Καστοριά

Το τραμ της Θεσσαλονίκης (του Πέτρου Μάνου)

Ποια εικόνα θα παρουσίαζε σήμερα η παραλιακή λεωφόρος Νίκης της Θεσσαλονίκης, αν πέρα από το γνωστό τοπόσημό  της, τον Λευκό πύργο, είχε διατηρήσει, έστω ένα βαγόνι του τραμ;  Ήδη από τα τέλη του 19ου αιώνα το πρώτο -ιππήλατο1-τραμ διέσχιζε της παραλιακή λεωφόρο Νίκης. Το 1908 γίνεται ηλεκτροκίνητο2.  Το 1927 κάνει την τελευταία νωχελική του βόλτα στην παραλιακή, καθώς η γραμμή της παραλίας,  μεταφέρεται στην Τσιμισκή.  Τριάντα χρόνια αργότερα, το 1957, το καμπανάκι του τραμ σίγησε οριστικά στην πόλη.                Το ιππήλατο1 τραμ της Θεσσαλονίκης πρωτολειτούργησε επί Τουρκοκρατίας, το 1893, με πρωτοβουλία του μετέπειτα Δημάρχου Αχμέτ Χαμντί-Μπεη. Οι βασικές γραμμές διέρχονταν από το Τελωνείο και τον –παλιό–Σιδηροδρομικό Σταθμό (κοντά στο λιμάνι), καθώς και την Εγνατία και την παραλιακή Νίκης, μέχρι τον Λευκό πύργο. Δύο χρόνια αργότερα (1895), η γραμμή του τραμ καταλήγει στη Β. Όλγας, στην περιοχή Ντεπό (depot=αποθήκη, δηλαδή το σωζόμενο  σήμερα αλλά σε κακή κατάσταση αμαξοστάσιο, καθώς και το συγκρότημα κατοικιών των υπαλλήλων). Το συνολικό μήκος των γραμμών ήταν δέκα χιλιόμετρα – όσα και της βασικής γραμμής του σύγχρονου  μετρό.

Ιππήλατο τραμ στην Καμάρα

     Το 1912, λίγους μήνες πριν από την απελευθέρωση της πόλης, ενοποιούνται οι εταιρείες Ηλεκτροφωτισμού και Τροχιοδρόμων. Κατά τη δεκαετία του `20, το τραμ φτάνει στην περιοχή Χαριλάου και το Ιπποκράτειο. Επί Μεταξά, η εταιρεία κρατικοποιείται το 1940, οπότε και περιέρχονται στο ελληνικό κράτος εκατόν δύο οχήματα, από τα οποία, σήμερα σώζονται -σε κακή κατάσταση- μόνο δύο, καθώς τα βαγόνια του τραμ πουλήθηκαν για να χρησιμοποιηθούν ως αποθήκες ή εξοχικές κατοικίες.  

Λ. Νίκης, δεκαετία του 1920: Το τραμ της γραμμής “Aποθήκη [Depot] –Tελωνείον”

      Το τελευταίο δρομολόγιο του τραμ, μέχρι την πλατεία του Βαρδάρη, πραγματοποιήθηκε στις 27 Αυγούστου 1957, και αμέσως άρχισε η αφαίρεση των σιδηροτροχιών από τα σημεία διέλευσής του, αρχής γενομένης από την Εγνατία. Από τότε και μέχρι πριν λίγες ημέρες, τα -ρυπογόνα- λεωφορεία  μονοπωλούσαν τις αστικές συγκοινωνίες της πόλης, στους δρόμους της οποίας δεν κυκλοφόρησε ποτέ ούτε τρόλεϊ, σε αντίθεση με την Αθήνα3  όπου τα τραμ υποκαταστάθηκαν από τα τρόλεϊ. Έτσι, το τραμ της Θεσσαλονίκης σταμάτησε να λειτουργεί μετά από εξήντα τέσσερα χρόνια συνεχούς λειτουργίας και χρειάστηκε να περάσουν άλλα εξήντα επτά, για να αποκτήσει και πάλι η πόλη μέσο σταθερής τροχιάς.

Οι προτάσεις επαναφοράς του τραμ (ως μέσου συμπληρωματικού του μετρό), κατά τις τελευταίες δύο δεκαετίες, μέχρι στιγμής δεν έχουν αποδώσει απτά αποτελέσματα. Μελέτες για την επανακυκλοφορία του έχουν συνταχθεί από επίσημους φορείς, όπως η μελέτη σκοπιμότητας, με συγκεκριμένες προτάσεις, την οποία συνέταξε το 2014, το ΣΑΣΘ (Συμβούλιο Αστικών Συγκοινωνιών Θεσσαλονίκης). Από πλευράς κινήσεων πολιτών, καταβάλλεται προσπάθεια για την αποκατάσταση των δύο σωζόμενων -σε κακή κατάσταση- βαγονιών, με σκοπό την έκθεση  ή και την επανακυκλοφορία τους.

Το βαγόνι που σώζεται στο παλιό αμαξοστάσιο στο Ντεπό. Το δεύτερο βρίσκεται σε εργοτάξιο του Δήμου. Και τα δύο έχουν κατασκευαστεί πριν από περισσότερα από εκατό χρόνια.

    Πιθανή επιστροφή του τραμ σε κάποιους από τους δρόμους της Θεσσαλονίκης θα αποκαταστήσει άλλη μία ασυμμετρία μεταξύ των δύο πολυπληθέστερων πόλεων της Ελλάδας αλλά και σε σχέση με άλλες, ευρωπαϊκές ή όχι, πόλεις αντίστοιχου μεγέθους. Μετά ή μαζί με τις αναγκαίες επεκτάσεις του μετρό, τυχόν αναβίωση του «ρετρό» τραμ, θα επαναφέρει κάτι από την παλιά, σε μεγάλο βαθμό χαμένη, αίγλη της Θεσσαλονίκης.

Διπλό βαγόνι τραμ ίδιου τύπου με τα σωζόμενα

1 Το ιππήλατο τραμ κατασκευάστηκε με πρωτοβουλία του Ντονμέ (εξισλαμισμένου Εβραίου) κτηματία και μετέπειτα Δήμαρχου Θεσσαλονίκης, Αχμέτ Χαμντί- Μπεη. Εγκαινιάστηκε με επισημότητα τον Μάιο του 1893. Τα άλογα ήταν Ουγγρικής προέλευσης. Ήταν ένα γραφικό μεταφορικό μέσο, η κίνηση του οποίου, όμως, υπήρξε ιδιαίτερα επιβαρυντική για τα άλογα, που συχνά κατέρρεαν από την ταλαιπωρία και την εξάντληση. Μετά την επέκτασή του, η αφετηρία του τραμ βρισκόταν στους Αλευρόμυλους  Αλλατίνι (Νέα Ελβετία).  Τα βαγόνια του ήταν Αμερικάνικης και Βελγικής κατασκευής.

2 Το πρώτο ηλεκτροκίνητο τραμ λειτούργησε το 1885 στη Βρετανία.

3 Στην Αθήνα το ιππήλατο τραμ εμφανίστηκε το 1882 και το ηλεκτροκίνητο το 1908 (το ίδιο έτος με της Θεσσαλονίκης). Σταμάτησε τη λειτουργία του το 1960 και επανήλθε εκσυγχρονισμένο το 2004, στα πλαίσια των έργων για τους Ολυμπιακούς Αγώνες της Αθήνας.

 

 

 

Back to top button