Λίγες μέρες πριν από την υπογραφή της μεγαλύτερης διπλωματικής επιτυχίας της Ελλάδας και του Βενιζέλου, της Συνθήκης των Σεβρών, η διάχυτη αισιοδοξία της -φιλοβενιζελικής- πρώτης τοπικής εφημερίδας, «Καστορία», του Θ. Βαλαλά και ο ενθουσιασμός, λόγω και των στρατιωτικών επιτυχιών που είχαν προηγηθεί, αντικατοπτρίζεται στο πρωτοσέλιδό της.
Στο πρωτοσέλιδο της εφημερίδας, κάτω από τη φωτογραφία του Βενιζέλου αναγράφεται:
«Η εικών και μόνη του Έλληνος Πρωθυπουργού θα ηδύνατο να χρησιμεύση ως κύριον άρθρον της εφημερίδος μας. Διότι τι ευγλωττότερον της εικόνος αυτής, της περικλειούσης όλον το Μεγαλείον του Έθνους και της εγκλειούσης όλας τάς ελπίδας της Φυλής; Σήμερον ο Έλλην Πρωθυπουργός, νικητής και τροπαιούχος υπογράφει την Τουρκικήν Ειρήνην, ειρήνην δοξάζουσαν την Ελλάδα, ειρήνην ήτις λύει άπαξ διά παντός το Ανατολικόν Ζήτημα, του οποίου η αισία λύσις επετεύχθη κυρίως υπό των ελληνικών όπλων..»
Ιδιαίτερη αναφορά γίνεται στην Αδριανούπολη¹, ως το νέο διαμάντι που προσαρτάται στο Ελληνικό Κράτος:
«Και νέος αδάμας προσετέθη από προχθές εις το Ελληνικόν Κράτος. Η Αδριανούπολις, μεγαλούπολις εκ των σημαντικωτέρων, με τας 150 χιλιάδας των κατοίκων της, τα πλούσια μνημεία της και με Ιστορίαν περιφανεστάτην, αποτελεί από προχθές αναπόσπαστον μέρος της Μεγάλης Ελλάδος».
Ταυτόχρονα, διαφαίνεται το ενωτικό πνεύμα εκ μέρους της εφημερίδας, σε περίοδο έντονου εθνικού διχασμού, καθώς και η βελτίωση της σχέσης του Βενιζέλου με τον νεαρό Βασιλιά Αλέξανδρο Α΄², που είχε τοποθετηθεί το 1917 σε ηλικία είκοσι τεσσάρων ετών στη θέση του πατέρα του Κωνσταντίνου, τον οποίο είχε απομακρύνει η Αντάντ³: «Ο νεαρός Βασιλεύς μας δια πρώτην φοράν εδοκίμασε τελευταίως όλα τα μεγαλειώδη θέλγητρα της δόξης και του θριάμβου. Παρακολουθήσας εκ του σύνεγγυς τας επιχειρήσεις του στρατού Του, όχι μόνον εθαύμασε την ακμαιότητα των ανδρών Του, εδοκίμασε αγνώστους Αυτώ μέχρι τούδε συγκινήσεις, εδοκίμασε τα θέλγητρα της δόξης και τους παλμούς του θριάμβου και αντελήφθη άπαξ έτι το μεγαλουργό πνεύμα του πρωθυπουργού του, όπερ εδημιούργησε μίαν Ελλάδα ατέρμονα, περιβρεχομένην υπό πέντε θαλασσών και δεσπόζουσαν εν τη Βαλκανική».
Ο Αλέξανδρος Α’ (1917). Πηγή Βικιπαίδεια
Επίσης, στην “Εύθυμον στήλην” παραλληλίζεται η Τουρκία με σκεύος από πορσελάνη. Βέβαια, αυτή που αποδείχθηκε βραχύβια και πιο εύθραυστη -όπως έχει λεχθεί-κι από τις πορσελάνες των Σεβρών, ήταν η ίδια η Συνθήκη, η οποία δεν επικυρώθηκε από κανένα Συμμαχικό Κοινοβούλιο, καθώς η επαναφορά του Κωνσταντίνου στον θρόνο της Ελλάδας, έδωσε το πρόσχημα στους Συμμάχους να αναθεωρήσουν τη στάση τους προς την Ελλάδα:
«Σχολιάζεται ο τόπος που θα υπογραφή η Τουρκική Ειρήνη. Εξελέγη, λέγουν, προς υπογραφήν της Ειρήνης, η πόλις Σεβρ, όπου υπάρχει το κολοσσιαίον εργοστάσιον των φ α γ ε ν τ ι ν ώ ν σκευών. Η λεπτομέρεια αύτη που ετηλεγραφήθη εις όλον τον κόσμον, είνε χαρακτηριστική. Διότι και η Τουρκία κατήντησεν … φ α γ ε ν τ ι ν ό ν σκεύος».
Το πρωτοσέλιδο της 19ης Ιουλίου 1920 προέρχεται από το δεύτερο φύλλο της Εφημερίδας, που ήταν η πρώτη τοπική εφημερίδα που είχε εκδοθεί στην Καστοριά, μόλις την προηγούμενη Κυριακή 12 Ιουλίου 1920, ημέρα την οποία η εφημερίδα χαρακτηρίζει “ιστορική”, ενώ παράλληλα επισημαίνει ότι η έκδοση πραγματοποιήθηκε αποκλειστικά με προσωπικό που αποτελούνταν από Καστοριανούς:
«Η παρελθούσα Κυριακή θα μείνη ιστορική δια την πόλιν μας. Διότι δια πρώτην φοράν εξεδόθη εφημερίς. Ολόκληρον την νύκτα του Σαββάτου η Άνω Αγορά εφωτοβόλει από τα φώτα του τυπογραφείου, ενώ ο τηλεγραφικός διανομεύς εκόμιζε διαρκώς τηλεγραφήματα. Το σπουδαιότερον είναι ότι ολόκληρον το φύλλον εστοιχειοθετήθη υπό εργατών Καστοριέων, εις τους οποίους εδιδάξαμεν την στοιχειοθεσίαν, την οποίαν εξέμαθον εντός τεσσάρων ημερών. Εις το μέτρον τούτο προέβημεν διότι, ενώ εστείλαμεν και χρήματα προς έλευσιν εργατών εκ Θεσσαλονίκης, ούτοι μας ετροφοδότουν με το σήμερον και το αύριον, μη φανέντες και μέχρι σήμερον έτι. Οπωσδήποτε δια των εντοπίων εργατών εξασφαλίζεται η έκδοσις της εφημερίδος μας».
—————————————————
¹ Η Αδριανούπολη υπήρξε πρωτεύουσα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, από το 1363 μέχρι το 1453 (μετά την Προύσα και πριν την Κωνσταντινούπολη) και απέχει μόλις πέντε χιλιόμετρα από τα ελληνοτουρκικά σύνορα, στις Καστανιές του Έβρου. ² Το 1919, ο Αλέξανδρος είχε επιδιώξει την επίσημη έγκριση του Βενιζέλου για τον γάμο του με την Ασπασία Μάνου, κόρη του Αξιωματικού του Ιππικού, Πέτρου Μάνου (Καπετάν Βέργα). Τον γάμο αυτόν δεν ενέκρινε η βασιλική οικογένεια (μοργανατικός γάμος), λόγω της ελληνικής καταγωγής της Ασπασίας Μάνου, τον αποδέχθηκε, όμως, σταδιακά, ο Βενιζέλος. Η τελετή πραγματοποιήθηκε μυστικά, τον Νοέμβριο του 1919. Έναν χρόνο αργότερα, στις 12/25 Οκτωβρίου 1920, μόλις τρεις μήνες μετά την υπογραφή της Συνθήκης των Σεβρών, ο Αλέξανδρος πεθαίνει σε ηλικία είκοσι επτά ετών, από σηψαιμία που προκλήθηκε από το δάγκωμα ενός πιθήκου στο θερινό ανάκτορο Τατοΐου. (Πέντε μήνες αργότερα γεννήθηκε η κόρη του Αλεξάνδρα, που υπήρξε σύζυγος του τελευταίου Βασιλιά της Γιουγκοσλαβίας, Πέτρου Β΄). Ο Αλέξανδρος υπήρξε δημοφιλής στις τάξεις του στρατεύματος και, ως χαρακτήρας, ήταν ήπιος και διαλλακτικός, δεν τον ενθουσίαζαν οι εθιμοτυπίες της Αυλής και, μεταξύ άλλων, κατά τον φίλο και βιογράφο του, Χρήστο Ζαλόκωστα, τον χαρακτήριζε η ροπή προς τις ολονύκτιες διασκεδάσεις και το πάθος για τα γρήγορα αυτοκίνητα και τη μοτοσυκλέτα του. Ο θάνατός του (μετά και την άρνηση του Πρίγκηπα Παύλου να δεχθεί τον θρόνο) προκάλεσε αλυσιδωτές εξελίξεις, που οδήγησαν στην επαναφορά της Αντιβενιζελικής παράταξης στην εξουσία και του Κωνσταντίνου στον θρόνο και, τελικά, στα γνωστά οδυνηρά γεγονότα στο Μικρασιατικό μέτωπο. Ο Τσώρτσιλ, αποδίδοντας τη Μικρασιατική καταστροφή στον πρόωρο θάνατο του Αλέξανδρου, σημειώνει στα απομνημονεύματά του: «Ίσως δεν είναι υπερβολή να πούμε ότι ένα τέταρτο του εκατομμυρίου ανθρώπων πέθαναν από το δάγκωμα αυτού του πιθήκου» (The World Crisis: The Aftermath, 1918-1928, Winston S. Churchill).
³ Η Αντάντ απομάκρυνε τον Κωνσταντίνο για τη στάση του στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και τα φιλογερμανικά του αισθήματα (όπως και του πρωτότοκου γιου του, Γεωργίου), προκρίνοντας ως αντικαταστάτη του στον θρόνο τον δευτερότοκο Πρίγκηπα Αλέξανδρο, με τη σύμφωνη γνώμη του Βενιζέλου.
