Το παλαιότερο σωζόμενο σήμερα σχολικό κτίριο στο Νομό Καστοριάς, ήταν ένα από τα τρία εμβληματικά σχολικά κτίρια που κατασκεύασε σε τρεις πόλεις, στις αρχές του προηγούμενου αιώνα, μέσα σε έξι μόλις χρόνια, ο κάλφας1 Αθανάσιος Παπαστυλιάδης2. Πρόκειται για το «δίδυμο» διδακτήριο του Αρρεναγωγείου και Παρθεναγωγείου3 Άργους Ορεστικού, που χτίστηκε με χορηγία του Νηπιαγωγικού Επιμελητηρίου Μελά4 το 1911, ένα χρόνο πριν από την απελευθέρωση από τους Τούρκους.
Αρρεναγωγείο-Παρθεναγωγείο Άργους Ορεστικού (1911)
Δύο χρόνια νωρίτερα, το 1909, ο Παπαστυλιάδης είχε κατασκευάσει το Παρθεναγωγείο Φλώρινας (μετέπειτα Δημοτικό Θηλέων). Το κτίριο αυτό παρουσιάζει εμφανή κοινά χαρακτηριστικά (τριγωνικά ή καμπυλόσχημα αετώματα στα παράθυρα, κίονες στην είσοδο) με το ιστορικό κτίριο του Γυμνασίου Καστοριάς, που ήταν το τρίτο κατά σειρά σχολείο που κτίστηκε από τον ίδιο κάλφα, το 1915, αλλά κατεδαφίστηκε πενήντα έξι χρόνια αργότερα.
Παρθεναγωγείο Φλώρινας (1909)
Γυμνάσιο Καστοριάς (1915)
[Μακέτα Χρ. Τζημάκα με τις πτέρυγες που προστέθηκαν εκατέρωθεν του κτιρίου το 1928]
Έτσι, δύο από τα τρία αυτά έργα του Παπαστυλιάδη εξακολουθούν να κοσμούν τις πόλεις στις οποίες κατασκευάστηκαν. (Της Φλώρινας διατηρεί τη σχολική του χρήση ως 2ο Δημοτικό, ενώ του Άργους λειτούργησε ως 1o Δημοτικό μέχρι το 1996. Τα τελευταία χρόνια στεγάζει τη Δημοτική Βιβλιοθήκη και το Δημοτικό Ωδείο).
Το ευτύχημα για την Καστοριά είναι ότι, σήμερα, προβάλλει επιβλητικό, σε περίοπτη θέση, το εξίσου εμβληματικό, ύψους δεκαεννιά μέτρων καμπαναριό της Μητρόπολης, που κατασκεύασε ο ίδιος κάλφας το 1916, αμέσως μετά το Γυμνάσιο.
Καμπαναριό Μητρόπολης Καστοριάς (1916)
1 Κάλφας αποκαλούνταν ο εμπειρικός σχεδιαστής και κατασκευαστής κτιρίων, που χρησιμοποιούσε περιφερόμενα εξειδικευμένα συνεργεία (ισνάφια) μαστόρων.
2 Ο Αθανάσιος Παπαστυλιάδης ή Στυλιάδης (1875-1941), γεννήθηκε στη σημερινή Δροσοπηγή Φλώρινας (τότε Μπελκαμένη, με μακρά παράδοση μαστόρων και λαϊκών ζωγράφων). Τις δεξιότητες της τέχνης του, απέκτησε στη Ρουμανία. Τα περισσότερα νεοκλασικά και εκλεκτικιστικά κτίρια της πόλης φέρουν τη σφραγίδα του (καθώς και του Κ. Βαφειάδη, από το Βογατσικό).
3 Ο Π. Τσολάκης πιθανολογεί -με βάση κοινά αρχιτεκτονικά χαρακτηριστικά άλλων έργων του Παπαστυλιάδη – ότι κατασκευάστηκε από τον ίδιο. («Δύο αξιόλογα σχολικά κτήρια του Άργους Ορεστικού»: ανακοίνωση σε Συνέδριο στο Άργος Ορεστικό, στις 8.12.2012).
4 Το Νηπιαγωγικό Επιμελητήριο Μελά, σήμερα φέρει τον τίτλο ” Ίδρυμα Β. Μελά για την Προσχολική αγωγή”. Ο ηπειρώτικης καταγωγής μεγαλέμπορος Β. Μελάς, διέθεσε μετά θάνατον, τα έσοδα από την εκμετάλλευση του Μεγάρου Μελά, για ίδρυση και συντήρηση νηπιαγωγείων, εκτός Αθηνών. (Το μέγαρο Μελά, στην πλατεία Κοτζιά της Αθήνας, έργο του Ε. Τσίλερ, ήταν τότε [1873] το μεγαλύτερο ιδιωτικό κτίριο της Αθήνας)
