Ο Ιερός Ναός των Παμμεγίστων Ταξιαρχών Μιχαήλ και Γαβριήλ βρίσκεται επί της οδού Χριστοπούλου στη συνοικία του Απόζαρι και χτίστηκε το 1622 μ.Χ. διά χειρός Ιωάννου Ιερέως και ΗΛΙ.
Επισκευάσθηκε το 1859 επί του Πανιερωτάτου Αγίου Καστοριάς Κυρίου Νικηφόρου και με Αυτοκράτορα τον Σουλτάν Αμπτούλ Μετζήτ Χάν.
Το 1938 ο Ναός στην τότε ενορία Αγίου Λουκά, ήταν ετοιμόρροπος και επισκευάσθηκε εκ νέου με την συνδρομή του εντιμότατου άρχοντα Ράλι Κωνσταντίνου, της συζύγου και των παιδιών του. Μητροπολίτης ήταν τότε ο Πανιερότατος Κύριος Θεοφύλακτος. Κατά την επισκευή οι περισσότερες τοιχογραφίες κατέπεσαν. Το τέμπλο είναι ξυλόγλυπτο, καλλιτεχνικό και διασώζεται σήμερα.
Τα νεότερα χρόνια με την παρέμβαση της τότε Νομαρχίας Καστοριάς και την επίβλεψη της 16ης Εφορείας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων, στηρίχθηκαν οι τοίχοι και η σκεπή ανακατασκευάστηκε. Έγινε το δάπεδο και εξωτερικά η τοιχοποιία με τις πέτρες και έγινε αρμολόγηση.
Οι κάτοικοι της γειτονιάς μόλις είδαν ότι ο ναός θα μπορούσε να γίνει λειτουργικός ξανά, άρχισαν να μαζεύουν χρήματα από δωρεές. Πολύ σύντομα, συγκεντρώθηκε ένα σεβαστό ποσό από δωρεές ιδιωτών που αγαπούσαν την γειτονιά. Το έναυσμα ήταν για να αλλάξει η εξώπορτα του Ναού, το ποσό όμως που μαζεύτηκε ήταν κατά πολύ μεγαλύτερο, μιας και ο κόσμος αγκάλιασε αυτή την προσπάθεια. Ξεκινώντας από την πόρτα λοιπόν και μέσα σε έναν χρόνο, έγιναν από την αρχή τα ξύλινα πατώματα, η σκάλα και όλος ο ξύλινος διάκοσμος, έγινε νέα ηλεκτρολογική εγκατάσταση, τοποθετήθηκε μονάδα θέρμανσης, βάφτηκε ο Ναός και τοποθετήθηκαν οι πολυέλαιοι, τα καθίσματα και όλα τα απαραίτητα για την λειτουργία και την τέλεση των μυστηρίων.
Πρόκειται για Μεταβυζαντινό υπόγειο ναό με γυναικωνίτη. Πριν την πιο πρόσφατη ανακατασκευή, υπήρχε το οστεοφυλάκιο της ενορίας του Αγίου Λουκά, ενώ για πολλά χρόνια φυλάσσονταν η ξύλινη Ροδάνη (πασχαλινή κούνια) που έστηναν τα παιδιά της γειτονιάς.
Ο άλλοτε ετοιμόρροπος ναός με την βοήθεια της πολιτείας, αλλά και την στήριξη απλών κατοίκων της Καστοριάς μετατράπηκε σε ένα από τα στολίδια της γειτονιάς όπου οι πιστοί προσεύχονται πλέον και τελούν τα Θεία μυστήρια.
Κείμενο: T. Aναγνώστου
Φωτογραφίες: Γ. Θώμου, Τ. Αναγνώστου
