Μαρτυρία του Νικολάου Δόλλα για το ολοκαύτωμα της Κλεισούρας 5 Απριλίου 1944 (της Πόλυς Μπλιάγκα)

 Η συνέντευξη παραχωρήθηκε στην Πόλυς Μπλιάγκα την Κυριακή 5 Νοεμβρίου 2017

Π.Μ. Πώς ονομάζεστε;
Ν.Δ. Λέγομαι, το όνομά μου Νίκος και το επίθετο Δόλλας.
Π.Μ. Πότε γεννήθηκες κύριε Νίκο;
Ν.Δ. Πότε γεννήθηκα; Το είκοσι οκτώ! Το 1928.
Π.Μ. Οι γονείς σου ποιοι ήταν;
Ν.Δ. Τη μάνα μου την έλεγαν Κατίνα και τον πατέρα μου Γεώργιο.
Π.Μ. Αδέρφια είχες;
Ν.Δ. Αδερφές! Αδέρφια δεν είχα.
Π.Μ. Να μιλήσουμε για το σαράντα. Είχες συγγενείς που πήγαν στον πόλεμο;
Ν.Δ. Πως, πως!
Π.Μ. Είχες θείους, ξαδέρφια, γείτονες;
Ν.Δ. Ναι, απάνω στην Αλβανία. Ο ένας σκοτώθηκε.
Π.Μ. Στην Κατοχή πώς περνούσατε; Τι θυμάσαι;
Ν.Δ. Εδώ όπως είναι η οροσειρά, την είχαν μοιράσει. Από δω μεριά οι Ιταλοί, απ΄την άλλη οι Γερμανοί. Οι Ιταλοί όχι ότι φέρθηκαν καλύτερα, αλλά ήταν πιο τυπικοί. Δεν ήταν τόσο αυστηροί όπως οι Γερμανοί.
Π.Μ. Έρχονταν στο χωριό Ιταλοί και Γερμανοί; Πώς σας φέρονταν εσάς, που ήσασταν μικρά παιδιά;
Ν.Δ. Βέβαια. Είχαν Φρουραρχείο εδώ… Κοίταξε. Οι Γερμανοί ένα διάστημα ήταν πολύ άγριοι. Με τον πόλεμο στο Στάλιγκραντ που γινότανε, έπαθαν μεγάλη ζημιά. Πολλοί τρελαθήκανε από τον πόλεμο.
Π.Μ. Μίλησέ μου για το σαράντα τέσσερα, όταν οι Γερμανοί έκαψαν το χωριό και σκότωσαν πολύ κόσμο. Οι γονείς σου πού ήτανε;
Ν.Δ. Εδώ ήτανε!
Π.Μ. Ο μπαμπάς σου ήταν εδώ όταν έγινε το ολοκαύτωμα; Η μητέρα σου; Οι αδερφές σου;
Ν.Δ. Και η μητέρα μου και οι αδερφές μου.
Ν.Δ. Μόνο το σπίτι κάηκε και τα ζώα.
Π.Μ. Εσείς προλάβατε να φύγετε;
Ν.Δ. Το πρωί έφυγα εγώ με τα ζώα έξω. Δεν μας άφηναν οι αντάρτες να φύγουμε. Αλλά φύγαμε κρυφά έξω από το βουνό μαζί με έναν άλλο. Και ήρθαν οι Γερμανοί. Σκότωσαν οι αντάρτες τρεις Γερμανούς στο «Νταούλι» και ήρθαν οι Γερμανοί για αντίποινα και…
Π.Μ. Πόσους Γερμανούς σκότωσαν εδώ στο «Νταούλι»;
Ν.Δ. Τρεις Γερμανοί.
Π.Μ. Και μετά τι τους έκαναν; Τους κακοποίησαν;
Ν.Δ. Είπαν ότι τους κακομεταχειρίστηκαν αλλά όχι. Ψέματα είναι.
Π.Μ. Ποιοι αντάρτες ήταν τότε;
Ν.Δ. Ο Υψηλάντης!
Π.Μ. Και οι αντάρτες δεν σας άφηναν να φύγετε από το χωριό. Για ποιο λόγο λέτε;
Ν.Δ. Να μη δημιουργηθεί πανικός. Οι άντρες να απομακρυνθούν από το χωριό λέει. Τα γυναικόπαιδα όχι. Δεν πιστεύω να σκοτώσουν γυναίκες και παιδιά, είπε.
Π.Μ. Σκοτώθηκαν συγγενείς σας εκείνη τη μέρα;
Ν.Δ. Ο πατέρας μου σκοτώθηκε το 1948. Πάτησε νάρκα. Τον έβαλε ο στρατός αγγαρεία. Ας πούμε υπηρεσία.
Π.Μ. Ναι.
Ν.Δ. Και όταν γύρισε πάτησε νάρκα και σκοτώθηκε.
Π.Μ. Σε ποιο μέρος πήγατε και κρυφτήκατε εσείς;
Ν.Δ. Εδώ προς τον Προφήτη Ηλία.
Π.Μ. Και όταν επιστρέψατε την άλλη μέρα, τι γίνονταν εδώ. Τι βρήκατε;
Ν.Δ. Τίποτες. Βρωμούσε από πτώματα. Βέβαια. Εγώ γύρισα τη νύχτα με έναν άλλον και λέει οι Γερμανοί φύγανε. Αλλά εδώ μέσα ούρλιαζάνε και τα ζώα φώναζαν. Κόσμος, τραυματίες, ξέρω γω τι, και βρήκαμε το πρώτο θύμα στην άκρα απ΄το χωριό. Νόμιζα ήταν η αδερφή μου. Αλλά δεν ήταν η αδερφή μου. Λοιπόν… και ήρθε ύστερα ο αδερφός της και την πήρε. Και μπήκαμε εδώ μέσα και τι να δούμε! Τι να δούμε… Άλλοι καίγονταν και ούρλιαζαν και δεν μπορούσαμε να τους θάψουμε γιατί περνούσαν οι Γερμανοί. Αν ακούγαμε βοή, φοβόμασταν. Να φύγουμε… έρχονται οι Γερμανοί. Εμείς υπαγόμασταν στο νομό Φλωρίνης. Επαρχία Καστοριάς. Κι ήρθαν απ΄τη Φλώρινα και έδωσαν εντολή να μάσουν τα θύματα. Τους σκοτωμένους να τους θάψουν. Μες στις αυλές τους θάβανε. Δεν προλάβαιναν, που να τους θάψουν. Άλλους τους πήγαν στην Παναγία, άλλους στο νεκροταφείο. Άλλους που δεν είχαν ζώα(για να τους μεταφέρουν) τους θάβανε στις αυλές. Και σιγά-σιγά άρχισε να παίρνει ένα ρυθμό το χωριό. Κατεστραμμένο εντελώς.
Π.Μ. Είχατε βρει το σπίτι κατεστραμμένο. Είχατε πολλά ζώα;
Ν.Δ. Είχαμε πέντε, έξι αγελάδια.
Π.Μ. Με αυτά ζούσατε.
Ν.Δ. Ο πατέρας μου ήταν καπνεργάτης.
Π.Μ. Όταν μπήκατε στο χωριό και βλέπατε τον δρόμο γεμάτο νεκρούς, υπήρχαν παιδιά, συμμαθητές σας, γείτονες που βλέπατε σ΄αυτή την κατάσταση;
Ν.Δ. Ναι, ναι, ναι…
Π.Μ. Τι νιώθατε;
Ν.Δ. Τι να νιώσω; Μη συζητάς. Σκεφτόμασταν καλά που φύγαμε και δεν ακούσαμε τους αντάρτες. Αν καθόμασταν θα μας σκότωναν. Στην αυλή εμείς είχαμε μια κουτσίνα, ένα κοτέτσι, που έβαζαν τα γουρούνια. Και δίπλα κάθονταν ένας δάσκαλος .Τρύπης λέγονταν. Το κορίτσι του, ήταν ένα χρόνο μεγαλύτερο από μένα πήγε και κρύφτηκε στο κοτέτσι μέσα. Και σώθηκε. Και είδε ότι μπήκε ένας στο σπίτι μας (να κρυφτεί). Τον έριξε από πάνω ο Γερμανός και τον σκότωσε και μετά έκαψαν το σπίτι. Κι όταν πήγα το πρωί εγώ με φώναξε: «Νίκοοο, εδώ είμαι!» «Ποια είσαι;» «Η Βούλα. Έτσι κι έτσι. Ο Σίμος του Τόττα μπήκε μέσα και το ΄καψαν το σπίτι»!
Π.Μ. Χάσατε συγγενείς, εσείς τότε;
Ν. Δ. Θείες! Την Ουρανία Δόλλα. Τα κορίτσια δε θυμάμαι πως τα έλεγαν.
Π.Μ. Ξαδέρφες σου ήταν;
Ν.Δ. Ναι.
Π.Μ. Τι έλεγε τότε ο κόσμος. Ποιος έφταιγε γι΄αυτή την κατάσταση;
Ν.Δ. Η κατάσταση. Οι αντάρται ήθελάνε να το κάψουν το χωριό, να σηκωθούν οι άντρες να γίνουν αντάρται. Αλλά κανένας δεν έφυγε.
Π.Μ. Ποιος το υποκίνησε όλο αυτό;
Ν.Δ. Ο Υψηλάντης! Ο Υψηλάντης είχε έρθει εδώ από βραδύς να τακτοποιήσει τα πράγματα. Και… είχε εντολή να χτυπήσει στη θέση «Νταούλι». Και ανταμωθήκαν με έναν εδώ. Ανθυπολοχαγός ήταν στην Αλβανία. Και ανταμωθήκανε, φιληθήκανε. Τον Υψηλάντη τον έλεγαν Αλέκο. Τον άλλο, τον δικό μας τον έλεγαν Κώστα. Κώστα, Αλέκο, πώς πάει, «Αμάν ρε Αλέκο θα μας κάνεις κακό!» « Τι να κάνω, έχω εντολή να χτυπήσω στη θέση Νταούλι!» ( Ο κύριος Νίκος χτυπάει δυνατά το μπαστούνι του στο πάτωμα τρεις φορές, καθώς λέει τα τελευταία λόγια). «Στρατιώτης έκανες. Όταν παίρνεις μια διαταγή, πρέπει να την εκτελέσεις; Έτσι και εγώ. Ας παν στο Γέρμα, είναι το επιτελείο εκεί, να με φέρουν ένα χαρτί και να μη χτυπήσω στη θέση «Νταούλι» να χτυπήσω πάρα πέρα». Στάθηκε αδύνατο!
Π.Μ. Αυτά ποιος σου τα είπε εσένα κύριε Νίκο; Από ποιον τα άκουσες;
Ν.Δ. Εγώ, εκείνα τα λόγια, ήμουν εδώ και τα άκουσα. Ήμουν παρών. Τα άκουσα με τα αυτιά μου. «Θα μας κάνεις κακό» του είπε. Λέει, « δεν ακούστηκε, εδώ, λέει, να σκοτώσουν γυναικόπαιδα». «Οι άντρες να αποτραβηχτούνε». «Δεν φαντάζομαι να σκοτώσουν γυναικόπαιδα».
Π.Μ. Ο Υψηλάντης πώς ήταν στην όψη; Τον θυμάστε καθόλου;
Ν.Δ. Πώς! Κοντούλης ήτανε. Κοντούλης αλλά δραστήριος. Από τη Σιάτστα!
Π.Μ. Και ο δικός σας ο Κώστας; Πώς λέγονταν στο επίθετο;
Ν.Δ. Κοπέλος.
Π.Μ. Ήταν κι αυτός αντάρτης;
Ν.Δ. Αυτός υπηρέτησε τη θητεία του στην Αλβανία, έγινε Κατοχή και ήρθε εδώ. Στο σπίτι του. Γλίτωσε στην Αλβανία.
Π.Μ. Ένα μήνα μετά, αρχές Μαίου φέρανε εδώ στο Νταούλι δέκα άντρες από το Βογατσικό και τους εκτέλεσαν.
Ν.Δ. Τους εκτέλεσαν, ναι.
Π.Μ. Τί θυμάστε από αυτό;
Ν.Δ. Οι Γερμανοί έπαθαν μεγάλη ζημιά εδώ στο Νταούλι. Δεν μπόρεσαν να βρουν άντρες εδώ, βρήκαν άντρες στα χωράφια στο Βογατσικό. Γεωργοί, κτηνοτρόφοι… Τους έμασαν από κει και τους έφεραν στο «Νταούλι» και τους κρε-μά-σα-νε!
Π.Μ. Γιατί τους έφεραν εδώ λέτε εσείς;
Ν.Δ. Αντίποινα! Λέει, στο μέρος που σκότωσαν τους Γερμανούς, εκεί θα σκοτώσουμε κι αυτούς. Για τους αντάρτες. Ήταν και η γυναίκα μου εκεί και είδε από αυτούς τους κρεμασμένους και είδε τα μυαλά τους κάτω. Από τότε δεν τρώει μυαλό ούτε από αρνί, ούτε από οτιδήποτε άλλο. Τους κρέμασαν και μετά τους έδωσαν τη χαριστική. Άσε που μόλις τους κρεμούσαν, μονομιάς, ακαριαίος θάνατος!
Π.Μ. Τι άλλο λέγανε γι΄αυτούς τους άντρες;
Ν.Δ. Τάχα μου ήταν συνεργάτες με τους αντάρτες!
{…}