Αρκετοί φίλοι μου ζήτησαν να συνεχίσω την ξενάγηση στην αρχιτεκτονική του “Κάστρου”, όπως λέγονταν για αιώνες η Καστοριά.
Το αρχαίο Κέλετρον ή Κήληθρον από το Ομηρικό ρήμα κηλέω κηλώ που σημαίνει θέλγω. Θέλγητρο λοιπόν.
Η στρατηγική της θέση στην βυζαντινή Εγνατία Οδό , η οποία ακολουθούσε τη χάραξη :- Κωνσταντινούπολη, Θεσσαλονίκη, Βέροια, Καστοριά, Δυρράχιο , η φυσική της οχύρωση (νησί εντός λίμνης) και η οικονομική της άνθιση λόγω του εμπορίου της Γούνας ήσαν οι λόγοι για τους οποίους συνήθως διοικούνταν από ένα μέλος της Αυτοκρατορικής οικογένειας.
Για τους ίδιους λόγους, στη διάρκεια της ταραχώδους ιστορίας της, τρεις Αυτοκράτορες αυτοπροσώπως εξεστράτευσαν εδώ για να την απελευθερώσουν από περιστασιακούς κατακτητές. Ο Ιουστινιανός, περί το 550 μ.Χ. αναγείρει τα επιβλητικά Ιουστινιάνεια τείχη και κατ’ουσίαν συγκροτεί την βυζαντινή πολιτεία. Το 1019 ο Βασίλειος ο Βουλγαροκτόνος την ανακαταλαμβάνει από τον Τσάρο Σαμουήλ και ενισχύει τα τείχη της ανατολικής πλευράς. Το 1083 ο Αλέξιος Κομνηνός την απελευθερώνει από τους Νορμανδούς του Ροβέρτου Γυσκάρδου.
Αυτά τα ελάχιστα ίσως φωτίζουν τα ιστορικά βυζαντινά θεμέλια στα οποία εδράζεται η ιδιαίτερη Αρχιτεκτονική και η υψηλού επιπέδου αγιογραφική τέχνη της καστροπολιτείας.
Στις φωτογραφίες παρακάτω θα δείτε λίγα εμβληματικά λαϊκά κτίσματα της Καστοριάς και, σε επόμενο άρθρο θα ψηλαφίσουμε τον εκκλησιαστικό αρχιτεκτονικό και αγιογραφικό της πλούτο.
ΟΙ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ ΚΑΙ ΤΑ ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΠΡΟΕΡΧΟΝΤΑΙ ΑΠΟ ΤΟ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟ ΑΡΧΕΙΟ ΤΟΥ Ν. ΔΟΪΚΟΥ 
Τετραώροφο αρχοντικό αρχικώς του άρχοντος Μόραλη και αργότερα του Τσατσαπά από το όνομα του νέου ιδιοκτήτη 
Ο Δοξάτος. Ο μεγάλος οντάς του αρχοντικού Αϊβάζη. Δοξάτος λέγεται όχι από το “αναδέχομαι” αλλά από το “τοξάτος” καθότι δύο ξύλινοι κίονες (φαίνεται ο ένας αριστερά) δημιουργούσαν “τρίλοβο” ή τρίτοξο στην οροφή σε όλα τα αρχοντικά.
Διακοσμητικά μοτίβα 
Αδελφών Εμμανουήλ.
Τα τριγωνικά “σαχνισί”, οι ηλιακοί οντάδες. 
Το επιβλητικό αρχοντικό Αδελφών Εμμανουήλ με τους σπάνιους τριγωνικής προβολής ηλιακούς οντάδες.
Οι αδελφοί Εμμανουήλ υπήρξαν συνεργάτες του Ρήγα και μαρτύρησαν μαζί του το 1798 στο κάστρο Neboisa του Βελιγραδίου όπου κρατούνταν φυλακισμένοι. Δολοφονήθηκαν δια στραγγαλισμού
Αρχοντικό κληρονόμων Μαυροβίτη. Βόρεια παραλία. 
Αρχοντικό Νατζή. 
Από αριστερά αρχοντικά Πουλιόπουλου και Γάκη στο Ντολτσό. 
Αρχοντικό Σαπουντζή 
Μοτίβα εσωτερικής διακόσμησης των κτισμάτων. 
ΠΥΡΗΝΑΣ ΑΓΙΩΝ ΑΠΟΣΤΟΛΩΝ
αρχοντικό Αϊβάζη. Στο βάθος οι Άγιοι Απόστολοι.
ΠΥΡΗΝΑΣ ΑΓΙΩΝ ΑΠΟΣΤΟΛΩΝ
αρχοντικό Αγγλογάλλου
ΠΥΡΗΝΑΣ ΑΓΙΩΝ ΑΠΟΣΤΟΛΩΝ
Δεξιά αρχοντικό Μυτούση και αριστερά μέρος του αρχοντικού Αγγλογάλλου. Στο βάθος αριστερά τμήμα των Αγίων Αποστόλων και δεξιά μόλις διακρίνεται το νοικοκυρόσπιτο Φωτεινής Τσάμ
Αρχοντικό Μπασσάρα. Περιοχή Ντολτσό. Ο ηλιακός οντάς, το λεγόμενο ξεβγαλτό ή σαχνισί (περσικός όρος σημαίνει το δωμάτιο του βασιλιά, του σάχη) στηρίζεται σε ένα λιθοδομημένο τοιχίο. Πρόκειται για μοναδική στα Βαλκάνια λύση.
Το εμβληματικό τετραώροφο αρχοντικό Παπατέρπου όπως αναρριχάται στον παραλίμνιο βράχο . Εδράζεται σε τέσσερις διαδοχικές εσοχές Υπόγειο, ημιυπόγειο, πρώτος και δεύτερος όροφος.
Ο πυρήνας των Αγίων Αποστόλων. Ανάπλαση τριών αρχοντικών και ενός νοικοκυρόσπιτου για να λειτουργήσουν πιλοτικά για την συνολική ανάπλαση του Ιστορικού Κέντρου.
Προσέξτε την κατάσταση πριν και μετά την αποκατάσταση.
ΕΥΓΕ !!!