Δεδομένου ότι τίποτα δεν έχει αλλάξει στον τρόπο που διδάσκεται η Ιστορία, απομένει στους εκπαιδευτικούς να κάνουν ό,τι μπορούν προκειμένου να τραβήξουν την προσοχή των παιδιών και να κάνουν το μάθημα χρήσιμο και ενδιαφέρον. Ίσως, μιας και τώρα ξεκινάει η χρονιά και ως γνωστόν η αρχή είναι το ήμισυ του παντός, θα μπορούσε να βοηθήσει η ιδέα μιας παλιάς μου φοιτήτριας και πλέον καλής μου φίλης της Κόκκοτα Βασιλική.
Η Βασιλική, λοιπόν, στην αρχή της χρονιάς μπήκε στο μάθημα της Ιστορίας και έγραψε στον πίνακα το ερώτημα «Γιατί να μαθαίνουμε ιστορία;». Κατόπιν τους ζήτησε να πουν τι νιώθουν για το μάθημα της Ιστορίας. Καθώς τα περισσότερα παιδιά είχαν αρνητικά συναισθήματα, τους τέθηκε το ερώτημα «Γιατί δεν αγαπάνε οι μαθητές την Ιστορία;».
Μετά τους μοίρασε το κείμενο από την εισαγωγή του βιβλίου μου που έπεσε στις πανελλαδικές του 2022 λέγοντας τους ότι αξίζει να διαβάσουν την άποψη ενός ιστορικού για το θέμα. Τα παιδιά με έκπληξή τους είδαν στην πρώτη παράγραφο παρόμοιες απαντήσεις με τις δικές τους κάτι που τους τράβηξε την προσοχή. Διαβάσανε όλο το κείμενο και σχολίασαν ιδιαίτερα τρεις φράσεις: «Όλοι μας είμαστε προϊόντα της ιστορίας», «Αξίζει να μαθαίνουμε για αυτούς τους νεκρούς.», «Μαθαίνουμε ιστορία για εμάς». Τέλος, με βάση το κείμενο και τη συζήτηση απαντήσανε στο αρχικό ερώτημα που ήταν γραμμένο στον πίνακα.
Το ό,τι η συζήτηση λειτούργησε καλά στην περίπτωση της Βασιλικής δεν σημαίνει ότι θα λειτουργήσει καλά σε κάθε τάξη και σε κάθε περίπτωση. Είναι όμως νομίζω μια καλή προσπάθεια για να σκεφτούν τα παιδιά ότι ίσως αξίζει τελικά να αφιερώσουν κάποιες εκατοντάδες ώρες της ζωής τους στη μελέτη του παρελθόντος και να μην το κάνουν βαρυγκομωντας επειδή απλά είναι στις σχολικές τους υποχρεώσεις.
Ακολουθεί το κείμενο:
Γιατί να μαθαίνουμε ιστορία;
Γιατί δεν αγαπάνε οι μαθητές την ιστορία; Οι απαντήσεις είναι γνωστές. Γιατί συνήθως πρέπει να τη μάθουν παπαγαλία, γιατί συνήθως μαθαίνουν για προσωπικότητες και όχι για την κοινωνία, γιατί μαθαίνουν κυρίως για την παλαιότερη ιστορία και όχι τη νεότερη. Ο σημαντικότερος όμως λόγος που η ιστορία είναι απωθητική για τους μαθητές, είναι ότι το σχολείο δεν καταφέρνει να συνδέσει τη ζωή των μαθητών με το παρελθόν. Δεν καταλαβαίνουν γιατί να πρέπει να τα μάθουν όλα αυτά. Όπως μου έλεγαν κάποιοι φοιτητές μου: «Γιατί, κύριε, να πρέπει να μαθαίνουμε ιστορία; Εμείς κοιτάμε μπροστά. Κοιτάμε στο μέλλον».
Αυτό που δεν καταλάβαιναν οι φοιτητές μου και δεν καταλαβαίνουν όσοι δεν εκτιμούν την αξία της γνώσης του παρελθόντος, είναι ότι τελικά όλοι μας είμαστε προϊόντα της ιστορίας. Ό,τι έχουμε στο μυαλό μας έρχεται από τους προηγούμενους από εμάς. Ακόμη και οι λέξεις που χρησιμοποιώ για να γράψω αυτές τις γραμμές, δεν είναι δικές μου. Έρχονται από τους προηγούμενους από μένα. Και βέβαια το πιο σημαντικό δεν είναι οι λέξεις. Είναι οι πεποιθήσεις, οι αξίες, οι γνώσεις ακόμη και οι κανόνες. Εμείς αποφασίζουμε για τους κανόνες που ρυθμίζουν τη ζωή μας; Όχι βέβαια. Οι προηγούμενοι από εμάς αποφασίζουν. Εμείς γεννιόμαστε μέσα σε ένα πολιτισμό, σε ένα κοινωνικό περιβάλλον που όλα αυτά έχουν ήδη διαμορφωθεί.
Είναι τόσο μεγάλο το βάρος του παρελθόντος πάνω στο παρόν, που ένας ιστορικός έχει ισχυριστεί κάτι που όταν το είχα πρωτοακούσει είχα εντυπωσιαστεί: «Οι νεκροί μάς κυβερνούν». Βαριά κουβέντα. Δεν συμφωνώ όμως, καθώς και εμείς επιδρούμε στον τρόπο που εξελίσσεται η ιστορία και έχουμε ευθύνη απέναντι στις μελλοντικές γενιές ως μελλοντικοί νεκροί που αναπόφευκτα είμαστε όλοι μας.
Αξίζει να μαθαίνουμε για αυτούς τους νεκρούς. Αξίζει να γνωρίζουμε τι έκαναν, πώς σκέφτονταν, πώς ζούσαν. Αξίζει γιατί αυτοί είναι που διαμόρφωσαν τον κόσμο που μας περιβάλλει. Η γνώση του παρελθόντος είναι απαραίτητη για την κατανόηση του παρόντος. Ή, για να το πούμε με άλλα λόγια, δεν μπορούμε να καταλάβουμε το σήμερα αν δεν ξέρουμε σε βάθος το χθες. Η ιστορία είναι μια πράξη αυτογνωσίας, μια πράξη γνώσης για τον συλλογικό μας εαυτό, απαραίτητη για να καταλάβουμε τον πολιτισμό μας.
Δεν μαθαίνουμε ιστορία για χάρη των προηγούμενων. Όντως αυτοί έφυγαν και δεν έχει πια καμία σημασία για αυτούς. Μαθαίνουμε ιστορία για εμάς, για να μάθουμε από τα λάθη των προηγουμένων, να δούμε τι λειτούργησε καλύτερα για εκείνους και τι όχι. Μαθαίνουμε ιστορία για να καταλάβουμε ποιοι είμαστε και να σκεφτούμε πού θέλουμε να πάμε. […]
[Ραϋμόνδος Αλβανός, Ο ελληνικός εμφύλιος. Μνήμες σε πόλεμο και σύγχρονες πολιτικές ταυτότητες, εκδ. Επίκεντρο, 2022 (από τον Πρόλογο του βιβλίου)]
Σημείωση: Το κείμενο προέρχεται από τα θέματα των πανελλαδικών εξετάσεων 2022 στο μάθημα της Νεοελληνικής Γλώσσας και Λογοτεχνίας.
3 λεπτά ανάγνωση
