O Γιάννης Αγγελάκας μιλάει στη Φωτεινή Λαμπρίδη για τα «Ήσυχα τραγούδια σε ανέμελα λιβάδια» που καθόλου ήσυχα δεν είναι. Λέει ότι γράφει για την περιπέτεια της αυτογνωσίας και από αγωνία για την κοινή πορεία μας, πως η τέχνη είναι ένας τρόπος να ξεγυμνωθούμε απέναντι στους εαυτούς.
Εκτός από την αισθητική απόλαυση που προσφέρει στον καθένα η τέχνη που αγαπάει, μερικοί επιστρέφουμε στα τραγούδια που μας θρέφουν, όπως επιστρέφουμε σε τόπους που αγαπήσαμε. Για να ξαναθυμηθούμε μυρωδιές και εικόνες, να αναμοχλεύσουμε αισθήματα και γιατί όχι, συχνά για να συγχρωτιστούμε με αλήθειες που τις θολώνει ή τις εξοστρακίζει η καθημερινή πάλη με τη ματαιότητα ή το βιαστικό τίποτα.
Ο Αγγελάκας είναι ένας από τους δημιουργούς που με ξεδιψάει. Τον ρωτάω τι τον κινητοποιεί να γράφει και απαντάει «Η περιπέτεια της αυτογνωσίας».
Μετά λέει πως η τέχνη είναι ένας τρόπος να ξεγυμνωθούμε απέναντι στους εαυτούς μας… αλλά ποιος αντέχει τον καθρέφτη τελικά και πόσο ταΐζουμε τον ψεύτη μέσα μας; Τον τρώει η αγωνία της κοινής μας πορείας, δεν τρέφει ιδιαίτερες ελπίδες για το μέλλον μιας νωθρής ανθρωπότητας, στοχάζεται πάνω στην έννοια του χρόνου αφού όπως λέει διανύει ηλικίες που προμηνύουν κλείσιμο κύκλων, όμως ο χρόνος δεν τον αγχώνει.
Τα ποιήματα αλλά και τα τραγούδια στη σειρά που είναι δοσμένα διαγράφουν μια πορεία, αφηγούνται μια ιστορία με υλικό υπαρξιακά ερωτήματα, καθρεφτίσματα, θραύσματα από το μωσαϊκό του κοινωνικού γίγνεσθαι , αθεράπευτα αισθήματα. Εκεί μια μοίρα που τον ακολουθεί έξω φρενών, ο φόβος, οι ενοχές μια ασυμμάζευτη και γελαστή παρέα κι ο χορός του Ζορμπά. Οι σημαίες που ανεμίζουν με την υπογραφή του δήμιου μας , ένα σημείωμα για τον Παύλο Φύσσα και η ζώσα μνήμη: Όλα όσα τρομάζουν τους μικροαστούς που κυβενάν από πάντα αυτή τη χώρα μισώντας τη.
Πόσο ήσυχα είναι τελικά τα νέα σου τραγούδια;
Όποιος με ξέρει καταλαβαίνει την ειρωνεία στον τίτλο.
Όσο περνάει ο καιρός προσώρας σε μια λιτότητα σε σχέση με τον λόγο
Εγώ προχωράω, δεν σκέφτομαι πως. Αν τελικά το αποτέλεσμα δείχνει ότι πάω προς τα εκεί, έτσι θα είναι.
Γράφεις συστηματικά ποιήματα;
Δεν ξέρω αν είναι ακριβώς ποιήματα. Είναι ένα ημερολόγιο σκέψεων καταστάσεων. Η ζωή κυλάει, όλοι με κάτι τα βάζουμε κάτι πολεμάμε. σημειώνω σκέψεις, ιδέες. Απομονώνομαι κάποιες στιγμές και τα αφήνω να βγουν. Δεν γράφτηκαν για να γίνουν βιβλίο. Κάθε που κάνω δίσκο το ημερολόγιο έχει καινούριες σελίδες. Όσα από αυτά που έγραψα θεωρώ ότι μπορεί να αφορούν και άλλους τα δημοσιεύω.
Το βιβλίο ανοίγει με τη φράση του Γέρασιμου Λυκιαρδόπουλου «Η ανθρωπιά άοπλη συντρίβεται, ένοπλη αυτοαναιρείται». Αυτό είναι που σε απασχολεί αυτή την περίοδο;
Η περίπτωση του Λυκιαρδόπουλου είναι άγνωστη στην Ελλάδα πράγμα συνηθισμένο. Είναι ποιητής ανθρωπολόγος, εξωακαδημαϊκός , περιθωριακός ουσιαστικά, ο οποίος όμως έχει ένα εκτόπισμα που αναγνωρίζεται και από τους ακαδημαϊκούς. Έχει γράψει δεκαετίες τώρα αναλύσεις και είχα την τύχη να τον γνωρίσω τα τελευταία χρόνια. Αυτή η φράση συνοψίζει τις σκέψεις μου την τελευταία περίοδο όντως.
Η ανθρωπιά τι θέση έχει στην εποχή μας; Γίνεται πολύς λόγος για τον κανιβαλισμό που επικρατεί.
Κι εγώ το βλέπω. Νόμιζα πως στις δύσκολες εποχές το φυσικό είναι πως οι άνθρωποι θα έκαναν ενδοσκόπηση, θα αναρωτιόντουσαν που την πάτησαν, τι έτρεχε με τους πολιτικούς όλα αυτά τα χρόνια, με τους εαυτούς τους με το κυνήγι της ύλης και την ψευδαίσθηση ότι η ευτυχία έρχεται μέσα από τα υλικά αγαθά. πίστευα πως η εποχή θα λειτουργούσε σαν ξυπνητήρι. Έγινε το αντίθετο. Ελευθερώσαμε το πληγωμένο κτήνος μέσα μας και βλέπω έναν κόσμο που προτιμά την τυφλότητα και ακόμα συζητάει ποιος είναι ο επόμενος πολιτικός που θα τον σώσει από τον προηγούμενο. Δημιουργείται μια κατάσταση όλοι ενάντιων όλων. Κινδυνεύουμε από τους πρόσφυγες αλλά όχι από τη βλακεία που μας έφερε ως εδώ.
Αναφέρεσαι συχνά στη βλακεία και τη νεοελληνική ανοησία. Πως την αντιμετωπίζεις;
Ένας τρόπος να αντιμετωπίσεις τη βλακεία είναι να δεις τη βλακεία μέσα σου γιατί καθένας έχει μια ευθύνη. Αλλά ποιος θέλει να κοιταχτεί στον καθρέφτη; Σε όλους μας αρέσουν τα ψέματα. Κανείς δεν θέλει να πετάξει την κουρτίνα να δει τι γίνεται στην πραγματικότητά μας. Αφού λοιπόν αγαπάμε τον ψεύτη μέσα μας ας τον τραγουδήσουμε κιόλας. Γι’αυτό έγραψα τον ψεύτη.
Μόνο ο ψεύτης μέσα μου γλυκαίνει την καρδιά μου
αυτός μου δίνει δύναμη και τρέχω στη δουλειά μου
Μόνο ο ψεύτης μέσα μου γιατρεύει το μυαλό μου
αυτός με υπερασπίζεται και θέλει το καλό μου
Να μεγαλώσουν να γενούν ψεύτες και τα παιδιά μου
Το να κάνει κανείς τέχνη είναι ένας τρόπος να στέκεται απέναντι στον καθρέφτη;
Δεν υπάρχει άλλος τρόπος. Τέχνη τι είναι; Ας πούμε ότι είναι ένας τρόπος να ξεγυμνωθούμε απέναντι στους εαυτούς μας και αυτό να δώσει δύναμη, να εμπνεύσει και τους άλλους να ξεγυμνωθούν κι αυτοί.
Πως θέλεις να επιδρούν τα τραγούδια σου στους άλλους;
Με αυτόν τον τρόπο που περιέγραψα. Να βοηθούν να ξεγυμνωθούμε, να αναρωτιόμαστε πόσο φταίμε εμείς , να αναλαμβάνουμε την ευθύνη της πτώσης μας, να αναγνωρίζουμε τις πληγές.
Έχεις πει ότι δεν αγαπάς την καταγγελτική τέχνη. Τα τραγούδια σου μπορεί να μην καταγγέλλουν άμεσα, σχολιάζουν όμως τις πληγές και της εποχής. Ο Νεάντερνταλ είναι για παράδειγμα μια προσωπογραφία ενός νεοφασίστα και έχεις ακόμα κι ένα κείμενο για τον Παύλο Φύσσα. Σε φοβίζει η άνοδος του νεοφασιμού;
Ποιον φυσιολογικό ποιον λογικό άνθρωπο δεν τον φοβίζει; Ο Νεάτερνταλ είναι ένα απλοϊκό τραγουδάκι που κάνει πλάκα με τους ολοφάνερα φασίστες που έκαναν σημαία το μίσος.
Τον έβαλες στο ρεφρέν να απευθύνεται με τη μαμά του. Να λέει «Μαμά είμαι αήττητος».
Πιστεύω ότι υπάρχει ένα θέμα εκεί με τη μαμά.
Θέλει να αποδείξει κάτι δηλαδή; Είναι ψυχολογικό το θέμα ή πολιτικό;
Είναι το θέμα του πληγωμένου θηρίου. Είναι ένα σύμπλεγμα που σου δημιουργεί κόμπλεξ ανωτερότητες. Δεν θέλει να δει τις πληγές του και αν υπάρχουν φταίνε όλοι οι άλλοι εκτός από αυτόν. Ο Πακιστανός, ο άστεγος…. Έχουμε τρελαθεί τελείως δηλαδή. Μιλάμε για αλληλεγγύη και δεν το εννοούμε, απομακρυνόμαστε από την έννοια του ανθρώπινου.
Το γεγονός ότι ο φασισμός απλώνεται στην Ευρώπη σε ανησυχεί;
Πολύ. Και προσπαθώ να απαντήσω δημιουργικά. Αν επικρατήσουν όλοι αυτοί οι τύποι όλοι εμείς που μιλάμε για ανθρωπιά δεν θα ξέρουμε που να κρυφτούμε.
Συνηθίζεις να απομονώνεσαι να γράφεις κρατάς όμως δημιουργικές φίλιες χρόνια, όπως η σχέση με τον Γιώργο Χριστιανάκη στον οποίο αφιερώνεις τον δίσκο. Τι σε κινητοποιεί να γράφεις;
Δεν ξέρω Φωτεινή. Τι μας κινητοποιεί; Ίσως κάποιο έλλειμμα που υπάρχει μέσα μας. Η προσπάθεια να υπερβώ τους φόβους μου, τα κόμπλεξ μου… Το κυνήγι της αυτογνωσίας. Σαν ένα κρεμμύδι που το ξεφλουδίζεις και βρίσκεις κι άλλα κάθε φορά. Είναι μια περιπέτεια που δεν τελειώνει η αυτογνωσία μαζί με την αγωνία για το που πάμε όλοι μαζί.
Τα τραγούδια του Τσιτσάνη έχεις πει ότι είναι μέσα στα πρώτα σου ακούσματα. Γι’αυτό επιστρέφεις σε αυτόν;
Η Συννεφιασμένη Κυριακή ήταν ένα από τα τραγούδια που με συνοδεύει από τα παιδικά μου χρόνια. Εκεί το ακούγαμε, στη λαϊκή Νεάπολη με τις μονοκατοικίες. Ένας κόσμος που εξαφανίστηκε. Ρωτούσα τον πάτερα μου ‘μα τι είναι αυτό που ακούμε;’. Τόσο πολύ μου άρεσε.
Έχεις σκεφτεί να σκύψεις περισσότερο σε αυτά τα τραγούδια; Το έχεις κάνει αποσπασματικά και με τον Βελιώτη και με άλλους.
Ναι. Σκεφτόμαστε με τον Βελιώτη να κάνουμε έναν δίσκο με τα τραγούδια των άλλων που αγαπήσαμε . Κάνουμε πρόβες και παράλληλα το συζητάμε. Τραγούδια που θαυμάζουμε γιατί έχουν μια δυναμική που ξεπερνάει τον χρόνο και ιστορικά και κοινωνικά. Μπορώ να φανταστώ πως το 3000 θα υπάρχουν πιτσιρικάδες να παίζουν τα ρεμπέτικα.
Από που προκύπτει η δύναμη αυτών των τραγουδιών;
Ποιος ξέρει; Κάτι γίνεται κάποιες εποχές και κάποια μυαλά γεννάνε. Και η εποχή μας είναι τέτοια εποχή που θα μπορούσε να γεννήσει πράγματα αλλά είμαστε πιο νωθροί σήμερα, πιο αδιάφοροι. Σε τέτοιες δύσκολες εποχές μεγαλούργησαν.
Τώρα που μίλησες για τη νωθρότητα της εποχής θυμήθηκα κάτι που είχες πει σε παλαιότερη συνέντευξη «Πώς να βολευτείς σε έναν καναπέ στη μέση του ωκεανού». Τί είναι για σένα βόλεμα και πόσο το φοβάσαι;
Δεν το φοβάμαι και το πολεμάω. Ο τρόπος που κινούμαι και με τις Τρύπες και μετά νομίζω το φανερώνει. Ένιωθα ότι είχα την ευλογία να ζήσω από τη μουσική αλλά δεν ήθελα να τη χρησιμοποιήσω και καλυτερέψω υλικά τη ζωή μου ή να επιβληθώ. Με ενδιέφερε η περιπέτειά της. Κυρίως θύμωνα με τους ανθρώπους που χρησιμοποιούσαν τη μουσική για να προβάλλουν το εγώ τους. Εκεί βλέπεις μουσική χωρίς ψυχή και έμπνευση που χαμηλώνουν το αισθητικό κριτήριο. Αλλά αισθητική είναι ιδεολογία. Ένας άνθρωπος με χαμηλά κριτήρια στην αισθητική χειραγωγείται και πιο εύκολα. Αυτό στην εποχή της δήθεν ευημερίας η αισθητική έπεσε χαμηλά και με τη βοήθεια των καναλιών και βλέπεις τώρα έναν κόσμο να μην ξέρει που να πάει, έναν κόσμο που δυσκολεύεται να βρει την ορθή σκέψη.
Γράφεις «Οι ενοχές είναι το κομπολόι του τεμπέλη». Έχεις ενοχές;
Όλοι έχουμε ενοχές. Γράφοντας τέτοια δίστιχα προσπαθώ να μην ησυχάσω μέσα στις ενοχές μου ή τέλος πάντων να μη λειτουργήσουν ανασταλτικά στην εξέλιξή μου.
Μου έκανε επίσης εντύπωση ότι το ποίημα «Χόρευε Ζορμπά» διαδέχεται την Έκθεση των οπλικών συστημάτων. Είναι σαν να φωτίζεις την αντίθεση από τον θάνατο στη ζωή. Είναι τυχαία η σειρά;
Χαίρομαι που το παρατηρείς γιατί δεν ξέρω αν οι άνθρωποι αντιλαμβάνονται πάντα την εσωτερική συνέχεια των κειμένων. Όχι δεν είναι τίποτα τυχαίο, ούτε η σειρά των ποιημάτων. Τα έβαλα με τρόπο που λειτουργούν και σε μένα σαν αναγνώστης. Δεν μπορώ να στο αναλύσω περισσότερο
Διαβάζοντας την Έκθεση Οπλικών Συστημάτων αναρωτήθηκα ξανά τι θα μπορούσε να σταματήσει την ανθρωπότητα να αναπαράγει τον εχθρικό εαυτό της.
Δεν ξέρω τι δυνατότητες υπάρχουν. Η τυπική απάντηση είναι , να φροντίσουμε να μπαίνουμε πιο βαθιά στον εαυτό μας να βλέπουμε πού είναι οι σκιές και τα τέρατα.
Όπως είπαμε πριν όμως , άνθρωποι χωρίς αισθητική και με απενεργοποιημένα ένστικτα φτάνουν στη νωθρότητα. Οπότε δεν ξέρω τι πιθανότητες έχει μια νωθρή ανθρωπότητα να εξελιχθεί. Είναι μεγάλη κουβέντα αυτή. Αν είχα τις λύσεις θα γινόμουν πολιτικός.
Οι πολιτικοί έχουν λύσεις;
Όχι αλλά αν είχα λύσεις θα τις πρότεινα στον κόσμο. Οι πολιτικοί δεν ξέρω τι είναι. Προσπαθούν να καλυτερέψουν τη ζωή των ανθρώπων; Δε νομίζω, άλλα πράγματα τους κινούν.
Λες στο τραγούδι Ποτέ…. «Κανείς δεν θα ξεφύγει από τα δίχτυα του αιώνιου φονιά». Αναρωτιέμαι αν μιλάς για τον χρόνο.
Μπορείς να συνεχίσεις να αναρωτιέσαι (γέλια). Σίγουρα μιλάει και για τον χρόνο.
Σε απασχολεί; Και με ποιον τρόπο;
Μεγαλώνουμε εντάξει. Έχω μπει σε ηλικίες που σιγά σιγά θα ολοκληρωθεί και ο δημιουργικός και ο βιολογικός μου κύκλος. Ο στίχος αυτός βγήκε από τέτοιες ανησυχίες. Αυτό που με ενδιαφέρει πιο πολύ είναι τα δημιουργικά μου σχέδια να ολοκληρώνονται, αλλά δεν είμαι και αγχωμένος. Ότι προλάβω θα κάνω
Τι σημαίνει ευτυχία ή πληρότητα για σένα;
Δεν με ενδιαφέρει από την άποψη μιας ευτυχούς συγκυρίας μέσα από την οποία θα απολαύσω μία εύκολη ζωή. Βρίσκω την ευτυχία μέσα από τους κόπους της. Μου αρέσει να κοπιάζω για να φτιάξω κόσμους και να συντονιστώ με τους κόσμους των άλλων.
Που ζεις περισσότερο;
Με βρίσκεις στην Κρήτη αλλά ζω και στη Θεσσαλονίκη.
Που είσαι περισσότερο ο εαυτός σου;
Η πιο γλυκιά πατρίδα είναι η καρδιά που έλεγε και ο Ρασούλης. Όπου έχω ανθρώπους και περνάω δημιουργικά.
ΠΗΓΗ: stokokkino.gr
