Είναι κάποιες λέξεις που χρησιμοποιούμε συχνά, αλλά στη ροή του λόγου και καθώς σκεφτόμαστε αυτό που θέλουμε να πούμε, δεν μένει χρόνος για να σκεφτούμε την ετυμολογία της λέξης που χρησιμοποιούμε και να προβληματιστούμε. Μιας και οι ετυμολογίες είναι αγαπημένο κομμάτι αυτού του ιστολογίου, σε αυτήν την ανάρτηση θα εξετάσουμε την προέλευση και την αλλαγή της μορφής και του νοήματος πέντε καθημερινών λέξεων:
Ιδιώτης
Στην αρχαία Ελλάδα ιδιώτης (< αρχ. ἰδιώτης < ἴδιος) λεγόταν υποτιμητικά αυτός που δεν συμμετείχε στα κοινά, αλλά φρόντιζε μόνο για τα ιδιωτικά ζητήματα και το προσωπικό του συμφέρον, καθώς στην αθηναϊκή δημοκρατία ο ενεργός πολίτης είχε ζωτικό ρόλο στην εύρυθμη λειτουργία της πόλης. Με το πέρασμα των χρόνων η λέξη άρχισε να χαρακτηρίζει όχι μόνο τους εγωκεντρικούς αλλά και όσους είχαν κακή κρίση, τους ανόητους. Με αυτή τη σημασία διατηρήθηκε και στην αγγλική γλώσσα, που συναντάμε τη λέξη “idiot”, δάνειο από την αρχαία ελληνική.
Σκίουρος
Πίσω από το όνομα αυτού του χαριτωμένου τρωκτικού κρύβεται μία ενδιαφέρουσα ετυμολογία, αλλά σπάνια το συνειδητοποιεί κανείς: σκιά + οὐρά, δηλαδή στην ουσία αυτός που κάνει σκιά στον εαυτό του με την ουρά του, καθώς η ουρά του σκίουρου είναι μεγάλη και φουντωτή συγκριτικά με το μικρό του σώμα. Έτσι έφτασε μέσα από το ταξίδι των λέξεων και στην αγγλική γλώσσα ως “squirrel”. Άλλες ονομασίες για τον σκίουρο στην αρχαία Ελλάδα ήταν οι: καμψίουρος & ἵππουρος!
Σαρκάζω
Εκ του “σαρξ”, κατασπαράσσω τη σάρκα όπως οι σκύλοι. Δεν είναι τυχαίο που ο σαρκασμός εκλαμβάνεται και ως ένα είδος επίθεσης, καθώς είναι δηκτικός και μπορεί να πληγώσει. Eίναι άλλη μία λέξη που χρησιμοποιούμε συχνά χωρίς να εστιάσουμε στην ετυμολογία της και έχει περάσει επίσης στα αγγλικά: sarcasm.
Σχολείο
Μεταγενέστερο εκ του “σχολή” που σήμαινε την ανάπαυση, την απραξία, την αργία… αλλά επίσης και ένα έργο στο οποίο μπορεί να αφιερώσει κανείς τις ελεύθερες του ώρες, μία σπουδαία μελέτη ή συζήτηση. Με τον καιρό άρχισε να σημαίνει τον χώρο που μπορούν να γίνουν αυτές οι συζητήσεις/διαλέξεις, προστέθηκε η χαρακτηριστική παραγωγική κατάληξη που δηλώνει τον τόπο (-είο) και με αυτή τη σημασία πέρασε και σε άλλες γλώσσες.
Κόλλυβα
Να και κάτι μακάβριο! Η ετυμολογία του βρίσκεται στην αρχαία ελληνική λέξη “κόλλυβος”, δηλαδή τον προσδιορισμό του βάρους του χρυσού αλλά και το μικρό νόμισμα/κέρμα. Κατά την ελληνιστική περίοδο άρχισε να σημαίνει τις μικρές πίτες από βρασμένο σιτάρι ή τους ξηρούς καρπούς που έβαζαν στο γλύκισμα. Πιστεύεται πως η σύνδεση των δύο βρίσκεται σε παλιό έθιμο κατά το οποίο στα μνημόσυνα μοιράζονταν και νομίσματα.
