ΚαστοριάΝεστόριοΠαλαιά Καστοριά

341 εμπρηστικές βόμβες ναπάλμ ρίχτηκαν συνολικά στην Καστοριά τον Αύγουστο του 1949

Ο ελληνικός εμφύλιος πόλεμος (1946–1949) υπήρξε μια από τις πιο σκληρές και τραυματικές περιόδους της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας. Στο αποκορύφωμα των συγκρούσεων, το καλοκαίρι του 1949, ο Εθνικός Στρατός με την υποστήριξη των Ηνωμένων Πολιτειών εξαπέλυσε τις επιχειρήσεις «ΠΥΡΣΟΣ» με στόχο την οριστική συντριβή του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας (ΔΣΕ). Στις μάχες του Γράμμου και του Βιτσίου, για πρώτη φορά στην Ελλάδα και μάλιστα σε τόσο μεγάλη κλίμακα, χρησιμοποιήθηκαν βόμβες ναπάλμ, προκαλώντας βιβλικές καταστροφές στο φυσικό περιβάλλον και βαριές απώλειες στον αντίπαλο.

Η εισαγωγή της ναπάλμ στην Ελλάδα

Η ναπάλμ είχε αναπτυχθεί από τους Αμερικανούς στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, όμως στον ελληνικό εμφύλιο χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά επιχειρησιακά στην Ευρώπη. Η Πολεμική Αεροπορία, εξοπλισμένη με αμερικανικά αεροσκάφη τύπου Helldiver και Spitfire, παρέλαβε τις εμπρηστικές βόμβες μέσω της στρατιωτικής βοήθειας που προβλεπόταν από το Δόγμα Τρούμαν. Σύμφωνα με την επίσημη αναφορά του αρχηγού Αεροπορίας, πτέραρχου Εμμανουήλ Κελαϊδή (10 Σεπτεμβρίου 1949), από τις 15 Ιουλίου έως τις 27 Αυγούστου 1949 ρίχτηκαν συνολικά 341 εμπρηστικές βόμβες ναπάλμ.

Οι μάχες στον Γράμμο

Η πρώτη φάση της μεγάλης επιχείρησης, με την κωδική ονομασία «ΠΥΡΣΟΣ Α΄», ξεκίνησε στις 2 Αυγούστου 1949 με επίκεντρο τον Γράμμο. Στόχος ήταν να διασπαστούν οι δυνάμεις του ΔΣΕ και να αναγκαστούν σε υποχώρηση. Οι βομβαρδισμοί με ναπάλμ σημειώθηκαν κυρίως στις 4, 5 και 7 Αυγούστου, καίγοντας δασικές εκτάσεις και οχυρωμένες θέσεις ανταρτών. Ο στρατηγός Θρασύβουλος Τσακαλώτος χαρακτήρισε τη χρήση τους «καθοριστική», καθώς οι φλόγες και η ασφυκτική θερμότητα προκάλεσαν πανικό στις τάξεις των ανταρτών.

Η τελική φάση της επιχείρησης, «ΠΥΡΣΟΣ Γ΄», πραγματοποιήθηκε στις 24–30 Αυγούστου 1949, όταν οι κυβερνητικές δυνάμεις επέστρεψαν στον Γράμμο για να «καθαρίσουν» τα υπολείμματα των ανταρτικών σωμάτων. Και πάλι η ναπάλμ αποτέλεσε το βασικό εργαλείο αεροπορικής ισχύος. Στις 29 και 30 Αυγούστου οι επιθέσεις ήταν συντριπτικές και σήμαναν ουσιαστικά το τέλος της μάχης.

Οι συγκρούσεις στο Βίτσι

Παράλληλα με τον Γράμμο, ο Εθνικός Στρατός εξαπέλυσε την επιχείρηση «ΠΥΡΣΟΣ Β΄» με επίκεντρο το Βίτσι. Από τις 10 Αυγούστου ξεκίνησαν οι επιθέσεις, ενώ οι ημέρες 14, 15 και 16 Αυγούστου καταγράφονται ως οι πιο σφοδρές σε χρήση ναπάλμ. Περιοχές όπως ο Προφήτης Ηλίας και το Μάλι Μάδι μετατράπηκαν σε φλεγόμενα μέτωπα, με στόχο να καούν οι δασικές καλύψεις και να εκκαθαριστούν οι θέσεις του ΔΣΕ. Οι μαρτυρίες των επιζώντων μιλούν για φρικιαστικές εικόνες με τραυματίες να παγιδεύονται μέσα σε πύρινα μέτωπα, χωρίς δυνατότητα διαφυγής.

Ο απολογισμός

Η χρήση ναπάλμ στον ελληνικό εμφύλιο είχε διπλή διάσταση: στρατιωτικά υπήρξε αποτελεσματική, επιταχύνοντας τη συντριβή του ΔΣΕ, ενώ πολιτικά και ηθικά προκάλεσε τεράστιες συζητήσεις. Οι φωτιές στον Γράμμο και στο Βίτσι έμειναν χαραγμένες στη συλλογική μνήμη ως σύμβολα της σκληρότητας του πολέμου. Για τους μεν νικητές, οι επιχειρήσεις «ΠΥΡΣΟΣ» σήμαναν τη λήξη του εμφυλίου και την αποκατάσταση της «τάξης». Για τους ηττημένους, οι εικόνες της ναπάλμ αντιπροσώπευαν την ωμή ισχύ μιας ξένης επιρροής και την τραγική μοίρα των μαχητών που παρέμειναν στα βουνά.

Επίλογος

Σήμερα, 76 χρόνια μετά, οι ημερομηνίες εκείνες παραμένουν ζωντανές μέσα από στρατιωτικές εκθέσεις, ιστορικές μελέτες και προσωπικές μαρτυρίες. Η χρήση της ναπάλμ στον Γράμμο και το Βίτσι υπήρξε σημείο καμπής, όχι μόνο για την έκβαση του εμφυλίου αλλά και για την ίδια την ιστορική μνήμη της χώρας. Αποτελεί υπόμνηση του πώς η τεχνολογία του πολέμου μπορεί να καθορίσει την τύχη ενός έθνους, αλλά και προειδοποίηση για το ανθρώπινο κόστος που συνοδεύει τέτοιες επιλογές.

Back to top button