Ο Πολιτιστικός Σύλλογος Κλεισούρας «Ο Δάρβαρης» και η Δημοτική Κοινότητα Κλεισούρας, σε συνεργασία με το Μουσείο της Πόλης του Βελιγραδίου, σας προσκαλούν στα εγκαίνια της έκθεσης «Μπρανισλάβ Νούσιτς (1864-1938) –Επιστροφή στα πάτρια».
Στο Παλαιό Δημοτικό Σχολείο Κλεισούρας
Από 6 Αυγούστου 2025 Ώρα: 11:00
Η έκθεση θα διαρκέσει από τις 6 έως τις 16 Αυγούστου και αποτελεί μια αναδρομή στη ζωή, τη συγγραφική δραστηριότητα και το καλλιτεχνικό έργο μιας σπουδαίας προσωπικότητας στον χώρο της σερβικής τέχνης.
——————————————-
Μπράνισλαβ Νούσιτς: Ο πατέρας της σερβικής σάτιρας με ρίζες από την Κλεισούρα
Ο Μπράνισλαβ Νούσιτς (Branislav Nušić), ένας από τους σημαντικότερους λογοτέχνες της Σερβίας και ιδρυτής της σερβικής κωμωδίας και σάτιρας, γεννήθηκε το 1864 στο Βελιγράδι, όμως η καταγωγή της οικογένειάς του εντοπίζεται στην Κλεισούρα Καστοριάς. Αυτή η λεπτομέρεια, αν και συχνά παραβλέπεται, φωτίζει μια βαθύτερη πολιτισμική διασύνδεση ανάμεσα στη Βαλκανική χερσόνησο, δείχνοντας πως τα πνευματικά και πολιτισμικά ρεύματα της εποχής ξεπερνούσαν τα εθνικά σύνορα.
Το πραγματικό του όνομα ήταν Αλκίβιαδης Νούσα, αλλά το μετέτρεψε σε Μπράνισλαβ Νούσιτς για να ταιριάζει καλύτερα στο σερβικό λογοτεχνικό στερέωμα. Η οικογένειά του, βλαχικής καταγωγής, είχε μεταναστεύσει από την Κλεισούρα στη Σερβία κατά τον 19ο αιώνα, ακολουθώντας τη διαδρομή πολλών οικογενειών που επιδίωκαν σταθερότητα και ευκαιρίες στην αναδυόμενη σερβική κοινωνία. Οι ρίζες του αυτές τον συνέδεαν βαθιά με το πνεύμα της Βαλκανικής, της πολυπολιτισμικής και πολυεθνοτικής κοινωνίας που ενέπνευσε συχνά το έργο του.
Ο πατέρας του Γεώργιος Νούσας (Τζώρτζε Νούσα) ήταν γνωστός έμπορος σιτηρών που έχασε την περιουσία του λίγο μετά τη γέννηση του γιου του και αναγκάστηκε να μετακομίσει με την οικογένειά του στο Σμεντέρεβο, όπου πήγε ο μικρός Αλκιβιάδης δημοτικό σχολείο και στις δύο πρώτες βαθμίδες της μέσης εκπαίδευσης. Κατά την εφηβεία του, ο Νούσας επέστρεψε πίσω στο Βελιγράδι όπου και αποφοίτησε από τη μέση εκπαίδευση. Μετά την ηλικία των 18 ετών, θα αλλάξει νόμιμα το όνομά του σε Μπράνισλαβ Νούσιτς. Το 1884, αποφοίτησε από το τη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου του Βελιγραδίου. Συνέχισε επίσης τις σπουδές του για ένα χρόνο στο Γκρατς της Αυστροουγγαρίας.
Φυλάκιση
Στα είκοσι ένα του ο Νούσιτς πολέμησε στον Σερβο-βουλγαρικό πόλεμο του 1885, ενώ υπηρετούσε στο σερβικό στρατό. Μετά τον πόλεμο, θα δημοσιεύσει ένα αμφιλεγόμενο ποίημα, το “DΝτβα Ράμπα”, από τη συλλογή Ντνέβνι, για το οποίο πέρασε δύο χρόνια στη φυλακή. Το ποίημα σατίριζε τον ηγεμόνα της Σερβίας βασιλιά Μίλαν, και συγκριμένα την απόφασή του να παραστεί στην κηδεία της μητέρας του γεννημένου στη Σερβία, στρατηγού της Αυστροουγγαρίας Ντραγκουτίν Φρανάσοβιτς αντί στην κηδεία του ήρωα του πολέμου, λοχαγού Μιχαίλο Κάτανιτς που έχασε τη ζωή του ενώ πολεμούσε να σώσει τη σέρβικη βασιλική σημαία από τα χέρια των Βουλγάρων.
Σε πρώτο βαθμό, η καταδίκη του Νούσιτς ήταν μόνο δύο μήνες, αλλά ο βασιλιάς Μιλάν, πίεσε τους δικαστές να την αυξήσουν. Παρά τις σκληρές συνθήκες των φυλακών, ο Νούσιτς κατάφερε να γράψει μια κωμωδία: την Προτεκσίγια (Προστασία).
Όταν ζήτησε στη φυλακή από τον διευθυντής της, Ίλια Βλαχ, την άδεια να γράψει, ο Βλαχ του είπε ότι λόγω των γραπτών του είναι στη φυλακή και του αρνήθηκε το αίτημα. Γνωρίζοντας ότι ο διευθυντής διάβαζε όλη την εξερχόμενη αλληλογραφία, ο Νούσιτς έγραψε μια σύντομη επιστολή του προς το δεύτερο σύζυγό της πρώην γυναίκας του θείου του, τον Γκέρσιτς, ο οποίος υπηρέτησε ως υπουργός της δικαιοσύνης. Ο Νούσιτς απευθύνεται στον Γκέρσιτς αποκαλώντας τον θείο και του έγραφε πως θα ήταν πολύ πιο εύκολο για αυτόν να υπηρετήσει τα 2 χρόνια της φυλακής αν μπορούσε να γράψει. Σημείωνε δε, ότι δεν είχε σκοπό να γράψει πολιτικά κείμενα, και υπόγραψε την επιστολή ως ο ανιψιός σας. Μία ημέρα αργότερα, ο Βλαχ του επέτρεψε να γράψει λογοτεχνία.
Μετά τη φυλακή
Το 1889, ο Νούσιτς έγινε δημόσιος υπάλληλος. Ως υπάλληλος του Υπουργείου Εξωτερικών ανέλαβε τη θέση του γραμματέα στο προξενείο της Σερβίας στο Μοναστήρι, που ανήκε τότε στην οθωμανική αυτοκρατορία, όπου και τελικά παντρεύτηκε το 1893. Διέμεινε για μια δεκαετία στις περιοχές της νότιας Σερβίας και τη Βόρεια Μακεδονία που ανήκαν τότε στην Οθωμανική αυτοκρατορία. Η τελευταία θέση του σ’ αυτή την περιοχή ήταν βοηθός προξένου στην Πρίστινα.
Το 1900, ο Νούσιτς διορίστηκε γραμματέας στο Υπουργείο Παιδείας, και λίγο αργότερα έγινε καλλιτεχνικός διευθυντής του Εθνικού Θεάτρου στο Βελιγράδι. Το 1904, ορίστηκε επικεφαλής του Σερβικού Εθνικού Θεάτρου στο Νόβι Σαντ. Το 1905, έφυγε από το νέο του αξίωμα και μετακόμισε στο Βελιγράδι για να εργαστεί ως δημοσιογράφος.
Το 1912, επέστρεψε στο Μοναστήρι ως δημόσιος υπάλληλος. Το 1913, ίδρυσε το Εθνικό Θέατρο στα Σκόπια, όπου έζησε μέχρι το 1915. Λόγω του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, ο Νούσιτς εγκατέλειψε τη χώρα και έζησε στην Ιταλία, την Ελβετία και τη Γαλλία κατά τη διάρκειά του.
Μετά τον πόλεμο, ο Νούσιτς ορίστηκε διευθυντής του Τμήματος Τεχνών του Υπουργείου Παιδείας. Παρέμεινε σε αυτή τη θέση μέχρι το 1923. Στη συνέχεια, ανέλαβε τη θέση του επικεφαλής του Εθνικού Θεάτρου (Narodno pozorište) στο Σεράγεβο. Το 1927, επέστρεψε στο Βελιγράδι. Το 1933 έγινε μέλος της Σέρβικης Βασιλικής Ακαδημίας.
Από τα πιο γνωστά έργα του είναι τα θεατρικά: «Ο ύποπτος πολίτης», «Η κυρία υπουργού», «Η αυτοβιογραφία» και «Ο πενθούντας σύζυγος». Σε αυτά, σκιαγραφεί με ευφυΐα και χιούμορ την υποκρισία, τη φιλοδοξία, τη μικροαστική νοοτροπία και την αδυναμία εξουσίας και γραφειοκρατίας. Ταυτόχρονα, ο Νούσιτς υπήρξε αμείλικτος απέναντι στο κοινωνικό ψεύδος, αλλά χωρίς ποτέ να χάνει τη λεπτότητα και την ανθρωπιά του.
Ο λόγος του είναι απλός, προσιτός, με ζωντανό διάλογο και έντονη θεατρικότητα, γεγονός που κάνει τα έργα του εξαιρετικά δημοφιλή μέχρι και σήμερα. Το γέλιο που προκαλούν οι χαρακτήρες του δεν είναι ποτέ επιφανειακό· φέρνει σκέψη, αυτοκριτική και πολλές φορές θλίψη για τις επαναλαμβανόμενες ανθρώπινες αδυναμίες.
Ο θάνατός του το 1938 σήμανε το τέλος μιας εποχής, όμως το έργο του συνέχισε και συνεχίζει να αποτελεί σημείο αναφοράς για τη σερβική – και γενικότερα τη βαλκανική – λογοτεχνία.
Ορισμένα από τις σημαντικότερα έργα του:
Δραματικά – Θεατρικά
Госпођа министарка (Η σύζυγος του υπουργού)
Народни посланик (Ο βουλευτής)
Ожалошћена породица (Η πενθούσα οικογένεια)
Покојник (Ο μακαρίτης)
Μυθιστορήματα
Аутобиографија (Αυτοβιογραφία)
Општинско дете (Του δήμου το παιδί), η οποία δημοσιεύθηκε στο Σεράγεβο, σαν Općinsko dijete
Хајдуци (Χαϊντούκοι) (Το αντίστοιχο των Ελλήνων Κλεφτών)
Διηγήματα
Политички противник (Πολιτικός αντίπαλος)
Посмртно слово (Επικήδειος)
Класа (Κλάση, κατηγορία, βαθμός)
Άλλα
Реторика (Ρητορική)
