Στις 15 Απριλίου 1941 (Μεγάλη Τρίτη) πραγματοποιήθηκε η Μάχη της λίμνης της Καστοριάς, η μοναδική ανοιχτή μάχη τακτικών στρατών που δόθηκε κατά τον Ελληνογερμανικό Πόλεμο την Άνοιξη του 1941. Η σύγκρουση πραγματοποιήθηκε στα νότια της λίμνης και ανατολικά του Άργους Ορεστικού, στο χωριό Αμπελόκηποι και Μηλίτσα ενώ εκδηλώθηκε και μια δευτερεύουσα προσπάθεια των Γερμανών στη διάβαση στο χωριό Φωτεινή.
Από την πλευρά των Γερμανών πολεμούσε η Μεραρχία της Σωματοφυλακής του Αδόλφου Χίτλερ των SS, η οποία ήταν εξολοκλήρου μηχανοκίνητη, οπλισμένη με τα καλύτερα οπλικά συστήματα και επανδρωμένη από φανατικούς οπαδούς του Φύρερ. Από την άλλη, οι ελληνικές δυνάμεις προσπαθούν να προβάλουν άμυνα στη λίμνη της Καστοριάς εμποδίζοντας τους Γερμανούς να καταλάβουν τους οδικούς άξονες που οδηγούν στην Ήπειρο και την Αλβανία. Επιπρόσθετα, άμεσος ήταν ο κίνδυνος να αιχμαλωτιστούν τα τμήματα Στρατιάς Δυτικής Μακεδονίας που υποχωρούσαν από το μέτωπο του Ελληνοϊταλικού Πολέμου στη Βόρεια Ήπειρο.
Αναλυτικότερα, το ξημέρωμα της 15ης Απριλίου, μετά τη Μάχη της Στενωπού της Κλεισούρας, ελαφρά τεθωρακισμένα της Σωματοφυλακής των «SS Αδόλφος Χίτλερ» και πυροβολικό, κατευθύνονται προς την Κορησσό και αναπτύσσονται στη συνέχεια στην πεδιάδα γύρω από το χωριό Κρεπενή. Οι γερμανοί επισκευάζουν τη γέφυρα του χωριού που είχε καταστραφεί από τους αντάρτες και προελαύνουν στον παραλίμνιο κάμπο της Καστοριάς.
Την κύρια άμυνα ανέλαβαν η Μοίρα Πυροβολικού του Ταγματάρχη Ιωάννη Παπαρρόδου και η «Ανεξάρτητη Μεραρχία Ιππικού» του Ίλαρχου Κλείτου Χατζηλιάδη. Το τμήμα της 13ης μεραρχίας πεζικού αποδυναμωμένο σωματικά και ηθικά μόλις είχε υποχωρήσει από τον τομέα της Κορυτσάς και του Πόγραδετς. Τάχθηκε στη νότια πλευρά της λίμνης από το Δισπηλιό ως τις παρυφές του Άργους Ορεστικού, ενώ, η ίλη ιππικού τάχτηκε στο χωριό Αμπελόκηποι. Περί την 13:30 ώρα, πραγματοποιήθηκε σφοδρή μάχη στην περιοχή Άργους Ορεστικού, Δισπηλιού και Αμπελοκήπων στη θέση Σπαχλίκ.
Στο γερμανικό στρατόπεδο, το πυροβολικό προκάλεσε μεγάλες απώλειες και μετά το απόγευμα, καθώς η συννεφιά και η βροχή υποχωρούν, η αεροπορία έρχεται να λειτουργήσει καταλυτικά. Τα στούκας εντοπίζουν και καταστρέφουν τα ελληνικά κανόνια. Το Άργος Ορεστικό καταλαμβάνεται στις 19:00 και η Καστοριά στις 20:00 το απόγευμα της 15ης Απριλίου. Στη μάχη αυτή το γερμανικό πυροβολικό εξουδετέρωσε τις μονάδες του Παπαρρόδου όπου ο ίδιος έπεσε νεκρός στην περιοχή «αλατίστρα» στο Δισπηλιό. Η ίδια τύχη επιφυλάχθηκε και για τον Ίλαρχο Κλείτο Χατζηλιάδη ο οποίος έπεσε στο πεδίο της μάχης στους Αμπελόκηπους.
Το αποτέλεσμα της μάχης είχε κριθεί. Οι νεκροί ήταν εκατοντάδες και από τις δυο πλευρές. Είναι άξιο λόγου να σημειώσουμε την εντύπωση που προκάλεσε η σθεναρή αντίσταση του σχεδόν υπό κατάρρευση ελληνικού στρατού στο αντίπαλο μέρος. Οι αναφορές των Γερμανών είναι ιδιαίτερα τιμητικές για τους αντιπάλους τους. Οι αξιωματικοί τους μάλιστα, για τις συγκεκριμένες μάχες, τιμήθηκαν με τις ανώτερες πολεμικές διακρίσεις της Γερμανίας του Χίτλερ.
Ενθυμήσεις του κ. Μιχάλη Μιχαλόπουλου- Δισπηλιό, 15 Απριλίου 1941
Ο πατέρας είπε «να μη φύγετε από το σπίτι -γιατί εμείς μικρά ήμασταν- παίζαμε στη γειτονιά- οι αντάρτες θα ανατινάξουν τη γέφυρα» Μας λέει ο μπαμπάς «θα είστε εδώ κοντά δεν ξέρουμε τι θα γίνει» Ο παπα Νικόλας και όλοι οι χωριανοί μαζευτήκαμε στη σπηλιά. Διακόσια παιδιά και μπέμπια και μεγαλύτερα κι ακόμα πιο μεγαλύτερα. Πάμε πάνω στη σπηλιά, φτάνουν οι Γερμανοί από κάτω απ΄το Αμύνταιο από τον παλιό δρόμο, ήρθαν βλέπουν τη γέφυρα τιναγμέν (Κρεπενή). Αλλά οι Γερμανοί είχαν τις γέφυρες έτοιμες και παν παρακάτω και χτίζουν άλλη γέφυρα σιδερένια. Νταπ, την έριξαν ούτε εκατό μέτρα πιο κάτω. Εμείς τα παιδιά πήγαμε με τα πόδια και την είδαμε.
Εμείς τώρα, διακόσια άτομα να είμαστε στη σπηλιά. Πάρα πολύ φοβισμένα, οι γονείς «μη ανησυχείτε» μας έλεγαν. Κανόνια να ρίχνουν στον άι Νικόλα, βόμπες, γράου-γράου πάνω απ΄τα κεφάλια μας. Ο διερμηνέας είπε: « κατάλαβαν οι Γερμανοί ότι είστε στη σπηλιά αλλά δεν ήθελαν να σας βαρέσουν» Ήρθαν τρεις με τ΄αυτόματα κι ο διοικητής με τον τηλεβόα. «Δισπηλιώτες κατεβείτε μόνο οι άντρες, να υποδεχθείτε τον Διοικητή των Γερμανών, δεν πρόκειται να πάθετε τίποτες» Ο παπάς-ήταν και μεγάλος- είχε μπαστούνι, πήρε ένα άσπρο μαντήλι και το ΄δεσε μπροστά αυτός και πίσω οι πατεράδες μας. Θα ταν κάνα εκατό, ήταν κι ο πάππος ο Ζήδρος ή ο Μπίλιος, και ο μπαμπάς μου ήταν αγαπητός, καλωσόρισαν τον διοικητή. Τους λέει ο Γερμανός διοικητής «θα πάρετε τις οικογένειές σας και θα κλειδωθείτε στο σπιτ και θα περιμένετε νέα διαταγή για να βγείτε». Ο παπάς είπε: « πάρτε τα παιδιά σας και πάμε σπίτια μας» Ένας μόνο δεν άκουσε τη διαταγή και έφυγε, ο Βαγγέλης. Έφυγε και τον σκότωσαν. Μετά έγινε η μάχη. Μετά από πόσες ώρες, ήρθαν με τον διερμηνέα. Θα βγείτε μας είπαν μόνο γύρω από το σπίτι στη γειτονιά.
Ο Παπαρρόδος -είχαν μείνει λίγοι στρατιώτες στο βουνό-κατέβηκε με επτά φαντάροι με τα αυτόματα. Οι Γερμανοί παίρνουν τα πολυβόλα και ανεβαίνουν στο βουνό, λίγο πιο πάνω απ΄τη δική μας προβάτα. Ο διερμηνέας είπε: « παραδόσου θα σε σκοτώσουν» Ο Παπαρρόδος είπε «δεν παραδίδομαι στους φασίστες» είπε. Τα συζητούσαν την άλλη μέρα μαζί οι άντρες. Εμείς ακούσαμε τα αυτόματα. Οι Γερμανοί σκότωσαν έναν αξιωματικό κι επτά φαντάροι. Τώρα ποιος θα ανέβει να τους πάρει; Πήγαν κανα τέσσερις άνδρες επάνω, τους πήρανε σε κουβέρτες και τους φέραν στον άι -Νικόλα και τους θάψανε. Κι εμείς τα παιδιά πήγαμε και τους κοιτούσαμε τους σκοτωμένους. Δεν είχε χώμα, όλο πέτρες. Έσκαψαν κι έβαλαν με τη σειρά πρώτα τον Παπαρρόδο και ύστερα τους επτά. Μετά από χρόνια ήρθε η γυναίκα του και τον έκανε μνημόσυνο. Τώρα νομίζω πως τον πήγαν σε νεκροταφείο.
(Μέρος της αφήγησης που μαγνητοσκοπήθηκε στις 30 Δεκεμβρίου 2022 στο Δισπηλιό Καστοριάς)
.istorika kastorias Ρωμύλος Μαντζούρας
Αμπελόκηποι- Άγος Ορεστικό Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος
Γερμανία Δισπηλιό Ιστορία Ιστορικά Καστοριάς
Καλατζής Κ. Ιταλομάχοι, εκδόσεις ΔΙΦΡΟΣ Αθήνα 1961
pluton22.blogspot.gr
