Ο Ναούμ, άνθρωπος με σπουδές μηχανικού κι έντονα αρχαιολογικά ενδιαφέροντα, ούτε με το φαινόμενο της μετανάστευσης καταπιάνεται, ούτε και τις ιδιαίτερες οικονομικές συνθήκες της πατρίδας του αναψηλαφεί. Περιορίζει τη σχέση του με τα πράγματα ακόμα και με τ΄αποθέματα της μνήμης του στο επίπεδο της περιγραφής. Πίσω από τον λάτρη της αφήγησης κρύβεται όμως ο περιηγητής με τη ζωηρή τοπογραφική αντίληψη
Η πόλις Καστορία κείται εις τους πρόποδας υψηλού όρους περιβρεχομένου προς Ανατολάς, Άρκτον και Μεσημβρίαν υπό της λίμνης, επί δε του υψηλοτάτου σημείου του εν λόγω όρους υπάρχει μικρόν οροπέδιον, επί του οποίου ερείπια του ναού του Αγίου Αθανασίου δια-κρίνονται. Προς ανατολάς και ου μακράν του εν λόγω ερειπίου, κοιλάς τις αρκετά μεγάλη περιεφράττετο πάλαι ποτέ υπό κυκλωπείου τείχους του οποίου οι μεγάλοι λίθοι κείνται έτι και νυν επί γραμμής επιμαρτυρούσης την αρχαίαν του ύπαρξιν και τον σκοπόν δια τον οποίον ανωκοδομήθη. Εντός δε του φρουρίου τούτου υπήρχεν, ως λέγεται, και φρέαρ του οποίου ο πυθμήν μέχρι της λίμνης κατέληγεν. Τα ολίγα όσα μέχρι σήμερον εγράφησαν παρά διαφόρων αρχαίων τε και νεωτέρων περί Καστορίας ούτε καν μνείαν ποιούσι περί του άνω μνημονευθέντος φρουρίου. Αρχεία η πατρίς μου δεν κέκτηται, ώστε να δυνηθεί εξ αυτών να επιφωτισθή το μυστήριον των κολοσσιαίων λίθων του φρουρίου και των αρχιτεκτόνων αυτού των εξ αμνημονεύτων αιώνων υπό το σκότος του χρόνου διατελούντων.
Το όρος της Καστορίας, το οποίον ουδεμίαν άλλην διακριτικήν φέρει ονομασίαν είναι βραχώδες, πετρώδες και ακανθαφόρον. Τήδε κακείσε περί τας ακτάς της λίμνης υπάρχουν αυτόφυτοι αγριαμυγδαλέαι, αγριαχλαδέαι, αγριομηλέαι, κ.τ.λ. Φύονται δε επί τους όρους τούτου και σπάνια και τιμαλφή, κατ΄εμήν πεποίθησιν, βότανα άγνωστα εισέτι εις τον βοτανικόν κόσμον, ακατανόμαστα και ακαταχώριστα εις τους πολυσελίδους καταλόγους της πλουσίας και βροτωφελούς ταύτης επιστήμης. Κατά Μάιον μήνα, ότε η φύσις άπασα κοσμείται με τα μυριόχροα άνθη αυτής, τότε ο περιπλανώμενος επί του όρους της Καστορίας αισθάνεται την ύπαρξιν των σπανίων βοτάνων του δια της αναπνοής αρωματοβόλων πνευμάτων. Ο χρόνος ίσως και η των διασήμων βοτανολόγων ακάθεκτος τάσις προς το ανακαλύπτειν τα εισέτι άπειρα της φύσεως μυστήρια θα παράσχη και εις το όρος της πατρίδος μου την διασημότητα εκείνην την οποίαν αγνώστως μεν μέχρι το νυν, αλλ΄εκ καταβολής κόσμου παρ΄αυτής της φύσεως κέκτηται.
Εντός της πόλεως Καστορίας και παρά την θέσιν Άγιος Αθανάσιος φαίνονται έτι και νυν ερείπια βυζαντινής εποχής. Η περί ο λόγος θέσις εφορεύει άπασαν την πόλιν και καταδεικνύει ότι πάλαι ποτέ περιβάλλετο από φρούριον ( εννοεί το σημείο, όπου κτίστηκε το άλλοτε ξενοδοχείο Ξενίας). Το εν λόγω φρούριον έχει αρκετήν περιοχήν. Επί της θέσεως δε «Άγιος Αθανάσιος» υπήρχον κατά την βυζαντινήν εποχήν τα δημόσια της πόλεως κτήρια τα οποία περιεφράττοντο υπό τείχους δια το ασφαλές των εν αυτοίς οικούντων, ως η εποχή το εκάλει. Εχρημάτισαν κατά καιρούς διοικηταί της Καστορίας και ηγεμονόπαιδες εκ της αυτοκρατορικής οικο-γενείας.{Μεταξύ των οποίων και ο Ανδρόνικος Κομνηνός τον 12ον αιώνα επί Μανουήλ Κομνηνού}.
Οι Οθωμανοί δε αφού έγιναν κύριοι της πόλεως, αντί να διατηρήσωσι τα δημόσια εκείνα οικοδομήματα εγκατέλιπον αυτά να ερειπωθώσι και ανήγειρον προς μνήμην επί της θέσεως των τζαμίον το οποίον και την σήμερον σώζεται (εννοεί το κουρσούν τζαμί). Το υπάρχον σήμερον επί της εισόδου της πόλεως φρούριον, το φέρον 2-3 πεπαλαιωμένα τηλεβόλα και το αποτεινόμενο εξ αμφοτέρων των μερών μέχρι της λίμνης τείχος βυζαντινής φαίνεται να είναι εποχής.
Το όρος της Καστορίας, το οποίον ουδεμίαν άλλην διακριτικήν φέρει ονομασίαν είναι βραχώδες, πετρώδες και ακανθαφόρον. Τήδε κακείσε περί τας ακτάς της λίμνης υπάρχουν αυτόφυτοι αγριαμυγδαλέαι, αγριαχλαδέαι, αγριομηλέαι, κ.τ.λ. Φύονται δε επί τους όρους τούτου και σπάνια και τιμαλφή, κατ΄εμήν πεποίθησιν, βότανα άγνωστα εισέτι εις τον βοτανικόν κόσμον, ακατανόμαστα και ακαταχώριστα εις τους πολυσελίδους καταλόγους της πλουσίας και βροτωφελούς ταύτης επιστήμης. Κατά Μάιον μήνα, ότε η φύσις άπασα κοσμείται με τα μυριόχροα άνθη αυτής, τότε ο περιπλανώμενος επί του όρους της Καστορίας αισθάνεται την ύπαρξιν των σπανίων βοτάνων του δια της αναπνοής αρωματοβόλων πνευμάτων. Ο χρόνος ίσως και η των διασήμων βοτανολόγων ακάθεκτος τάσις προς το ανακαλύπτειν τα εισέτι άπειρα της φύσεως μυστήρια θα παράσχη και εις το όρος της πατρίδος μου την διασημότητα εκείνην την οποίαν αγνώστως μεν μέχρι το νυν, αλλ΄εκ καταβολής κόσμου παρ΄αυτής της φύσεως κέκτηται.
Εντός της πόλεως Καστορίας και παρά την θέσιν Άγιος Αθανάσιος φαίνονται έτι και νυν ερείπια βυζαντινής εποχής. Η περί ο λόγος θέσις εφορεύει άπασαν την πόλιν και καταδεικνύει ότι πάλαι ποτέ περιβάλλετο από φρούριον ( εννοεί το σημείο, όπου κτίστηκε το άλλοτε ξενοδοχείο Ξενίας). Το εν λόγω φρούριον έχει αρκετήν περιοχήν. Επί της θέσεως δε «Άγιος Αθανάσιος» υπήρχον κατά την βυζαντινήν εποχήν τα δημόσια της πόλεως κτήρια τα οποία περιεφράττοντο υπό τείχους δια το ασφαλές των εν αυτοίς οικούντων, ως η εποχή το εκάλει. Εχρημάτισαν κατά καιρούς διοικηταί της Καστορίας και ηγεμονόπαιδες εκ της αυτοκρατορικής οικο-γενείας.{Μεταξύ των οποίων και ο Ανδρόνικος Κομνηνός τον 12ον αιώνα επί Μανουήλ Κομνηνού}.
Οι Οθωμανοί δε αφού έγιναν κύριοι της πόλεως, αντί να διατηρήσωσι τα δημόσια εκείνα οικοδομήματα εγκατέλιπον αυτά να ερειπωθώσι και ανήγειρον προς μνήμην επί της θέσεως των τζαμίον το οποίον και την σήμερον σώζεται (εννοεί το κουρσούν τζαμί). Το υπάρχον σήμερον επί της εισόδου της πόλεως φρούριον, το φέρον 2-3 πεπαλαιωμένα τηλεβόλα και το αποτεινόμενο εξ αμφοτέρων των μερών μέχρι της λίμνης τείχος βυζαντινής φαίνεται να είναι εποχής.
golitsis.blogspot.com
