Από όλα τα μυθιστορήματα εκείνα που εμένα μου αρέσουν περισσότερο είναι όσα διακρίνονται για τον λυρισμό τους, εκείνα που οι λέξεις περίτεχνα ξεχύνονται εμπρός μου και μεθυστικά πλανεύουν το μυαλό μου. Κι όταν σε αυτά η πλοκή είναι καθηλωτική, τότε γίνονται αγαπημένα και πολύ ξεχωριστά. Το Ποσειδών είναι ένα τέτοιο βιβλίο.
Πόσο όμορφα στα αλήθεια μπορούν να είναι τα αναγνωστικά μας ταξίδια.
Ξέρω πως οι λέξεις καμιά φορά χάνουν την αξία τους, ίσως γιατί επαναλαμβάνονται, ίσως γιατί με μισθοφόρους μοιάζουν που αξιοποιούνται στην υπηρεσία διαφορετικών ιδεών, όμως το βιβλίο αυτό, παρόλο που έχει ξαναειπωθεί η έκφραση, πραγματικά διαβάζετε απνευστί. Γιατί όμως υποστηρίζω κάτι τέτοιο;
Γιατί από την αρχή ακόμη της ιστορίας, μου δίνεται η ευκαιρία να κατακλυστώ από εικόνες τόσο γλαφυρά δοσμένες ώστε είναι σαν ο συγγραφέας με έναν ευφάνταστο τρόπο να με αποσπά από την ανάγνωση του βιβλίου, εκεί όπου με προσήλωση διάβαζα την τόσο ενδιαφέρουσα ιστορία του και να με μεταφέρει μπροστά ακριβώς στα γεγονότα που διαδραματίζονται στο νησί της Ιθάκης, κι εκεί μαγικά να με κάνει να αισθάνομαι πως βιώνω ζωντανά, σε πραγματικό χρόνο, όλα όσα συμβαίνουν στο μυθιστόρημα.
Βλέπω τον σεισμό που έρχεται να προκαλέσει τρομερές αναταράξεις στις ζωές των ανθρώπων κι αισθάνομαι πως βρίσκομαι ανάμεσά τους, κοιτώ ολόγυρα, το νησί σείεται, η γη δονείται κι εγώ νιώθω τόσο μικρός κι αδύναμος εμπρός σε έναν κόσμο τεράστιο, σε δυνάμεις υπέρτατες που μου είναι αδύνατο να κατανοήσω. Με φέρνει τόσο κοντά η αφήγηση με τους πρωταγωνιστές του βιβλίου ώστε την ώρα που τρέμω στην ιδέα μην πέσει εκείνος ο πυλώνας στο γήπεδο πάνω στο κεφάλι των κατοίκων της Ιθάκης, ανησυχώντας για την ασφάλειά μου, ενστικτωδώς ανασηκώνω τα μάτια μου ψηλά, για καλό και για κακό. Εγκλωβίζομαι κι εγώ μέσα στο μοναστήρι, μαζί με τους ήρωες του βιβλίου και με πιάνει κλειστοφοβία, βαριανασαίνω μήπως και μου τελειώσει το οξυγόνο. Τόσο ισχυρή είναι η δύναμη της πένας του συγγραφέα, η επιρροή που ασκεί στον άνθρωπο που διαβάζει το βιβλίο του.
Ένας από τους λόγους που κάνει ξεχωριστό αυτό το μυθιστόρημα είναι πως ενώ ξεκινάς να βλέπεις με τα μάτια του συγγραφέα, είναι έτσι δομημένη η πλοκή, ώστε προσφέρεται στον αναγνώστη η δυνατότητα να εξελίσσει τις εικόνες που βλέπει, να τις παίρνει από εκεί που τις αφήνει ο Δημάκης που με χαρισματικό τρόπο σε ωθεί να τις αναπλάθεις, και να τις διαμορφώνει έτσι όπως ο νους του επιθυμεί. Γίνεσαι δηλαδή και εσύ, ο άνθρωπος που διαβάζει το μυθιστόρημα, πλαστουργός, μαζί με τον συγγραφέα και δημιουργείς τις δικές σου εικόνες.
Ένας σεισμός, λοιπόν… Με επιδέξιο τρόπο μου παρουσιάζονται οι πρωταγωνιστές της ιστορίας, είναι τόσο παραστατικές οι περιγραφές, όμως αυτό που με εντυπωσιάζει είναι το ξεδίπλωμα της πνευματικής τους υπόστασης. Παρατηρώ με τεράστιο ενδιαφέρον τις εσωτερικές τους ανησυχίες, τη σύνδεση που αποζητούν με το Θείο (μην ξεχνάμε πως έχει συμβεί ένα συνταρακτικό γεγονός που επηρεάζει βαθιά τον ψυχισμό τους και τους κάνει να αναρωτιούνται για την ύπαρξή τους, για τη στάση ζωής τους) διεισδύω στην ψυχολογία τους και διαβάζω τις σκέψεις τους, νιώθω την αγωνία τους, βρίσκομαι μαζί τους στην απομόνωση που τους επιβλήθηκε, διαισθάνομαι τη φωτιά του έρωτα που σιγοκαίει μέσα σε κάποιους από αυτούς, τη φλόγα που αποζητά να ξεπηδήσει από τα σωθικά τους. Αντιλαμβάνομαι και τα διλήμματα που τους ταλανίζουν, τη δύσκολη θέση στην οποία βρίσκονται, πόσο οδυνηρό είναι να θέλεις κάτι και να μην μπορείς να εκδηλώσεις τα συναισθήματά σου τουλάχιστον για να προσπαθήσεις να το διεκδικήσεις… Το βιβλίο αυτό είναι ένα θαυμάσιο ψυχογράφημα.
Μ’ εντυπωσιάζουν οι τρομερές εναλλαγές οι αντιφάσεις που επινοημένα παρατηρώ στην πλοκή, αλλά και στην ψυχολογία των ηρώων, ενώ είναι χαρακτηριστικές οι αντιθέσεις που κυριαρχούν στις προσωπικότητες όλων των χαρακτήρων που πρωταγωνιστούν στο μυθιστόρημα. Μεταφέρεσαι στην Ιθάκη και πέφτεις πάνω σε δύο κόσμους που συνυπάρχουν, σε μια αέναη μάχη, το κακό που επιχειρεί να επιβληθεί, οι δόλιοι σκοποί που περιζώνουν τους ανθρώπους που το υπηρετούν, αλλά και το καλό που εμφωλεύει στις καρδιές κάποιων άλλων ανθρώπων κι αντιστέκεται, μια σύγκρουση που διαιωνίζεται από την αρχή ακόμη της εμφάνισης των ανθρώπων στη γη μας, μια διαμάχη που στο μυθιστόρημα έξοχα αναδεικνύεται. Με το Θείο πάντα εκεί να τριβελίζει το μυαλό των πρωταγωνιστών και να τους γεμίζει με ερωτήματα.
Είναι και τα γεγονότα που δεν σε αφήνουν στιγμή να χαλαρώσεις, Ο κίνδυνος που ελλοχεύει σχεδόν παντού. Η γη που απειλεί να καταπλακώσει τους ανθρώπους, που βλέπουν τη θάλασσα ως τη μοναδική διαφυγή, κι ενώ αισθάνονται πως εκεί θα είναι ασφαλείς, αυτή η ίδια που μοιάζει να φέρνει τη λύτρωσή τους, μπορεί να γίνει αναπάντεχα και μια θανάσιμη παγίδα. Πώς τα καταφέρνει στα αλήθεια ο συγγραφέας να σου δίνει την αίσθηση πως τα κύματα που έρχονται κατά πάνω σου, αυτά που μπορεί να φέρνει ο Ποσειδώνας, το Θείο που παρεμβαίνει, να θρυμματίζουν κάθε βεβαιότητα πως γλίτωσες. Η θεομηνία πραγματικά προκαλεί τρόμο. Και μέσα σε αυτή την κοσμοχαλασιά να καταλαμβάνεσαι κι εσύ από δυνατά συναισθήματα και από την αλληλουχία αυτών των συναισθημάτων, να πηγαίνεις από τον παράδεισο στην κόλαση, έτσι μέσα σε μια στιγμή. Όπως μπορεί να συμβαίνει και στις δικές μας ζωές καμιά φορά.
Κι όμως, ακόμα και σε όλο αυτό το καταστροφικό σκηνικό, στον όλεθρο, υπάρχει ελπίδα, ξεχωρίζω την ενσυναίσθηση που διακρίνει κάποιους ανθρώπους, παρατηρώ με τεράστιο ενδιαφέρον πώς στηρίζουν ο ένας τον άλλο, με συγκινεί εκείνο το χέρι που πιάνει τον ανήμπορο να αντιδράσει άντρα κι έρχεται σαν θείο δώρο μέσα στον ναό. Οι άνθρωποι με τα πληγιασμένα πόδια που θέλουν να βοηθήσουν. Η μοναχή που αφιερώνει τη ζωή της στον Θεό, κι εκείνος ο κληρικός, ο τόσο ξεχωριστός…
Αλλά συνάμα μου αποκαλύπτονται και τα μύχια μυστικά τους. Οι αντιθέσεις που λέγαμε…
Κρατώ από το βιβλίο και κάποια άλλα στοιχεία που μου άρεσαν πολύ: Τις συνταρακτικές αποκαλύψεις, την τραγική ειρωνεία που συνδέεται με τις ζωές κάποιων από τους ήρωες, τη συγχώρηση που αποζητούν για τον εαυτό τους αλλά και για τους άλλους.
Περισσότερο από όλα με κερδίζει ο τρόπος που εκδηλώνονται οι συλλογισμοί του συγγραφέα, έτσι όπως ξεδιπλώνονται στην εξέλιξη της ιστορίας, γιατί γεννοβολούν μέσα μου σκέψεις και βαθύτερους στοχασμούς. Παράδειγμα: Το σκοτάδι έχει τη μαγική ιδιότητα να τα μεγεθύνει και να τα ελαχιστοποιεί όλα. Ξέρει να κρύβει, μα γνωρίζει και πώς να μεγαλώνει τον πόθο και την ενοχή, πώς να κάνει τις επιθυμίες να καρπίσουν και τον πόνο να ανθίσει. Λατρεύω στο μυθιστόρημα της φιλοσοφικές συζητήσεις των ηρώων. Κυριολεκτικά συλλαμβάνω τον εαυτό μου να συμμετέχει σε αυτές. Επεκτείνω τις σκέψεις τους έχοντας κατά νου τις δικές μου θεωρήσεις. Πόσο διαδραστικό μπορεί να είναι ένα μυθιστόρημα.
Το βιβλίο αυτό είναι σπουδαίο γιατί μπορείς να το διαβάσεις σαν ένα μυθιστόρημα… ένα μυθιστόρημα που θα σε ενθουσιάσει με την πλοκή του, που είναι συναρπαστική, με το λογοτεχνικό του ύφος που ξεχωρίζει και αμέσως σε σαγηνεύει, αλλά και που μπορείς πέρα από την πλοκή του να εμβαθύνεις περισσότερο και να αφεθείς σε σκέψεις σε στοχασμούς που… πού ξέρεις ίσως ονειρεμένα να σε οδηγήσουν (σε ποντοπόρα ταξίδια αυτογνωσίας) και να σε βγάλουν και σένα σε μια άλλη Ιθάκη, τη δική σου!
Στάθης Μασκαλίδης
