Η αγία Βαρβάρα γεννήθηκε στη Νικομήδεια της Μικράς Ασίας, κατά την εποχή του Ρωμαίου αυτοκράτορα Μαξιμιανού (293 – 311 μ. Χ.). Ο πατέρας της λεγόταν Διόσκουρος και ήταν φανατικός ειδωλολάτρης. Η αναφερόμενη αγία ασπάστηκε σε νεαρή ηλικία τον Χριστιανισμό. Όταν το έμαθε αυτό ο σκληρός πατέρας της οργίστηκε πολύ, την υπέβαλε σε φριχτά βασανιστήρια και στο τέλος την αποκεφάλισε με το ξίφος του («ταις πατρικαίς χερσί τω πατρικώ ξίφει την τελείωσιν δέχεται»). Όμως, καθώς απομακρυνόταν απ’ το σεπτό σκήνωμα της θυγατέρας του, έπεσε κεραυνός απ’ τον Ουρανό και τον κατέκαψε. Αυτός ο τιμωρός κεραυνός θεωρήθηκε, μετά την εθνική μας παλιγγενεσία, ότι συμβολίζει τα βλήματα των κανονιών μας κι ένεκα τούτου, η αγία Βαρβάρα αναγνωρίστηκε κατά το έτος 1829 ως η Προστάτις του Ελληνικού Πυροβολικού. Μετά απ’ αυτήν την αναγνώρισή της, οι άνδρες του Πυροβολικού μας την τιμούν ιδιαίτερα και προσφέρουν, κατά την ημέρα της μνήμης της, 4 Δεκεμβρίου, στους συνεορτάζοντες επισκέπτες των στρατοπέδων τους, γλυκά λουκουμάδες, επειδή μοιάζουν με τα σφαιρικά βλήματα (μπάλες) των παλαιών πυροβόλων.
 |
| Ο κομψός ναΐσκος της αγίας Βαρβάρας στην Καστοριά, έτ. 1939. |
Απολυτίκιο της αγίας Βαρβάρας.
Βαρβάραν την αγίαν τιμήσωμεν,
εχθρού γαρ τας παγίδας συνέτριψε
και ως στρουθίον ερρύσθη εξ αυτών,
βοηθεία και όπλω του Σταυρού,
η πάνσεμνος.
 |
| Η αγία Βαρβάρα, εικόνα στη Βασιλειάδα Καστοριάς, ΄Ετ. 1888 (;) |
 |
| Η αγία Βαρβάρα και η αγία Κυριακή. Τοιχογραφία στη Λιθιά Καστοριάς, έτ. 1850. |
 |
| Πυροβολητές μας εν ώρα μάχης. Παράσταση στο Στρατιωτικό Νεκροταφείο Καστοριάς. |
Ο Αξιωματικός Πυροβολικού Γιώργος Αλεξίου (έτ. 1974).
