Αφορμή για την νέα δημοσίευσή μου για το πως προέκυψε η ονομασία της Καστοριάς, του Άργους Ορεστικού και τον Νεστορίου, αποτέλεσε ένα βίντεο που αναρτήθηκε σε τοπική ηλεκτρονική εφημερίδα, με τίτλο: kastoria, a short History for travelers. Ενώ λοιπόν αναφέρει σωστά αρχικά ότι η περιοχή έχει 6.000 χρόνια ιστορία, επικεντρώνεται σε νεότερα χρόνια αναφέροντας ως μέρος της Ελληνικής και της Ιστορίας της Καστοριάς ….τους Αλβανούς.
Δεύτερη αφορμή στάθηκε η δημοσίευση ερευνητή σε τοπική ηλεκτρονική εφημερίδα, όπου αναδεικνύει δύο υποθέσεις για την προέλευση του ονόματος της πόλης. Η μία είναι ότι προέρχεται από τα κάστρα της πόλης και δεύτερη εκδοχή είναι ότι προέρχεται από τους κάστορες που διαβιούσαν στην λίμνη. Την εκδοχή αυτή αποδέχεται και ο δημιουργός του ανωτέρω βίντεο.
Και οι δύο εκδοχές είναι λάθος. Πέραν αυτού το εν λόγω βίντεο αποτελεί και προπαγάνδα, ενσωματώνοντας τους Αλβανούς στην Ελληνική Ιστορία, με προφανείς λόγους.
Ας ξεκινήσουμε αρχικά με τις δύο εκδοχές του ερευνητή. Η πρώτη αναφέρεται ότι η ονομασία της πόλης προέρχεται από τα κάστρα. Προφανώς δεν αντέχει σε ανάλυση διότι η λέξη είναι λατινική (castrum) ενώ η παραλίμνια ζώνη της πόλης έχει αρχαιολογικά ευρήματα από την νεολιθική περιοχή (ανασκαφή καθηγητή Χουρμουζιάδη, στον νεολιθικό οικισμό του Δισπηλιού). Εκτός αυτού στο ύψωμα της Ψαλίδας ευρίσκονται κτίσματα ακόμη και από την παλαιολιθική περίοδο. Δεν μπορεί να λοιπόν να δόθηκε το όνομα Καστοριά, από την περίοδο της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας. Είναι πολύ μεταγενέστερη ιστορική περίοδος. Εξ άλλου αν συσχετίζονταν το όνομα από την λέξη κάστρο, η πόλη θα έπρεπε να ονομάζεται Καστριώτισα ή Καστρωτίδα ή Καστροτίς.
Αλλά και η δεύτερη εκδοχή ότι το όνομα προέρχεται από το ζώο κάστορας, είναι λάθος. Η δική μου εκδοχή η οποία δεν είναι υπόθεση αλλά απόδειξη την οποία αναλυτικά την αναπτύσσω στο βιβλίο μου Η Τέχνη της Πέλους (γούνας) από την μυκηναϊκή περίοδο μέχρι σήμερα, (εκδόσεις Ορίζοντες 2018), η ονομασία της πόλης συσχετίζεται με τον μυθικό θεό Κάστορα.
Η ονομασία της πόλης της Καστοριάς ευρίσκεται σε άμεση συσχέτιση με την τέχνη της γούνας, που αναπτύχθηκε από την παλαιολιθική εποχή στην περιοχή. Ευρίσκεται δε άρρηκτα δεμένη με την Ελληνική Μυθολογία και συγκεκριμένα με τον Μύθο της Αργοναυτικής Εκστρατείας.
Ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, Χουρμουζιάδης, διαμόρφωσε και δημοσίευσε έναν χάρτη των εμπορικών διαδρομών της Καστοριάς κατά την νεολιθική περίοδο. Μεταξύ των διαδρομών αυτών μία είναι καθοριστική. Η διαδρομή Καστοριά – λιμάνι της Μαγνησίας (Βόλος). Εκεί ήταν το λιμάνι της Ιωλκού. Όπως γνωρίζουμε από το εμπορικό λιμάνι της Ιωλκού ξεκίνησε η Αργοναυτική εκστρατεία. Ονομάστηκε δε Αργοναυτική από τον ναυπηγό κατασκευαστή εξάδελφο του Ιάσωνα τον Άργο, εξ ου και Άργος (Ορεστικό). Θα προστεθεί αργότερα στο Άργος το όνομα του Ορέστη αλλά και στο βασίλειο της περιοχής και όχι μόνο. Ας μείνουμε όμως στην Καστοριά.
Ο βασιλιάς που ανέθεσε στον Ιάσωνα να φέρει το Χρυσόμαλλο Δέρας ήταν ο θείος του ο Πελίας. Το όνομα προέρχεται από το Πέλος = γουνόδερμα. Στο καράβι της Αργούς επέβαιναν αρκετοί ήρωες, θεοί και ημίθεοι. Μεταξύ αυτών είναι: ο βασιλιάς Λύγκας, ο βασιλιάς Νέστωρας, οι αδελφοί Διόσκουροι (παιδιά του Δία) και ο Άργος. Είναι προφανές ότι τα ονόματα των πόλεων του Άργους προέρχονται από τον Άργο ναυπηγό της Αργούς και το Νεστόριο από την βασιλέα Νέστορα. Ο βασιλιάς Λύγκας είναι προφανές ότι σχετίζεται με το ζώο Λύγκα. Ακόμη και σήμερα κατασκευάζονται ενδύματα γούνας από δέρματα Λύγκα.
οι αδελφοί Διόσκουροι, ο Κάστωρ και ο Πολυδεύκης. Μία πρώτη προσέγγιση η ονομασία της πόλης Καστοριάς συσχετίζεται με τον μυθικό θεό Κάστορα, του οποίου ο τάφος όπως διατείνονταν οι Λακεδαιμόνιοι, ευρίσκετο στην Σπάρτη, στο Καστορείον. Απόδειξη ότι οι Σπαρτιάτες είναι Αρκάδες.
Το Άργος το Ορεστικό (είναι πιο παλιό) από το Άργος της Πελοποννήσου για τον εξής λόγο: το Άργος της Πελοποννήσου έχει ως γενάρχη τον Λύγκα. Όπως έχουμε ήδη αναφερθεί μέσα στο καράβι της Αργούς επιβαίνει και ο Λύγκας. Το Άργος της Πελοποννήσου έχει ως γενάρχη τον Λύγκα. Λυγκιστίδα όμως είναι η σημερινή Φλώρινα. Αυτό επομένως σημαίνει ότι το ¨Άργος δημιουργήθηκε μετά την κάθοδο των Δωριέων από την Δ. Μακεδονία στην Πελοπόννησο. Το Άργος της Ορεστίδας έλκει αρχικά την ονομασία του από τον Άργο, που στην συνέχεια προστέθηκε το Ορεστικό όπου σύμφωνα με τους αρχαίους Έλληνες ιστορικούς ήρθε ο Ορέστης στην περιοχή κυνηγμένος από τις Ερηνίες. Η μητροκτονία του Ορέστη συμβολίζει την περιβαλλοντική καταστροφή της μητέρας φύσης. Αυτός ήταν ο λόγος της μετανάστευσης των Αρκάδων στην Πελοπόννησο. Επήλθε περιβαλλοντική κατστροφή που δεν ήταν δυνατόν να συντηρίσει τον πληθυσμό. Είναι ο δεύτερος εμπορικός δρόμος του Ορέστη που παρακάμπτει τα Δαρδανέλια, όπου είχαν αποκλείσει τα στενά οι Τρώες.
Όποιος παρακολουθεί τις αναρτήσεις μου θα γνωρίζει ότι η Αρκαδία ονομάζονταν η Δ. Μακεδονία, η οποία αποτελεί την πρώτη εγκατάσταση των Ελληνικών φύλων που μετοίκησαν από την Ανατολή. Κακώς χαρακτηρίζονται ως Δωριείς. Δωριείς πρέπει να χαρακτηρίζεται μόνο ένα τμήμα των Αρκάδων, αυτοί που κατά την κάθοδο από την Δ. Μακεδονία, εγκαταστάθηκαν στην Δωρίδα της Θεσσαλίας και έχασαν την Αρκαδική τους ταυτότητα της Δ. Μακεδονίας, διότι αφομοιώθηκαν από τον τοπικό πληθυσμό της Θεσσαλίας. Αυτή η κάθοδος που έγινε σε τρείς περιόδους ονομάζεται ως Κάθοδος των Ηρακλειδών. Να σημειωθεί ότι και ο οίκος του Μ. Αλεξάνδρου έλκει την καταγωγή του από τους Ηρακλείδες.
Κοιτίδα των Αρκάδων και των Πελοποννησίων είναι η Ορεστίδα. Για αυτό και υπάρχει συσχέτιση τοπωνυμίων και βασιλιάδων της Ορεστίδας με την Σπάρτη και το Άργος (των Μυκηνών). Μάλιστα βεβαιώνεται και το εξής καταπληκτικό. Σ΄ ολόκληρη την Πελοπόννησο δεν υπάρχουν τοπωνύμια των Οίκου των Ατρειδών, (οίκος καταγωγής του Κάστορα και του Ορέστη), ενώ υπάρχουν στην Ορεστίδα (Καστοριά, Ορεστιάδα λίμνη, Άργος Ορεστικό).
Πως όμως συσχετίζεται το όνομα της πόλης Καστοριάς με τον μυθικό θεό Κάστορα;
Ο μύθος της Αργοναυτικής εκστρατείας διασώθηκε από τον αρχαίο λόγιο Απολλώνιο τον Ρόδιο. Αν διαβάσει κανείς το τρίτομο έργο του Απολλώνιου του Ρόδιου, τα Αργοναυτικά, θα εντοπίσει ότι μεταξύ των επιβατών στο πλοίο είναι και οι αδελφοί Διόσκουροι ο Κάστορας και ο Πολυδεύκης.
Ο Ιάσωνας αναθέτει στον Κάστορα να κλέψει το χρυσόμαλλο δέρας. Και αν διαβάσει κανείς το έργο του Αριστοτέλη τα Ποιητικά, θα εντοπίσει ότι η κλοπή στον ποιητικό ελληνικό λόγο (έμμετρο ή πεζό) είναι αλληγορική και είναι μεταφορά της εμπορικής πράξης.
Ο Ουμπέρτο Έκο στην ερμηνεία της Ρητορικής του έργου του Αριστοτέλη, (Ιστορία της Φιλοσοφίας σελ. 354) αναφέρει: τόσο ο κλέφτης όσο και ο έμπορος έχουν ένα κοινό χαρακτηριστικό, γιατί και οι δύο διαχειρίζονται το πέρασμα των εμπορευμάτων από την πηγή στον καταναλωτή.
Επομένως ο Κάστορας συμβολίζει τον έμπορο ή καλύτερα τον πρώτο εμπορικό δρόμο του γνωστού τότε κόσμου μεταξύ Ορεστίδος και Ευξείνου Πόντου. Παράλληλα αν διαβάσει κανείς τα Γεωγραφικά του Στράβωνα, (60 μ.Χ.) θα εντοπίσει ότι τελικός προορισμός του πλοίου της Αργούς ήταν η Κολχική, πόλη η οποία ήταν το κύριο εμπορικό λιμάνι του χρυσού και των δερμάτων, εξ και το αντικείμενο της κλοπής, το Χρυσόμαλλο Δέρας.
Αναφέρει στο ενδέκατο βιβλίο του τα Γεωγραφικά, κεφ. Β ενότητα 19: ..παρά τούτοις δε λέγεται και χρυσόν καταφέρει τους χειμάρρους. Υποδέχεσθαι σε αυτούς τους βαρβάρους φάτναιες κατατετρημέναις και μαλλωταίς δοραίς. Αφ΄ ου μεθυμθεύσαι και το Χρυσόμαλλον Δέρας.
Επομένως η αργοναυτική εκστρατεία συμβολίζει τον πρώτο εμπορικό δρόμο των Ελλήνων στον Εύξεινο Πόντο, και μάλιστα έναν εμπορικό δρόμο που αφορά την εμπορία χρυσού και δερμάτων, εξ ου και το αντικείμενο της κλοπής χρυσόμαλλο δέρας. Ακόμη και σήμερα τα καλύτερα δέρματα προβάτων εκτρέφονται σε εκείνη την περιοχή: Αστρακάν, Πέρζιαν, Σβακάρα. Τα οποία μέχρι και σήμερα αγοράζονται από τους γουνοποιούς για την παραγωγή ενδυμάτων.
Αυτός επομένως είναι ο λόγος όπου η πόλη ονομάζεται Καστοριά και όχι Διοσκουρία ή Πολυδευκεία.
Ένα δεύτερο λοιπόν ερώτημα τίθεται. Πως προέκυψε η σύγχυση του ονόματος της πόλης ώστε να συσχετίζεται με το ζώο τον κάστορα; Η αλήθεια είναι ότι η απάντηση σ΄ αυτό το ερώτημα με δυσκόλεψε κι εμένα πάρα πολύ, με αποτέλεσμα να μην το καταγράψω στην πρώτη έκδοση του βιβλίου μου.
Η απάντηση βρίσκεται στην ελληνική μυθολογία. Η καλύτερη και η πληρέστερη έκδοση της Ελληνικής Μυθολογίας, παγκοσμίως είναι του Καθηγητή Πανεπιστημίου Αθηνών και Θεσσαλονίκης Ιωάννη Κακριδή (εκδοτική Αθηνών 1986). Να σημειωθεί ότι τόσο ο Στράβωνας όσο και ο Κακριδής διασυνδέουν την ελληνική μυθολογία με τα τοπωνύμια και τις ιστορικές αναφορές.
Για τον μυθικό θεό Κάστορα, αναφέρει μεταξύ των άλλων ότι ήταν κυνηγός ο οποίος κυνηγούσε τους κάστορες με μία ράτσα σκυλιών που ονομάζονταν στην αρχαιότητα καστορίδες.
Επομένως τα τοπωνύμια της Καστοριάς (ως Ορεστίδα περιοχή) προέρχονται η πόλη Καστοριά από τον μυθικό Θεό Κάστορα, το Νεστόριο από τον μυθικό βασιλιά που μετείχε στην Αργοναυτική εκστρατεία Νέστωρα και το Άργος Ορεστικό από τον Άργο και τον μυθικό βασιλιά Ορέστη. Οι δύο μύθοι της Αργοναυτικής εκστρατείας και του Ορέστιου δρόμου προς την Κριμαία συμβολίζουν τους δύο αρχαιότερους εμπορικούς δρόμους της αρχαιότητας. ο μυθικός θεός Κάστορας έδωσε το όνομα στην Καστοριά, στο ζώο τον κάστορα και στην ελληνική ράτσα σκυλιών τις καστορίδες και όχι το αντίθετο. Είναι επίσης πολύ σημαντικό να σημειωθεί ότι ο Κάστορας και ο Ορέστης προέρχονται από τον μυθικό βασικό οίκο των Ατρειδών. Ο δεν Κάστορας έχει ανιψιό τον Ορέστη.
Τι σημαίνει αυτή η ανάλυση; Σημαίνει ότι κανένας λαός των Βαλκανίων δεν μπορεί να ισχυριστεί ότι έχει πολιτιστική σχέση με την Ελλάδα, την Μακεδονία. Διότι όλοι οι λαοί των Βαλκανίων δεν έχουν ΜΥΘΟΛΟΓΙΑ. ΕΧΟΥΝ ΜΟΝΟ ΙΣΤΟΡΙΑ, πράγμα που σημαίνει ότι είναι εθνότητες των τελευταίων αιώνων. Μόνο τα έθνη που έχουν μυθολογία έχουν ιστορικό βάθος. Και οι λαοί τελικά που επιβίωσαν στο διάβα των αιώνων και που έχουν μυθολογία σήμερα είναι Έλληνες, Ιταλοί, Εβραίοι, Κινέζοι, Σκανδιναβοί, Ιάπωνες.
Αντί λοιπόν να περιμένουμε διάφορους να διαφημίσουν ή να προπαγανδίσουν την Καστοριά, ένα πράγμα πρέπει να κάνουμε: να εντάξουμε την πόλη της Καστοριάς, στο μητρώο πολιτιστικών πόλεων της UNESCO. Πρέπει να καταλάβουμε σαν δήμος και δημότες ότι άλλο πράγμα είναι η πολιτιστική κληρονομιά και άλλο πράγμα οι πολιτιστικές εκδηλώσεις των μπουζουκοτράγουδων.
Επομένως ούτε Kostur, ούτε Χρούπιστα, ούτε Nestram. Αλλά Καστοριά, Άργος Ορεστικό και Νεστόριο.
Σημείωση: είναι καλό να γνωρίζουμε το γενεαλογικό δένδρο του Οίκου των Ατρειδών. Από τον Δία και την Πλουτώ, γεννιούνται οι Τανταλίδες. Από τους Τανταλίδες δημιουργείται ο οίκος τω Πελοπίδων. Το όνομα προέρχεται από το Πέλος (πρωτοινδοευρωπαική προέλευση της λέξης που σημαίνει, δέρμα με τρίχες δηλαδή γουνόδερμα). Από τους Πελοπίδες γεννάται ο Ατρέας δημιουργός του Οίκου των Ατρειδών, όπου γεννάται ο Αγαμέμνων. Με την σύζυγό του Κλυταιμνήστρα γεννιούνται τέσσερα παιδιά: Ιφιγένεια, Ηλέκτρα, Χρυσόθεμης και Ορέστης. Ο Κάστορας έχει ανιψιό τον Ορέστη.
