Για το περιστατικό θανάτου 48χρονου από την Ηλεία από δάγκωμα αράχνης: Μέχρι στιγμής δεν υπάρχει επίσημη ιατρική ανακοίνωση για το ότι ο θάνατος προήλθε σίγουρα από δάγκωμα αράχνης. Υπάρχουν μόνο ενδείξεις που οδήγησαν σε τέτοια υπόθεση και καμία απόδειξη. Οπότε είναι καλύτερο να περιμένουμε όλοι τη νεκροψία και τις τοξικολογικές εξετάσεις πριν διαδίδουμε με σιγουριά ότι επρόκειτο για δάγκωμα αράχνης.
Αναφέρθηκε η “καφέ αράχνη”, κάτι που είναι αρκετά ασαφές. Στην Ελλάδα έχουμε περισσότερα από 850 είδη αράχνης, μεγάλος αριθμός των οποίων είναι καφέ και ακίνδυνες. Προφανώς ο όρος “καφέ αράχνη” είναι η ακριβής μετάφραση της “Brown Spider” η αγγλική κοινή ονομασία δηλαδή ενός αμερικανικού είδους Λοξοσκέλης της Loxosceles reclusa. Αυτό το είδος δεν υπάρχει στην Ελλάδα και την Ευρώπη γενικότερα.
Στην Ευρώπη έχουμε τη Μεσογειακή Λοξοσκέλη, Loxosceles rufescens.
Τι ισχύει για αυτές τις δύο αράχνες;
Και οι δύο έχουν νεκρωτικό δηλητήριο με κύρια δραστική ουσία την Σφιγγομυελινάση D. Το σίγουρο σύμπτωμα μετά από δάγκωμα αυτών των αραχνών είναι η νεκρωτική δερματίτιδα, τοπικά. Δηλαδή ή νέκρωση του ιστού του δέρματος στο σημείο του δήγματος. Το δάγκωμα της ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΗΣ έχει δειχθεί ότι μπορεί να οδηγήσει και σε πιο σοβαρά συμπτώματα, όπως ενδαγγειακή αιμόλυση και νεφρική ανεπάρκεια. Η ΜΕΣΟΓΕΙΑΚΗ παρόλα αυτά, έχει πιο ήπιο δηλητήριο και δεν έχει αποδειχθεί μέχρι σήμερα ότι μπορεί να οδηγήσει σε επιπλοκές, πέραν της τοπικής νεκρωτικής δερματίτιδας.
Επίσης δεν υπάρχει κανένα καταγεγραμμένο περιστατικό θανάτου από δάγκωμα της ΜΕΣΟΓΕΙΑΚΗΣ Λοξοσκέλης έως τώρα, παρά τα πολλά περιστατικά δαγκώματος κάθε χρόνο, σε όλη την Ευρώπη. Επομένως, αν ο άνθρωπος δεν παρουσίασε νεκρωτική δερματίτιδα τότε το δάγκωμα από Λοξοσκέλη (γενικά) αποκλείεται. Αν παρόλα αυτά παρουσίασε τέτοια συμπτώματα δεν είναι απαραίτητο ότι τα προκάλεσε Λοξοσκέλη.
Υπάρχει μια πάθηση που προκαλείται από βακτηριακή λοίμωξη, η νεκρωτική απονευρωσίτιδα, η οποία ομοιάζει πολύ με τα συμπτώματα από δάγκωμα λοξοσκέλης και συχνά συγχέεται. Επομένως, το λέω ξανά, ας περιμένουμε τις τοξικολογικές εξετάσεις. Αν παρόλα αυτά αποδειχθεί ότι η αιτία θανάτου ήταν πράγματι δάγκωμα από ΜΕΣΟΓΕΙΑΚΗ λοξοσκέλη, τότε θα είναι το πρώτο καταγεγραμμένο παγκοσμίως. Υπάρχει άλλη αράχνη στην Ελλάδα που θα μπορούσε να θέσει την ανθρώπινη ζωή σε κίνδυνο; Υπάρχει ναι, μία και μοναδική και είναι η Μεσογειακή Μαύρη Χήρα, Latrodectus tredecimguttatus (2η εικόνα).
Η Μεσογειακή Μαύρη Χήρα είναι διαφορετικό είδος από τις μαύρες χήρες στην Αμερική και την Αυστραλία. Έχει κι αυτή ηπιότερο δηλητήριο από τις συγγενικές μαύρες χήρες των άλλων ηπείρων. Το δηλητήριό της είναι νευροτοξικό, στοχεύει δηλαδή στο νευρικό σύστημα. Τα πρώτα συμπτώματα από Μεσογειακή Μαύρη Χήρα είναι έντονος πόνος στο σημείο του δήγματος, ο οποίος γενικεύεται αργότερα και συνήθως εστιάζει στην κοιλιά. Μπορεί να ακολουθήσουν κι άλλα συμπτώματα όπως εφίδρωση, δύσπνοια, υπέρταση, μυικοί σπασμοί, κράμπες, ακαμψία και άλλα. Σε ευαίσθητους οργανισμούς μπορεί να προκαλέσει σοβαρές επιπλοκές, ακόμα και τον θάνατο. Παρόλα αυτά τα καταγεγραμμένα περιστατικά θανάτου από Μεσογειακή Μαύρη Χήρα στην Ευρώπη είναι μετρημένα στα δάχτυλα, παρά τα αρκετά περιστατικά δαγκώματος κάθε χρόνο, επομένως μιλάμε για κάτι εξαιρετικά σπάνιο. Συναντάται σχεδόν παντού στην Ελλάδα και συχνάζει σε σκοτεινά μέρη με υγρασία, όπως παλιές σκοτεινές αποθήκες, κάτω από μεγάλες πέτρες, κτλ. Υπάρχουν αντιαραχνικοί οροί και για τις μαύρες χήρες και για τις λοξοσκέλες. Για τη Μεσογειακή Μαύρη Χήρα υπάρχει διαθέσιμος στα ελληνικά νοσοκομεία, όχι όμως για λοξοσκέλες για τους λόγους που γράφω πιο πάνω, που έχουν να κάνουν με το ηπιότερο δηλητήριο σε σχέση με τις αμερικανικές.
ΔΑΓΚΩΜΑ ΑΠΟ ΜΑΥΡΗ ΧΗΡΑ & ΠΡΩΤΕΣ ΒΟΗΘΕΙΕΣ + ΜΕΤΡΑ ΠΡΟΛΗΨΗΣ
Γενικές πληροφορίες για τις αράχνες στην Ελλάδα και την Κύπρο
Στην Ελλάδα έχουν καταγραφεί συνολικά περισσότερα από 850 είδη αραχνών, ενώ στην Κύπρο περίπου 450. Ενώ όλες οι αράχνες φέρουν δηλητήριο, η συντριπτική πλειονότητα αυτών είναι ουσιαστικά ακίνδυνες για εμάς, είτε γιατί έχουν πολύ ασθενές δηλητήριο, είτε γιατί δεν μπορούν καν να καταφέρουν διάτρηση του δέρματός μας Γενικά οι αράχνες δεν είναι καθόλου επιθετικές και θα δαγκώσουν μόνο αν ενοχληθούν βίαια, ως άμυνα. Πρόκειται για πολύ ωφέλιμα ζώα καθώς τρέφονται με πολλά είδη εντόμων που μπορεί να είναι ανεπιθύμητα για εμάς.
Από τις αράχνες της Ελλάδας και της Κύπρου, ουσιαστικά μόνο ένα είδος φέρει δηλητήριο του οποίου η αυτή καθαυτή δράση μπορεί σε κάποιες περιπτώσεις να θέσει τη ζωή μας σε κίνδυνο: η Μεσογειακή Μαύρη Χήρα
ΠΩΣ ΤΗΝ ΑΝΑΓΝΩΡΙΖΟΥΜΕ:
Η Μεσογειακή Μαύρη Χήρα (Latrodectus tredecimguttatus) είναι μια αράχνη που μπορούμε να τη βρούμε σχεδόν παντού στην Ελλάδα & στην Κύπρο – πρόκειται για αυτόχθονο είδος και όχι ξενικό.
Είναι μια αράχνη μικρού έως μέσου μεγέθους (μήκος σώματος έως 15 χιλιοστά) με μαύρα, μακριά και λεπτά πόδια.
Η κοιλιά είναι αισθητά μεγάλη συγκριτικά με τον (κεφαλο)θώρακα και είναι συνήθως μαύρη με 11-13 κηλίδες στο πάνω μέρος της χρώματος κόκκινου, πορτοκαλί, κίτρινου ή άσπρου. Συχνά τη συναντάμε και σε ενιαίο, ολόμαυρο χρώμα
Το δηλητήριο της Μεσογειακής Μαύρης Χήρας είναι νευροτοξικό και αρκετά ισχυρό. Τα αρχικά συμπτώματα είναι πόνος στο σημείο του δήγματος, ενώ μέσα στις επόμενες δύο ώρες ο πόνος αυξάνεται σημαντικά και γενικεύεται, εστιάζοντας κυρίως στην κοιλιά, ενώ μυϊκοί σπασμοί και κράμπες εμφανίζονται σε όλο το σώμα. Άλλα συμπτώματα που μπορεί να εμφανιστούν είναι εφίδρωση, δύσπνοια, ναυτία, πυρετός, κ.ά. 
Το δήγμα της Μεσογειακής Μαύρης Χήρας χρήζει ιατρικής αντιμετώπισης και συχνά χορηγείται ειδικός αντιαραχνικός ορός, ο οποίος γίνεται μόνο στα νοσοκομεία.
Οι θάνατοι που έχουν καταγραφεί στην Ευρώπη μέχρι σήμερα είναι ελάχιστοι και στη συντριπτική πλειονότητα των περιπτώσεων τα θύματα αναρρώνουν γρήγορα χωρίς επιπλοκές.
ΔΑΓΚΩΜΑ & ΠΡΩΤΕΣ ΒΟΗΘΕΙΕΣ
Εάν δεχτείτε δήγμα από Μεσογειακή Μαύρη Χήρα οι απαραίτητες κινήσεις σας πρέπει να είναι οι εξής:
Καθαρίστε απαλά την πληγή με νερό και σαπούνι.
Εφαρμόστε ψυχρό επίθεμα στην πληγή, όπως πάγο μέσα σε πετσέτα ή κάποιο ρούχο, εάν κάτι τέτοιο είναι εφικτό.
Μη σκίζετε το δέρμα και μην κάνετε καμία απόπειρα αφαίρεσης του δηλητηρίου.
Μην κόβετε την κυκλοφορία του αίματος με σφιχτές περιδέσεις.
Ζητήστε εγκαίρως ιατρική βοήθεια και διακομιδή του θύματος στο νοσοκομείο (καλέστε το 166 ή το 112 – μην αφήσετε το θύμα να οδηγήσει).
Μπορείτε να χορηγήσετε παυσίπονα στο θύμα. Σε κάθε περίπτωση αν εμφανίσετε έντονα συμπτώματα μετά από δάγκωμα αράχνης, φροντίστε να επισκεφτείτε εγκαίρως ένα νοσοκομείο.
Μπορείτε να έχετε στο φαρμακείο σας συσκευή χορήγησης επινεφρίνης για την εξαιρετικά σπάνια περίπτωση της έντονης αλλεργικής αντίδρασης στο δηλητήριο (Αναφυλαξία).
ΠΡΟΣΟΧΗ όμως!
Ενημερωθείτε από τον γιατρό σας για το πότε χορηγείται και πως. ΔΕΝ χορηγείται προληπτικά και μπορεί να αποβεί επικίνδυνη για την υγεία. (Προσοχή! Οι πρώτες βοήθειες διαφέρουν από αυτές σε δάγκωμα φιδιού! Για δάγκωμα φιδιού δείτε εδώ: https://www.facebook.com/groups/herpetofaunaofGRnCY/posts/4920947178014354)
ΜΕΤΡΑ ΠΡΟΛΗΨΗΣ:
Ομοίως, όπως και στα μέτρα πρόληψης για δήγματα φιδιών, χρήση χοντρών γαντιών εργασίας και κατάλληλων υποδημάτων στις εργασίες υπαίθρου.
Τινάζετε πάντα υποδήματα, ρούχα και γάντια εργασίας προτού τα φορέσετε για το ενδεχόμενο να έχει κρυφτεί κάποια αράχνη μέσα.
Κλείνετε ερμητικά τις συσκευασίες και τα κουτιά που φυλάσσετε στον κήπο και την αποθήκη – ελέγξτε καλά το περιεχόμενο κατά το άνοιγμα.
Φωτίζετε καλά τους χώρους και καθαρίζετε συχνά.
Όπως ήδη αναφέρθηκε, ακόμα και οι επικίνδυνες αράχνες της Ελλάδας είναι ζώα ήπιου χαρακτήρα που μας αποφεύγουν, δεν είναι καθόλου επιθετικές και δεν πρόκειται να μας ενοχλήσουν εάν δεν χειριστούν βίαια και απειληθούν. Για την απομάκρυνση μιας αράχνης μπορείτε να χρησιμοποιήσετε ένα διάφανο ποτήρι με το οποίο καλύπτετε την αράχνη και, χωρίς να το ανασηκώσετε, την εγκλωβίζετε εντός σύροντας ένα κομμάτι χαρτί μεταξύ ποτηριού και επιφάνειας. Στη συνέχεια μπορείτε να τη μεταφέρετε εκτός κατοικίας.
Άλλα αρθρόποδα που φέρουν σχετικά ισχυρό δηλητήριο στη χώρα μας είναι οι σκορπιοί, οι σφήκες, οι μέλισσες και οι σαρανταποδαρούδες, όμως εκτός από το ενδεχόμενο αλλεργικής αντίδρασης, το δηλητήριό τους δεν είναι ικανό να προκαλέσει σοβαρές βλάβες στον άνθρωπο και να επιφέρει τον θάνατο.
Βιβλιογραφικές πηγές: Blackman, J.R. (1995). Spider Bites. Journal of the American Board of Family Medicine, 8: 288-294. Diaz, J.H., Leblanc, K.E. (2007). Common Spider Bites. American Family Physician, 75: 869-873. Isbister, G.K., Graudins, A., White, J., Warrell, D. (2003). Antivenom treatment in arachnidism. Journal of Toxicology: Clinical Toxicology, 41: 291-300. Lopes et al. 2020. Clinical aspects, diagnosis and management of Loxosceles spider envenomation: literature and case review. Archives of Toxicology, 94, 1461-1477 National Institute for Occupational Safety and Health (NIOSH; USA). Venomous spiders – Symptoms and First Aid. Pneumatikos, I.A., Galiatsou, E., Goe, D., Kitsakos, A., Nakos, G., Vougiouklakis, T.G. (2003). Acute fatal toxic myocarditis after black widow spider envenomation. Annals of Emergency Medicine, 41(1): 158. Vetter, R.S., Isbister, G.K. (2008). Medical aspects of spider bites. Annual Review of Entomology, 53: 409-429.
Ηλίας Στραχίνης
