τοῦ Μητροπολίτου Καστορίας Καλλινίκου

Κάθε χρόνο, τίς ἡμέρες πρό τῶν Χριστουγέννων, προσκαλοῦμαι εὐγενικῶς σέ διάφορες ἑορταστικές ἐκδηλώσεις καί παρακολουθῶ ὅσες μπορῶ, μέ ἐνδιαφέρον καί μέ ἰδιαίτερη ἀγάπη γιά τούς ἐκπαιδευτικούς καί τά παιδιά, γιά τούς συλλόγους καί τά μέλη τους. Κοπιάζουν γιά νά καλλιεργήσουν τά χαρίσματά τους καί μᾶς τά παρουσιάζουν μέ ἐνθουσιασμό. Γι᾽ αὐτό καί τούς ἐπαινοῦμε καί τούς χειροκροτοῦμε.

Ὅμως, γίνεται κοινός τόπος πλέον, ὅτι οἱ Χριστουγεννιάτικες Ἑορτές -σέ ὅλη τήν Ἑλλάδα καί μάλιστα αὐτές πού προωθοῦνται καί στά Σχολεῖα- δέν εἶναι αὐτονόητα καί «Χριστουγεννιάτικες». Αὐτό λέγεται ἀπό τήν ἄποψη, ὅτι ὡς θέματα θεατρικῶν παραστάσεων καί τραγουδιῶν ἐπιλέγονται θέματα πού ἔχουν μικρή ἤ καθόλου ἤ καί ἀντίθετη σχέση μέ τά Χριστούγεννα καί τίς ἑορτές τοῦ Δωδεκαημέρου γενικότερα, δηλαδή μέ τήν Γέννηση τοῦ Χριστοῦ, τήν ἑορτή τοῦ Μεγάλου Βασιλείου καί τήν Βάπτιση τοῦ Χριστοῦ.

Ἀπό τίς κοσμικές αὐτές ἑορτές, κάποιες προσεγγίζουν περισσότερο τήν Ἑορτή τῆς Γεννήσεως τοῦ Χριστοῦ, γιατί μιλοῦν τοὐλάχιστον γιά ἀρετές, ὅπως τήν ἀγάπη, τήν εἰρήνη, τήν ἀδελφοσύνη κλπ.

Ὑπάρχουν ὅμως καί μερικές πού μᾶλλον ἐμφοροῦνται ἀπό τό πνεῦμα τοῦ καπιταλισμοῦ, τοῦ καταναλωτισμοῦ, τοῦ παγανισμοῦ καί τῆς δεισιδαιμονίας, πού δέν ἔχουν σχέση μέ τό νόημα τῶν Χριστουγέννων καί εἶναι πολύ μικρή ἤ καί μηδαμινή ἡ παιδαγωγική τους ὠφέλεια.

Μέ αὐτό πού γράφω δέν θέλω, ἐπαναλαμβάνω, νά μειώσω τίς προσπάθειες κανενός φορέα γιά νά γιορτάσει ὅπως νομίζει τίς Ἡμέρες αὐτές, ἀλλά κυρίως νά μιλήσω γιά τά πραγματικά νοήματα τῶν ἑορταστικῶν ἐκδηλώσεων ἐν ὄψει τῶν Χριστουγέννων καί νά τονίσω τήν ἀνάγκη «νά μή φεύγουμε ἐκτός θέματος», ὅπως μᾶς διδάσκουν καί οἱ ἀγαπητοί μας φιλόλογοι.

Γιά παράδειγμα, τό Σάββατο 14 καί τήν Παρασκευή 20 Δεκεμβρίου ἐ.ἔ. παρακολούθησα δύο πολύ ἐνδιαφέρουσες Χριστουγεννιάτικες ἑορτές, πού μέ συγκίνησαν ἰδιαιτέρως, καί στίς ὁποῖες θά ἤθελα νά σταθῶ, κυρίως γιά τήν θεματολογία τους.

Οἱ δύο γιορτές, γιά τίς ὁποῖες κάνω λόγο, εἶναι οἱ Γιορτές τοῦ Κατηχητικοῦ καί τῆς Φιλοπτώχου τῆς Ἐνορίας Χιλιοδένδρου καί τοῦ Γραφείου Νεότητος τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεώς μας.

Ἡ Γιορτή τοῦ Κατηχητικοῦ καί τοῦ Φιλοπτώχου Χιλιοδένδρου

Τό Σάββατο 14 Δεκεμβρίου, στό κτίριο τοῦ Πολιτιστικοῦ Συλλόγου Χιλιοδένδρου, πραγματοποιήθηκε ἡ θεατρική παράσταση μέ θέμα «Ἡ Σταχομαζώχτρα», ἐμπνευσμένη ἀπό τό ὁμώνυμο ἔργο τοῦ μεγάλου λογοτέχνη μας Ἀλεξάνδρου Παπαδιαμάντη.

Τήν παράσταση ἀνέβασαν τό Κατηχητικό καί οἱ Κυρίες τοῦ Φιλοπτώχου τῆς Ἐνορίας Χιλιοδένδρου, μέ τίς εὐλογίες τοῦ Ἐφημερίου τους π. Πέτρου Τερζίδη. Χρέη σκηνοθεσίας, διασκευῆς τοῦ διηγήματος καίπροσαρμογῆς σεναρίου ἀνέλαβε ἡ Κατηχήτρια Σοφία Δημητριάδου, ἡ ὁποία διεκπεραίωσε τήν διδασκαλία τοῦ ἔργου μέ τήν βοήθεια τῆς Κυριακῆς Τερζίδου. Τήν ἐπιμέλεια σκηνικῶν εἶχε ἡ Μαρία Θέμελη, ἐνῶ τά ἐνδυματολογικά ἡ Σοφία Δημητριάδου σέ συνεργασία μέ τίς ἄλλες Κυρίες. Τήν παραγωγή καί μουσική ἐπένδυση ἔκανε ἡ μαθήτρια Ἄννα Μεσελίδου, μαζί μέ τήν Κωνσταντίνα Θέμελη. Πρωταγωνίστρια ἦταν ἡ Εὐφροσύνη Μένη, καί διάφορους ρόλους ἔπαιξαν οἱ: Ἀλεξάνδρα Μεσελίδου, Μαριάνθη Μούντζου, Μαίρη Μεσελίδου, Θεοδότα Τσομπάνου, Ἀλεξία Καραγιαννοπούλου, Ἀνδρονίκη Δρανητσάρη, Σοφία Δημητριάδου, καθώς καί τά μικρότερα παιδιά: Κλεοπάτρα, Γιῶργος, Λευτέρης, Ἀναστάσης, Κατερίνα, Θωμᾶς, Ἀγγελική, Ἀλέξανδρος.

Ἡ προετοιμασία, διδασκαλία καί παρουσίαση, ὅλα ἦτανἐθελοντικά καί μέ κίνητρο τήν ἀγάπη γιά τά Χριστούγεννα καί τόν ἀστείρευτο πλοῦτο τῶν παραδόσεών μας.

Οἱ περισσότεροι συμμετέχοντες ἦταν ὄχι ἁπλῶς ἐθελοντές ἀλλά καί «πρωτάρηδες», ὅπως διαπίστωσα καθώς τούς συνέχαιρα μετά τήν παράσταση. Πλήν ὅμως ἡ ἑρμηνεία τῶν ρόλων «ἐπαγγελματική». Ἔπαιξαν μέ τήν καρδιά τους καί μέ ἄνεση καί ἀπέδωσαν τούς ρόλους καί τό νόημα τοῦ ἔργου, ὅσο μπόρεσαν καλύτερα. Γιατί, δέν εἶναι καί εὔκολο νά ἀποδώσει κανείς ἔργο τοῦ Ἀλεξάνδρου Παπαδιαμάντη στήν ἐντέλεια.

Καταχειροκροτήθηκαν ἀπό τό κοινό πού γέμισε ἀσφυκτικά τήν αἴθουσα καί παρακίνησαν καί ἐμένα, πούἤμουν κατασυγκινημένος καί κλήθηκα νά κλείσω τήν ἑορτή, νά πῶ λόγους ἐνθουσιαστικούς.

Καί δέν μποροῦσα νά μή συγκινηθῶ, ὅταν παιδιά καί ἐνήλικες ἑνός χωριοῦ, ἀσχολοῦνται μέ τέτοια ἀνεπανάληπτα λογοτεχνήματα καί προσεγγίζουν τά Χριστούγεννα μέσα ἀπό αὐτά· ὅταν παράλληλαπολυδιαφημισμένες παραστάσεις, τίς ὁποῖες προβάλλειἐπίμονα τό ἐμπόριο, ὅπως προανέφερα, εἶναι ἀνούσιες καί χωρίς παιδαγωγικό περιεχόμενο.

Γι᾽ αὐτό καί δέν μπορῶ παρά νά βαθμολογήσω μέ ἄριστα τήν προσπάθεια τῶν ἁπλῶν αὐτῶν ἀνθρώπων καί νά ἐπαινέσω ἐκ βάθους καρδίας τούς συντελεστές.

Ἑορτή Γραφείου Νεότητος τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως

Ἡ δεύτερη ἑορτή στήν ὁποία ἀναφέρομαι, διοργανώθηκε ἀπό τό Γραφεῖο Νεότητος τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεώς μας.

Περιελάμβανε δύο θεατρικά δρώμενα καί τό μουσικό μέρος.

Τό πρῶτο δρώμενο, γιά τά μικρά παιδιά, ἦταν ἀναπαράσταση τῆς Γέννησης τοῦ Χριστοῦ σύμφωνα μέ τίς εὐαγγελικές διηγήσεις.

Τό δεύτερο δρώμενο, γιά τά μεγαλύτερα παιδιά, εἶχε θέμα τό «Χρυσό σφυράκι», μιά μεταφορά τοῦ ὁμώνυμου βιβλίου τῆς Charlotte Woerner.

Τά παιδιά παρουσίασαν τό ἔργο τονίζοντας τίς ἀρετές τῆς ἀγάπης, τῆς συγχωρητικότητας, τῆς μετάνοιας, τῆς προσευχῆς, πού εἶναι καρποί τῆς Γέννησης τοῦ Χριστοῦ, καί ἔδωσαν εὐχές καί μηνύματα γιά τά Χριστούγεννα.

Ἔπειτα, ἡ Παιδική Χορωδία τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως, μέ μαέστρο τήν Ναταλία Σέροβα Χωλοπούλου, παρουσίασε τό δικό της πρόγραμμα μέ χριστουγεννιάτικα τραγούδια, χορωδιακά καί μονωδιακά.

Ὑπεύθυνος συντονιστής ἦταν ὁ Ἀρχιμ. Στέφανος Σχοινᾶς.

Τά θεατρικά ἑτοίμασαν, σκηνοθέτησαν καί δίδαξαν οἱ Ἐκπαιδευτικοί Δήμητρα Μανιουδάκη καί Κωνσταντίνα Λάζαρη.

Πολλές εὐχαριστίες ὠφείλουμε στήν Διευθύντρια τοῦ Ε´ Δημοτικοῦ Σχολείου Καστοριᾶς, Ἁγνή Κανδύλη, γιά τήν παραχώρηση τῆς αἴθουσας ἐκδηλώσεων τοῦ Σχολείου, καθώς καί στόν Ὑποδιευθυντή Γεώργιο Τσιάντα, ὁ ὁποῖος ἦταν παρών καί βοήθησε στήν τεχνική κάλυψη τῆς παράστασης.

Κληθείς στό τέλος νά κάνω τόν ἐπίλογο τῆς γιορτῆς, ὑπογράμμισα τό γεγονός ὅτι τό θέμα της ἦταν ὄντως «ἐντός θέματος» τῆς ἑορτῆς, καί ἔδωσε πολλά παιδαγωγικά μηνύματα στά παιδιά καί τούς μεγάλους, ἐπενδυμένα μέ θεατρικό λόγο καί μουσική. Εἶναι πολύ σημαντικό σέ κάθε γεγονός, σέ κάθε ἑορτή, σέ κάθε ἐπέτειο, «νά μή φεύγουμε ἐκτός θέματος», ὅπως προανάφερα.

Καί, βεβαίως, εὐχαρίστησα τούς καλούς γονεῖς, πού κοπιάζουν ἀσταμάτητα γιά τήν ἰσόρροπη ἀνάπτυξη τῶν παιδιῶν τους.

Πραγματική ἤ φαντασιακή θεματολογία;

Πέραν, ὅμως, ἤ στό βάθος τῶν διαφορετικῶν ἐκδηλώσεων, βρίσκεται τό θέμα τῆς φαντασίας.

Στίς ἡμέρες μας ἀκοῦμε, ὄχι χωρίς ἔκπληξη, νά ἐπαινεῖται ἡ φαντασία καί νά καλλιεργεῖται ἡ φαντασία, ὄχι μόνον ἀπό ἄνθρωπους τοῦ ἐμπορίου, ἀλλά καί ἀπό κάποιους ψυχολόγους καί παιδαγωγούς. Καί αὐτό χωρίς ἐρωτηματικά γιά τήν ψυχική κατάσταση τῶν παιδιῶν πού παιδαγωγοῦνται κατ᾽ αὐτόν τόν τρόπο.

Μιά ἑρμηνεία γι᾽ αὐτή τήν τάση ἴσως εἶναι ὅτι ἡφαντασία θεωρεῖται ὡς μέσο διαφυγῆς ἀπό τήν σκληρή πραγματικότητα, ὅπως ἔχει αὐτή διαμορφωθεῖ στήν σύγχρονη κοινωνία, μετά ἀπό τίς διαδοχικές ἐπελάσεις ἀθέων κοσμοθεωριῶν.

Τό θέμα εἶναι μεγάλο καί διαφεύγει τῆς ἀναφορᾶς μας αὐτῆς, καί μᾶλλον χρειάζεται νά γίνουν μελέτες γιά τήν σχέση τῆς φαντασίας μέ τά προβλήματα τῆς νεανικῆς ἡλικίας, μέ τήν βία καί μέ τίς ψυχικές νόσους πού αὐξάνονται στήν ἐποχή μας.

Ἡ ὀρθόδοξη ψυχοθεραπεία, πάντως, ἔχει πολύ ὑλικό γιά τό θέμα τῆς φαντασίας καί μεγάλη πείρα.

Ἐκεῖνο πού πρέπει νά τονιστεῖ εἶναι ὅτι, οἱ γιορτές τῆς Παραδόσεώς μας δέν ἀπευθύνονται στήν φαντασία τῶν παιδιῶν. Τήν χρησιμοποιοῦν γιά νά τά παιδαγωγήσουν, ὅπως ἀπό ἀρχαιοτάτων χρόνων ἔκαναν οἱ Ἕλληνες, ἀλλά δέν τήν καλλιεργοῦν, οὔτε, πολλῷ μᾶλλον, τήν ἐκμεταλλεύονται.

Τά παιδιά ἔχουν ἀνεπτυγμένη τήν φαντασία, γιά τήν ἑρμηνεία τοῦ κόσμου, ὅσο ἡ λογική τους παραμένει ὑπανάπτυκτη. Αὐτό δέν σημαίνει ὅτι τούς καλλιεργοῦμε αὐτόν τόν πρῶτο τρόπο ἑρμηνείας καί ἀντιμετώπισης τοῦ περιβάλλοντος.

Ἀντιθέτως, καθώς μεγαλώνουν, παραμερίζουν τήν φαντασία γιά νά κατανοήσουν καί νά βιώσουν τήν πραγματικότητα.

Καί ἡ πραγματικότητα εἶναι εὐλογημένη. Καί οἱ δυσκολίες της χρήζουν ἀντιμετώπισης, θεραπείας καί ὄχι ἀπόδρασης καί διαφυγῆς.

Ἕνα παράδειγμα, γιά τήν φύση τῆς φαντασίας καί γιά τήν ἀντιμετώπισή της, θά μποροῦσε νά εἶναι τό ἑξῆς:Ἕνα μικρό παιδί προφέρει τό ρό (ρ) ὡς λάμδα (λ). Αὐτό δέν σημαίνει ὅτι οἱ μεγάλοι θά τοῦ μιλοῦν μέ τόν ἴδιο τρόπο, καλλιεργώντας του τήν προφορά αὐτή, ἀλλά θά ἐπιμένουν μέ συγκατάβαση νά προφέρουν σωστά τίς λέξεις καί τά γράμματα, μέχρι καί τό παιδί νά μάθει νά τά προφέρει σωστά.

Νομίζω ὅτι ἔτσι πρέπει νά ἀντιμετωπίζεται καί ἡ φαντασία. Δέν ἐλέγχουμε τά νήπια ἄν λένε ὅτι ὁ ἥλιος μιλάει, ἀλλά βρίσκουμε εὐκαιρία νά περάσουμε παιδαγωγικά μηνύματα μέχρι ὁ ἥλιος νά …παύσει νά μιλάει, δηλαδή μέχρι τά παιδιά νά κατανοήσουν ὅτι ὁ ἥλιος δέν μιλάει.

Ἡ φαντασία σήμερα φαίνεται νά ἀποτελεῖ τό ἄλλοθι τῆς ἀσφυκτικά λογικοκρατούμενης καί ἄθεης κοινωνίας. Ὅμως ὁ ἄνθρωπος χρειάζεται νά βιώσει τήν πραγματικότητα καί τήν ἀλήθεια καί ὄχι νά ζεῖ μέ τήν φαντασία καί τό ψέμμα.

Οἱ ἱστορίες τῆς Γέννησης τοῦ Χριστοῦ στά παιδικά θεατρικά δρώμενα δέν εἶναι ἀποτέλεσμα φαντασιώδους πλοκῆς, ἀλλά ἀντιγράφουν τήν διήγηση τῶν Εὐαγγελίων, οἱ ὁποῖες ἐπιβεβαιώνονται καί ἀπό τήν ζωή τῶν ἁγίων. Τά δέ νοήματά τους εἶναι φιλάνθρωπα, παιδαγωγικά καί φωτεινά.

Τό ἴδιο καί τά διηγήματα τῶν λογοτεχνῶν μας πού ἀγάπησαν τά Χριστούγεννα καί ἔζησαν μέ αὐτά. Συνδυάζουν τό μυστήριο τῆς ἀνθρώπινης ψυχῆς καί συμπεριφορᾶς, τό πραγματικό πρόσωπο τῆς κοινωνίας, μέ τό κοσμοϊστορικό γεγονός τῆς Ἐνανθρώπησης τοῦ Λόγου.

Καί, βεβαίως, τό κεντρικό νόημα τῆς Ἑορτῆς περιέχεται στήν θεολογία καί τήν θαυμάσια λατρευτική καί λειτουργική παράδοση τῆς Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας.

Νομίζω, χρειάζεται νά τονίζουμε στίς ἡμέρες μας αὐτές τίς δύο ἀλήθειες:

Νά «μή φεύγουμε ἐκτός θέματος» τῆς Ἑορτῆς τῶν Χριστουγέννων.

Καί νά μή ἀποδράττουμε ἀπό τήν πραγματικότητα σέ ἕναν κόσμο φαντασιακό καί ψεύτικο, ἰδίως ὅταν αὐτό γίνεται κάτω ἀπό τήν πίεση τοῦ ἐμπορίου, μέ φαντάσματα καί ξωτικά.

Κάποτε οἱ δυτικοί διανοούμενοι διακήρυτταν ὅτι ἔπρεπε νά ἀφήσουμε τόν οὐρανό γιά τά πουλιά καί τούς «παπάδες» (σημείωση: ἐννοοῦσαν τούς ἱερεῖς τῆς φεουδαρχικῆς δύσης, καί τό ἔλεγαν ὡς ἀντίδραση στήν δυτική ἀναχρονιστική μεταφυσική) καί οἱ ἄνθρωποι νά ἀσχοληθοῦν μέ τήν γῆ.

Σήμερα βλέπουμε τούς σύγχρονους διανοουμένους μέ σπουδή νά ἀναζητοῦν λύτρωση στά ἄστρα καί τόν φαντασιακό οὐρανό, ἐγκαταλείποντας τήν γῆ πού τήν γέμισαν μέ φρίκη. Φθάνουν στό σημεῖο νά κηρύττουναὐθαίρετα καί ἀντιεπιστημονικά, ὅτι ὁ ἄνθρωπος «εἶναι ἀστρόσκονη». Ἐγκαταλείπουν τήν γῆ μας ἀκόμη καί νεκροί, ἀφοῦ ἐπιθυμοῦν νά καίγονται τά σώματά τους καί νά πετοῦν -οἱ πλέον εὐκατάστατοι- τήν στάκτη τους στό διάστημα!

Ἐμεῖς, εὐγνωμονοῦμε τόν Θεό γιά τά δῶρα Του. Τόν εὐγνωμονοῦμε γιά τήν γῆ πού μᾶς ἔδωσε νά κατοικοῦμε.Τόν εὐγνωμονοῦμε γιά τήν κατ᾽ εἰκόνα καί καθ᾽ ὁμοίωση δημιουργία μας ἐκ τοῦ μή ὄντος. Γνωρίζουμε ὅτι τά προβλήματα πού ἀντιμετωπίζουμε προέρχονται ἀπό τήν φθορά, τά πάθη μας καί τόν θάνατο. Τόν εὐγνωμονοῦμε γιά τήν Ἐνανθρώπησή Του. Τόν εὐγνωμονοῦμε πού ἔδωσε στούς Πατέρες τήν νηπτική, φιλοκαλική παράδοση, μέ τήν ὁποία ἀντιμετωπίζουμε τά προβλήματα αὐτά.

Τόν εὐγνωμονοῦμε γιά τά δῶρα τῆς Ἐνανθρώπησής Του, καί γιορτάζουμε ἐν ἀληθείᾳ τήν Γέννησή Του. Τήν γιορτάζουμε μέ εὐγνώμονη καρδιά. Τήν γιορτάζουμε φιλάνθρωπα, φωτεινά καί πραγματικά.