλειας.
Φάση απελπισίας
Παίζεις τα πάντα. Παίζεις ότι κινείται (αν σας φάνηκε οικεία η φράση μάλλον κάτι έχει αρχίσει και κινείται και εντός σας). Παίζεις πολλές ώρες. Μπάσκετ Φιλιππίνες; Ε ναι, γιατί όχι; Είναι ένας τύπος 170 κιλά, ύψος 1.95, αλλά που να τον φτάσουν οι Ασιάτες; Βέβαια παίζει μπάσκετ στο μισό γήπεδο, στην άμυνα δεν μπορεί να γυρίσει. Θα πάθει έμφραγμα αν τρέξει. Αλλά τι σημασία έχει αυτό; Το μόνο που μετράει είναι ότι παίζεις. Χάσεις-κερδίσεις. Μένεις ενεργός, άρα μένεις ζωντανός. Γιατί πολύ απλά δεν ζεις χωρίς να τζογάρεις. Κι αυτοί παίζουν το πρωί. Δεν αντέχεις ούτε στιγμή χωρίς να τζογάρεις. Θες να παίζεις από το πρωί μέχρι το άλλο πρωί. Ο ύπνος σου έχει μειωθεί. Βαριά 3-4 ώρες την ημέρα. Βάζεις ξυπνητήρι «κατά λάθος» στις 04:00 τα χαράματα γιατί άλλαξες κινητό. Ο μόνος λόγος όμως είναι να πεις ότι αφού ξύπνησες δεν έχεις ύπνο πια. Και πας να δουλέψεις. Αντί να δουλέψεις όμως, παίζεις μπάσκετ ΝΒΑ, εκεί κατά τις πέντε τα χαράματα κρίνονται όλα τα ματς. Κι εσύ παίζεις «και τις κάλτσες σου». All in που λένε και στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού. Για το πόκερ βέβαια, αλλά τι κάνω ρε αδελφέ που δεν ξέρω πόκερ, μόνο στοίχημα παίζω. Όποιο κι αν είναι το αποτέλεσμα οι κάρτες σου έχουν φουσκώσει τόσο πολύ που μοιάζουν με το ανθρωπάκι της Michelin. Κανένα πρόβλημα όμως. Ξέχασες τι είπαμε; Οι λογαριασμοί έρχονται στη δουλειά. Δεν θα τις δει κανείς στο σπίτι. Μπράβο, είσαι φοβερός. Και δεν φουσκώνουν μόνο οι κάρτες, αλλά και τα δανεικά, από εδώ και από εκεί και από όπου μπορείς. Είσαι απελπισμένος; Ε ναι, αλλά δεν πειράζει, παίζεις και παίζεις πολύ.
Φάση απελπισίας-παραίτησης
Κάπου βαθιά μέσα σου ξέρεις, δεν γυρίζεις. Οι δαίμονές σου είναι τόσο δυνατοί που σε έχουν εκφοβίσει. Έχει φάει το δικό σου bullying κι εκεί καταλαβαίνεις ότι είσαι ανήμπορος. Από την άλλη όμως ακόμη «πιστεύεις» ότι το καράβι γυρίζει. Ο μόνος λόγος που το «πιστεύεις» βέβαια είναι επειδή δεν μπορείς να ζήσεις αν δεν παίζεις. Δεν έχεις λόγο ύπαρξης. Από την άλλη όμως, οργανικά, συναισθηματικά, ψυχολογικά, έχει καταρρεύσει και κάπου θες όλο αυτό να τελειώσει. Ψάχνεις την αποκάλυψη. Παίζεις σε βόλεϊ γυναικών στην Ιταλία τα δικά σου τελευταία λουδοβίκια ως άλλος Αλεξέι και από τη μία πιστεύεις ότι αυτά είναι η αρχή της ανάκαμψης, από την άλλη παρακαλάς να χάσεις για να πας να τα πεις όλα. Τι αντίφαση κι αυτή; Όπως αντιφατικός είναι όλος ο τζόγος. Δεν αντέχεις. Ξέρεις ότι το ποσό που έχεις χάσει, αυτό το ποσό δεν γυρίζει πίσω. Το καράβι βούλιαξε. Κι εσύ ψάχνεις την ηρωική έξοδο.
Έξοδος
Για να απαγκιστρωθείς από τον τζόγο χρειάζεται μεγάλη προσπάθεια. Το δίχτυ του τζόγου είναι περίτεχνα πλεγμένο. Ο καμβάς που είναι στημένος από τον καθρέφτη σου, δημιουργεί στρεβλές εντυπώσεις. Ο Φοίβος Δεληβοριάς αναφέρει στους στίχους του τραγουδιού «Ο Καθρέφτης»:
«Δείχνει πολύ καλός, ενώ εγώ δεν είμαι,
Δείχνει κακός, ενώ δεν είμαι ούτε αυτό,
Όσοι σου λένε φίλε όπως είσαι μείνε,
Είναι όσοι χάψαν τον αντικατοπτρισμό.»
Θα μπορούσα να πω ότι σε μεγάλο βαθμό αυτό αντιπροσωπεύει έναν εν ενεργεία τζογαδόρο. Έναν άνθρωπο που πάσχει από τη συγκεκριμένη διαταραχή συμπεριφοράς, όπως είναι ο τζόγος καταγεγραμμένος στο DSM-V.
Η «Ρίτα Χέιγουορθ της μεγάλης εξόδου» (σε μία παράφραση της εκπληκτικής ταινίας) του τζογαδόρου από την εξάρτησή του είναι η απεξάρτηση. Δεν μπορείς να τα καταφέρεις μόνος σου. Ακόμη κι αν το κάνεις θα είναι πρόσκαιρο. Αν θες, πίστεψε με σε αυτό.
Όχι στη δαιμονοποίηση
Λίγο πριν κλείσω, θέλω να διευκρινίσω ότι δεν δαιμονοποιώ τα τυχερά παιχνίδια. Και φυσικά δεν το κάνω για λόγους marketing. Τα τυχερά παιχνίδια για κάποιους, μπορεί να είναι διασκέδαση και χόμπι. Μία ενασχόληση που προσφέρει ψυχαγωγία και λίγες ευχάριστες ώρες τον μήνα, ή σε μία περίοδο, όπως είναι η αυτή που διανύουμε. Ένα κάλεσμα της θεάς τύχης για το καλό του χρόνου. Ναι, ισχύει και αυτό. Εξάλλου οι στατιστικές αναρίθμητων ερευνών, δείχνουν ότι οι περισσότεροι παίκτες παίζουν με αυτόν τον τρόπο, ως κοινωνικοί παίκτες δηλαδή. Υπάρχουν όμως κι αυτοί (και δεν είναι λίγοι) για τους οποίους αυτό δεν είναι αρκετό. Το φλερτ με τον τζόγο γίνεται ειδύλλιο, έρωτας, σχέση ζωής με όλες τις παθογένειες που μπορεί να έχει μία εξαρτητική σχέση σε όλα τα επίπεδα. Κι εκεί αρχίζει το… πάρτι.
Αντί επιλόγου
Αν με ρωτούσατε τι είναι ο τζόγος για μένα, πώς τον βίωσα, τι συνέπειες έχει φέρει στη ζωή μου, θα μπορούσα να σας απαντάω με τις ώρες. Θα μπορούσα να αναφέρω ίσως και εκατοντάδες, περιστατικά, ιστορίες, γεγονότα. Θα μπορούσα να γράφω χιλιάδες λέξεις μέχρι τα ξημερώματα και η αγαπημένη Έφη να περίμενε το κείμενο μου. Αντί αυτού, αντί επιλόγου δηλαδή, σας παραθέτω τον πλέον δυνατό «ορισμό» που άκουσα για τον τζόγο σε μία συνεδρία κατά τη διάρκεια της απεξάρτησης:
«Ο τζόγος παίκτη μου είναι σαν μία όμορφη γυναίκα ελαφρών ηθών, όπως συνήθιζε να λέει ο θυμόσοφος λαός μας. Θα την κοιτάξεις, θα φλερτάρεις μαζί της, ίσως να βγεις και για έναν καφέ. Αν είσαι καλός, τότε μπορεί να βγείτε και για δείπνο. Αν είσαι εξαιρετικός, τότε μπορεί η βραδιά να συνεχιστεί και το πρωί να ξυπνήσετε μαζί. Από εκείνη τη στιγμή και μετά, εσύ πας μόνο μαζί της. Αυτή πάει με όλους».
Για να κρατήσεις αυτή τη γυναίκα δίπλα σου, γίνεσαι χαμαιλέοντας, προσαρμόζεσαι, αλλάζεις, αλλοτριώνεσαι. Το καμουφλάζ είναι το καθημερινό σου πρόσωπο. Όπως έλεγε και ο Δημήτρης Χορν στην ταινία «Αλίμονο στους νέους» σε εκείνη την απίστευτη ερμηνεία, «Είμαι ο άλλος». Διότι πολύ απλά μέσα στον τζόγο ποτέ δεν είσαι ο εαυτός σου, δεν είσαι καν ένας παίκτης, ένας τζογαδόρος, είσαι ο ίδιος ο τζόγος με ότι αυτό συνεπάγεται.
* Πρώην εξαρτημένος από τα τυχερά παιχνίδια
Απόφοιτος ΚΕΘΕΑ Άλφα & Προγράμματος «Αθηνά» (Αιγινητείου Νοσοκομείου)
Δημοσιογράφος – Ψυχολόγος
