Η ταινία «Μαίρη Πόπινς» (1964), το εμβληματικό έργο της Disney, υπέστη πρόσφατα αλλαγή στο rating της σε ορισμένες χώρες, προκαλώντας συζητήσεις. Αρχικά βαθμολογημένη ως κατάλληλη για όλες τις ηλικίες (G), η ταινία έλαβε νέα αξιολόγηση PG – Parental Guidance (το περιεχόμενο μπορεί να μην είναι κατάλληλο για μικρά παιδιά χωρίς την καθοδήγηση γονέα ή κηδεμόνα) σε χώρες όπως το Ηνωμένο Βασίλειο. Η αλλαγή οφείλεται σε σύγχρονες ευαισθησίες σχετικά με το περιεχόμενο, ιδιαίτερα την παρουσία ξεπερασμένων στερεοτύπων και γλώσσας που θεωρείται πολιτισμικά μη ευαίσθητη σήμερα, όπως η σκηνή με τους καπνοδοχοκαθαριστές και η χρήση όρων που παραπέμπουν σε αποικιοκρατικές αναφορές. Η απόφαση αντικατοπτρίζει την τάση επανεξέτασης κλασικών έργων υπό το πρίσμα σύγχρονων αξιών, προκαλώντας αντιδράσεις. Υποστηρικτές της αλλαγής θεωρούν ότι προστατεύει το νεανικό κοινό, ενώ επικριτές υποστηρίζουν ότι αλλοιώνει την ιστορική αξία του έργου. Η «Μαίρη Πόπινς» παραμένει αριστούργημα, αλλά η αλλαγή του rating υπογραμμίζει τη διαχρονική πρόκληση ισορροπίας μεταξύ τέχνης και κοινωνικής ευαισθησίας.
Ένα από τα βασικά σημεία που οδήγησαν στην αλλαγή του rating είναι η σκηνή με τους καπνοδοχοκαθαριστές, όπου εμφανίζεται ο χαρακτήρας του Ντικ Βαν Ντάικ ως Μπερτ. Σε αυτήν, ο Μπερτ και οι υπόλοιποι καπνοδοχοκαθαριστές εμφανίζονται με μαυρισμένα πρόσωπα από την αιθάλη, κάτι που σήμερα μπορεί να παρερμηνευθεί ως αναφορά στο «blackface», μια πρακτική με βαθιά ρατσιστική ιστορία. Παρόλο που η ταινία δεν είχε τέτοια πρόθεση, η οπτική αυτή εικόνα θεωρήθηκε προβληματική από σύγχρονες επιτροπές αξιολόγησης.
Επιπλέον, η λέξη «Hottentot», που χρησιμοποιείται από τον Ναύαρχο Μπουμ σε μια σκηνή, είναι ένας υποτιμητικός όρος που αναφέρεται σε ιθαγενείς πληθυσμούς της Νότιας Αφρικής, με αποικιοκρατικές και ρατσιστικές συνδηλώσεις.
Ο χαρακτήρας περιγράφει την εμφάνιση ενός άλλου με τη φράση: “Don’t stand there gawping like a Hottentot!” Η λέξη “Hottentot” ήταν ένας αποικιοκρατικός όρος που χρησιμοποιήθηκε από Ευρωπαίους αποικιοκράτες για να περιγράψουν τους Κόι-Κόι, μια ιθαγενή ομάδα της Νότιας Αφρικής. Σήμερα, η λέξη αυτή θεωρείται υποτιμητική, καθώς συνδέεται με στερεοτυπικές και ρατσιστικές απεικονίσεις των Αφρικανών. Η χρήση της, έστω και περαστική, κρίθηκε ακατάλληλη για παιδικό κοινό χωρίς γονική καθοδήγηση.
Η σύγχρονη ευαισθησία και οι ιστορικές ταινίες
Η απόφαση της BBFC αντικατοπτρίζει τη γενικότερη τάση των τελευταίων ετών για επαναξιολόγηση παλιών ταινιών μέσα από το πρίσμα της σύγχρονης κοινωνικής και πολιτισμικής ευαισθησίας. Η αλλαγή στο Rating δεν σημαίνει ότι η ταινία αποσύρεται ή λογοκρίνεται. Αντιθέτως, σηματοδοτεί πως οι γονείς πρέπει να έχουν επίγνωση ότι ορισμένα σημεία της ταινίας περιέχουν εκφράσεις που μπορεί να θεωρηθούν ακατάλληλες ή προσβλητικές.
Η BBFC δήλωσε συγκεκριμένα ότι η χρήση του όρου «περιλαμβάνει ρατσιστική γλώσσα που αντανακλά προκαταλήψεις της εποχής» και «δεν είναι κατάλληλη χωρίς καθοδήγηση για νεαρούς θεατές».
Η Ισορροπία μεταξύ Πολιτισμικής Κληρονομιάς και Κοινωνικής Ευθύνης
Η υπόθεση της Μαίρης Πόπινς εντάσσεται σε ένα ευρύτερο ερώτημα: Πώς διαχειριζόμαστε έργα του παρελθόντος που περιέχουν ξεπερασμένες ή προσβλητικές εκφράσεις; Ορισμένοι υποστηρίζουν ότι τέτοιες αλλαγές αλλοιώνουν την ιστορική αυθεντικότητα, ενώ άλλοι επισημαίνουν την ανάγκη να προστατευθούν τα παιδιά και να προωθηθεί ένας κόσμος χωρίς στερεότυπα και ρατσισμό.
Σε κάθε περίπτωση, η αλλαγή στο Rating της Μαίρης Πόπινς αποτελεί ένδειξη ότι ακόμα και οι πιο «αθώες» και παιδικές παραγωγές χρειάζονται κριτική αποτίμηση και ευαισθησία όταν προβάλλονται σε νέες γενιές.
Η αλλαγή της κατάταξης της Μαίρης Πόπινς δεν μειώνει τη σημασία ή τη μαγεία της ως κινηματογραφικό έργο, αλλά αναδεικνύει το πώς η κοινωνία εξελίσσεται ως προς τη γλώσσα, τις αξίες και την εκπροσώπηση. Οι ταινίες του παρελθόντος παραμένουν σημαντικές, αλλά πρέπει να συνοδεύονται από πλαίσιο, ενημέρωση και συνειδητοποίηση — ειδικά όταν απευθύνονται σε παιδιά.
