Κάθε χρόνο αρχές Μαρτίου, ο Δήμος Νεστορίου διοργανώνει εκδηλώσεις μνήμης προς τιμή των αγωνιστών Νεστοριτών της Εθνικής Αντίστασης, στα χρόνια της γερμανοϊταλικής κατοχής
Του Κώστα Σουλτανίδη
Στη δεύτερη επέτειο των εκδηλώσεων το 1985 με την ιδιότητα του αντιπροέδρου της Κοινότητας, υπήρξα ο κεντρικός ομιλητής του πανηγυρικού της ημέρας στη γεμάτη από επίσημους και κόσμο αίθουσα του Πνευματικού Κέντρου Νεστορίου. Ένα μικρό αφιέρωμα, δείγμα ευγνωμοσύνης είναι το παρόν δημοσίευμα, προς τους δικούς μας συγγενείς, φίλους και συγχωριανούς, που έδωσαν και την ζωή τους στον αγώνα για την λευτεριά της πατρίδας μας. Περιληπτικά θα παρουσιάσω ορισμένα αποσπάσματα από την Κεντρική ομιλία της εποχής εκείνης.
“Σήμερα γιορτάζουμε το μεγαλείο του αντιστασιακού αγώνα των Νεστοριτών στα δύσκολα Χρόνια της κατοχής, τιμούμε τους λαϊκούς εκείνους αγωνιστές που θυσίασαν τα πάντα στο βωμό της Λευτεριάς,που δωσαν και την ζωή τους για την απελευθέρωση της πατρίδας μας.
Σαν σήμερα πριν από 42 χρόνια στις 3 του Μάρτη του 1943 το Νεστόριο σηκώνει την σημαία της επαναστασης, γίνεται το κέντρο της ένοπλης μαζικής δράσης και ο πόθος για την ένοπλη εξέγερση βρίσκει διέξοδο με τη μαζική προσχώρηση των Νεστοριτων στο ΕΑΜ και απο αυτο στις ταξεις του ΕΛΑΣ.
Ήταν βράδυ στις 3 Μαρτίου ξημερώνοντας τέσσερις, όταν ένα ένοπλο τμήμα του ΕΛΑΣ αποτελούμενο από τριάντα αντάρτες προερχόμενο από το αρχηγείο των ανταρτών με έδρα την Λάγκα μπαίνει στο Νεστόριο. Επικεφαλής ήταν ο Γιώργος Γιαννούλης, ο Μπασχακης Πασχάλης, ο Γιάννης Πατσουρας, Γιώργος Ριζόπουλος, Αχιλλέας Παπαϊωάννου,ο Περικλής και ο Γραμματέας του ΕΑΜ ο Μαργιολης Λευτέρης. Το πρωί οι καμπάνες μηνούν τον ξεσηκωμό. Ολόκληρο το χωριό συγκεντρωνεται στην πλατεια του πανω Νεστορίου και οι αρχηγοι μιλουν για τους σκοπους του ΕΑΜ και βροντοφωναζουν: “Απο εδω ξεκινα η επανασταση. Εμπρος να δυναμωσουμε το ΕΑΜκαι να χτυπησουμε τους κατακτητες σαν ένας άνθρωπος. Όλοι σας έχετε θέση κοντά μας .Όλοι Εκτός από τους προδότες… “
Και τότε ένα ολόκληρο Νεστόριο με δάκρυά στα μάτια ψάλλει τον Εθνικό μας Ύμνο, σαν βλέπει την γαλανόλευκη να κυματίζει στο κοντάρι μπροστά στο κτίριο της Κοινότητας. Στο τέλος ένα αντάρτικο τραγούδι γεμίζει ελπίδα και οπλίζει τις καρδιές των Νεστοριτων “οποίος το δίκιο θέλει, τίμιο ψωμί για να βρει, ας σταθεί στο πλάι, να αγωνισθούμε μαζί… “. Αποτέλεσμα 74 παλληκάρια Νεστοριτες παρατάσσονται με τα όπλα σαν πρώτη σοδειά για τον ένοπλο ΕΛΑΣ. Στη συνέχεια το Νεστόριο θα δώσει 480 ένοπλους μαχητές στον μόνιμο ΕΛΑΣ το υπόλοιπο χωριό στο εφεδρικό. Η νεολαία του Νεστορίου στην ΕΠΟΝ και οι μικρότεροι στα αετόπουλα….
Η πρώτη γυναικεία ένοπλη αντάρτικη ομάδα της ΙΧ Μεραρχίας του ΕΛΑΣ συγκροτείται από Νεστορίτισσες. Θεωρώ υποχρέωση μου να κατονομάσω αυτές τις πρωτοπόρες ηρωίδες, τις Σουλιωτισες της νεώτερης ιστορίας μας που ζωστηκαν τα άρματα για τον αγώνα. Έδωσαν και την ζωή τους και αργότερα ορισμένες και στον άδικο για την χώρα μας εμφύλιο και ορισμένες ζουν και βρίσκονται ανάμεσα μας. Η Κυριακού Ευγενία, η Σκορνου Θεοδώρα, Μάχη Ντουβαλιδου, Αφροδίτη Ντουβαλιδου ,η Πιτη Κυρατσα, η Πηνελόπη Παπούτα, Μαρια Ανδρεοπουλου, Μπελου Ευδοξια, Καλογιαννη Πολυξενη, Πετλιγιαννη Βασιλική, Ελένη Μπουτσιου και πλέον ανώτεροι αξιωματικοί Νεστοριτες πλαισιώνουν τις τάξεις του μαχιμου ΕΛΑΣ που προήλθαν από τις σχολές αξιωματικών και άλλοι που προηχθησαν επ ανδραγαθια. Ο Ιταλός φρουραρχος Καστοριάς έστειλε τον μητροπολίτη Νικηφόρο στο Νεστόριο, με σκοπό να πείσει τους Νεστοριτες αντάρτες να παραδώσουν τα όπλα. Η συνάντηση έγινε στην κάτω εκκλησία του Αγίου Αθανασίου και στο κάλεσμα του “Λευτέρη”, ο μητροπολίτης Νικηφόρος ευλόγησε τα όπλα των ανταρτών.
Μετά τον οργανωμένο ξεσηκωμο των Νεστοριτων άρχισαν οι άγριες επιθέσεις των κατακτητών Γερμανων και Ιταλών έχοντας μαζί τους συνεργάτες δοσίλογους. Δέχτηκε 40 επιθέσεις το χωριο μας και τη μανία των κατακτητών να σβησουν το Νεστόριο που ήταν πλέον εστία αντίστασης, η Ακρόπολη της Λευτεριάς στην περιοχή μας. Όλα τα γυρω υψωματα είναι μάρτυρες της θηριωδιας των Γερμανών και της ανδρείας των Νεστοριτων ανταρτών. Ήρωες ήταν τα παλληκάρια που έδωσαν την ζωή τους στην μάχη της “Παντσκας”απέναντι στο ποτάμι δίπλα στις καστανιές. Ο Πέτρος Φυσσεας, Φιλλιναδας Γεώργιος, Πουνης Θανάσης, σκοτώθηκαν στις μάχες κατά των Γερμανών.
Δύο φορές οι κατακτητές και οι συνεργάτες τους έκαψαν το χωριο μας .Την πρώτη τον Απρίλη του 43 και την δεύτερη τον Οκτωβρη. 680 σπίτια έγιναν στάχτη, άνθρωποι κάηκαν ζωντανοί σ’ αυτό το ολοκαύτωμα. Κανείς δεν μπορεί να ξεχάσει τον τυφλό γέροντα Κύρου που εκτέλεσαν μπροστά στην εκκλησία οι κατακτητές και την γυναίκα του που έκαψαν ζωντανή στο σπίτι. Τον Θανάση Πεγιο που και αυτόν έκαψαν ζωντανό στο σπίτι του…
Συγκεντρωθηκαμε σημερα 42 χρονια μετα για δευτερη φορα να τιμησουμε τον αγωνα των δικων μας ανθρωπων. Να κανουμε ενα μνημοσυνο για αυτους που σκοτωθηκαν στις μαχες,για εκείνους που κάηκαν ζωντανοί και τους συγχωριανούς μας που σκοτωθηκαν ως άμαχοι από τους βομβαρδισμούς. Μαζευτήκαμε να τιμησουμε την Εθνική Αντίσταση. Είναι αλήθεια την Εθνική Αντίσταση άλλες χώρες την έκαναν Εθνικό κεφάλαιο, τίτλο τιμής και δόξας. Εδώ στην χώρα μας με την πρώτη αντίσταση στην Ευρώπη για πολλά χρόνια στην παρανομία. Για μας ο Άρης Βελουχιωτης και όλοι οι αγωνιστές είναι συνεχεια του Κολοκοτρώνη και του Καραϊσκάκη. Και ο Ζέρβας και όλοι οι άλλοι αγωνιστές ήταν το ίδιο παλληκάρια όπως ο Άρης, η ηρωική αυτή έπαλξη της πατρίδας μας είναι στο πανθεο της Ιστορίας δίπλα στα Καλάβρυτα, Κλεισούρα, Δίστομο, Καισαριανή.
Το ηρωικό αυτό χωριο στέκι πάλι εδώ φυλάκιο της ακριτικής μας περιοχής, πανετοιμο να δώσει τις κρυφές και ανεξάντλητες δυνάμεις στην πρόοδο και ανάπτυξη της περιοχής. Και ας τελειώσουμε με την έκκληση του Μανώλη Γλέζου: «Ελάτε να θάψουμε το μίσος που γέννησε ο εμφύλιος μετά το μεγαλείο της Εθνικής Αντίστασης».
Από την ομιλία του Κώστα Σουλτανίδη
ΥΓ. τα περισσότερα ιστορικά στοιχεί προήλθαν από έρευνα κατοίκων του χωριού μας με κύριο εκφραστή τον Γκοσλιοπουλο Χρήστο που ήταν και ο πρώτος κεντρικός ομιλητής στην πρώτη πριν ένα χρόνο Ομιλία. Τα περισσότερα στοιχεία είναι από την ομιλία εκείνη. Ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Καστοριάς Γρηγόριος που ήταν παρών στις εκδηλώσεις ήρθε κοντά μου και με αγκάλιασε λέγοντας: “Αισθάνομαι υπερήφανος για τους υπέροχους αυτούς ανθρώπους” και ζήτησε αντίγραφο της ομιλίας.
