Το 2017 ο Παντελής μπουκάλας δημοσίευσε στην εφημερίδα Καθημερινή ένα άρθρο με τίτλο «Φόντο ο Παρθενώνας ή φώς;». Επιχειρούσε έτσι να εκφράσει την ανησυχία του, αν όχι την αγανάκτησή του, για το ενδεχόμενο
παραχώρησης του Παρθενώνα προκειμένου η εταιρεία Γκούτσι να παρουσιάσει τη νέα της κολεξιόν. Μας θύμιζε μάλιστα πως κάτι παρόμοιο είχε ζητηθεί για το Ηρώδειο δέκα χρόνια πριν από τον οίκο Κάλβιν Κλάϊν. Κοινό σημείο και στις δύο περιπτώσεις ήταν η πρόθεση εκμετάλλευσης ενός παγκοσμίου φήμης πολιτιστικού μνημείου με το πρόσχημα της ελευθερίας της έκφρασης, της καινοτόμου χρήσης και της προβολής του στο παγκόσμιο κοινό.
Είναι γνωστό βέβαια πως τα πολιτιστικά μνημεία τέτοιου εκτοπίσματος δεν είναι για όλους σύμβολα μνήμης και αξιών. Την εποχή της καπιταλιστικής επέλασης γίνονται έρμαια στις εμπορικές ονειρώξεις των επιτήδειων. Αντιμετωπίζονται κυρίως ως χρυσοφόρα εκθέματα.
H αμφιλεγόμενη τσιμεντόστρωση στην Ακρόπολη
Η πρόσφατη, όμως, παρέμβαση στον αρχαιολογικό χώρο της Ακρόπολης με το τσιμεντάρισμα των διαδρομών δεν είναι απλά μία εμπορική πρόταση εταιρειών. Υλοποιήθηκε μέρος ενός σχεδιασμού με τη σύμφωνη γνώμη το αρχαιολογικού συμβουλίου (Κ.Α.Σ) και τη συγκατάθεση κορυφαίων επιστημόνων όπως του Μανώλη Κορρέ, Προέδρου της επιτροπής συντηρήσεως μνημείων Ακρόπολης.
Προσωπικά, όπως και πάρα πολύς κόσμος απ’ ότι διαπίστωσα από το σάλο που προκλήθηκε στα κοινωνικά δίκτυα, βρήκα την παρέμβαση έως και αποκρουστική. Αποκρουστικό, βέβαια, ήταν και το ιταμό ύφος της Υπουργού πολιτισμού η οποία σε δήλωση της, εμμέσως πλην σαφώς, εξομοίωνε όσους αμφισβητούσαν την αυθεντία του Κ.Α.Σ και την πρόταση του καθηγητή Κορρέ με τους συνωμοσιολόγους αρνητές της πανδημίας. «Αμφισβητήθηκαν οι γιατροί. Αμφισβητούνται τώρα και οι σημαντικότεροι αρχιτέκτονες, μηχανικοί και αρχαιολόγοι, οι οποίοι υπηρετούν στην Επιτροπή Συντήρησης Μνημείων Ακροπόλεως, με κορυφαίο τον ακαδημαϊκό καθηγητή Μανόλη Κορρέ…(που) είναι ο απόλυτος γνώστης της Ακρόπολης και των μνημείων της» δήλωσε η κ. Μενδώνη εκφράζοντας παράλληλα και την έκπληξη της που κάποιοι «μικρόψυχοι» δείχνουν να μη σέβονται τη συνειδητή επιλογή του υπουργείου πολιτισμού να καταστήσει το μνημείο προσβάσιμο για τους ανθρώπους με αναπηρία.
Μάλιστα! Για την κυρία υπουργό είναι μικρόψυχοι όσοι διατυπώνουν προβληματισμό ή έντονη διαφωνία με το τσιμεντάρισμα στην Ακρόπολη. Αντιπαρέρχομαι βέβαια τους προσβλητικούς χαρακτηρισμούς της καθώς με το επηρμένο ύφος της εκτέθηκε τόσο απέναντι στους πολίτες εκδηλώνοντας τον ετσιθελισμό της όσο και απέναντι στην κοινότητα των ΑμΕΑ προβάλλοντας εργαλειακά και μονοδιάστατα το αυτονόητο και κοινώς αποδεκτό θέμα της προσβασιμότητας. Αλήθεια, η υπουργός συζητά την πιθανότητα κάποιος συνάνθρωπός μας με αναπηρία νάχει αντίρρηση με τις παρεμβάσεις στην Ακρόπολη ή της φαντάζει αχαριστία κάτι τέτοιο μια που εξασφαλίζεται η πρόσβαση ;
Ευτυχώς ο κ. Κορρές ήταν πολύ πιο μετρημένος στη δική του επιστολή. Χαρακτηρίζει βέβαια «ανενημέρωτους» και «ευαίσθητους συμπολίτες» όσους αντιδρούν και παρόλο που ομολογεί εμμέσως πως πρόκειται για επωφελή συμβιβασμό (τι άραγε να σημαίνει αυτό;) υποστηρίζει την παρέμβαση υπογραμμίζοντας τις ομοιότητες με τον τρόπο διάστρωσης του 1976 από τον αείμνηστο Ι. Τραυλό. Ο κ. Τ. Τανούλας, όμως, Αρχιτέκτων-αρχαιολόγος και επί σειρά ετών συνεργάτης του Τραυλού είναι κάθετος: «Αυτό δεν είναι το έργο του Τραυλού. Είναι μία εντελώς άλλη αντιμετώπιση της λύσης του προβλήματος» τονίζει.
Σε κάθε περίπτωση πάντως, αν κάτι αξίζει να συζητηθεί δημόσια, είναι η ύπαρξη ή όχι δικαιώματος των πολιτών να εκφράζουν άποψη – όχι, βέβαια, σε τεχνικές παραμέτρους – για τέτοιου είδους θέματα ή μήπως να σωπαίνουν μπρός στην απόφανση της αυθεντίας.
Να χουν άποψη για την αισθητική αρτιότητα, τη διαλεκτική των υλικών, την ακώλυτη μετουσίωση του αρχιτεκτονικού συμπλέγματος σε δέσμες νοήματος και αξιών, για πράγματα δηλαδή που ξεφεύγουν από το θετικισμό του γεωμέτρη και που δείχνει να μην θέλει να καταλάβει η υπουργός.
Υποστηρίζω πως ναι… Αλίμονο αν αναθέσουμε τα ζητήματα αισθητικής, πολιτικής και ηθικής στα μελετητικά γραφεία!
Δυστυχώς, όμως, αυτή την αυτονόητη παράμετρο δε φαίνεται να σέβεται το υπουργείο. Επιχειρεί να λύσει το τεχνικό πρόβλημα των δύσβατων διαδρομών βλέποντας το μονοδιάστατα ως τεχνικό γρίφο χωρίς να αναγνωρίζει ως στημονική παράμετρο της λύσης και αυτονόητη πρόκληση την αρμονική συνύπαρξη των εμβόλιμων παρεμβάσεων με την ποιητική πολυσημία του χώρου.
Μ άλλα λόγια προβαίνει σε μια εργαλειακή, επιθετικά τεχνοκρατική αντιμετώπιση την οποία υιοθετεί το Κ.Α.Σ .
Ίσως, μάλιστα, αυτή η αισθητικά παράτολμη επιλογή να΄ναι ακόμη πιο υστερόβουλη. «Επισημαίνεται ότι στην Ακρόπολη εκτελείται το συστηματικό έργο συντήρησης και αναστήλωσης των μνημείων, το οποίο απαιτεί τη μεταφορά υλικών και μαρμάρων έως 10 τόνων, με βαρέα οχήματα» τονίζουν τα non-paper του υπουργείου σαρώνοντας με κυνισμό τις επιστημονικοφανείς προφάσεις !
Ε… αν πρόκειται να διέλθουν δεκάτονα φορτηγά κι όχι μόνο οι ΑμΕΑ επισκέπτες τότε αλλάζει το πράγμα !
Εργαλειοποίηση των ευαίσθητων ομάδων, άπνευστος τεχνοκρατισμός, αισθητική κοινοτοπία και νεοφιλελεύθερη ιδεοληψία είναι τα εμφανή χαρακτηριστικά της πολιτικής πρωτοβουλίας στην Ακρόπολη.
Κι αν σε κάποιους φαντάζουν υπερβολικοί οι χαρακτηρισμοί και μίζερη γκρίνια η κριτική, δεδομένης της εμπλοκής του κατά τεκμήριο αδέκαστου Κ.Α.Σ. και του καθηγητή Κορρέ, ας στρέψουν το βλέμμα τους στο σταθμό Βενιζέλου στη Θεσσαλονίκη να θαυμάσουν τα ήξεις – αφήξεις του επιστημονικού οργάνου.
Το ξήλωμα των αρχαιοτήτων στη στάση Βενιζέλου
Από το 2012 που βρέθηκαν οι εκπληκτικής σπουδαιότητας βυζαντινές αρχαιότητες, μια κεντρική βυζαντινή λεωφόρος του 4ου-7ουμ.Χ αιώνα, στο υπό κατασκευή μετρό της Θεσσαλονίκης το Κ.Α.Σ. υιοθέτησε δια της κυβιστήσεως κάθε πρόταση της εκάστοτε πολιτικής ηγεσίας: Από την απόσπαση και τη μεταφορά τους σε άλλο χώρο , την επανατοποθέτησή τους μετά την ολοκλήρωση των έργων, μέχρι την in situ ( επί τόπου) διάσωσή τους.
Τόσο ανεξάρτητη προσέγγιση!
Τόσο απαλλαγμένη από πολιτικές επιρροές !
Έπειτα από άπειρες παλινωδίες και μια εκστρατεία στην οποία συστρατεύτηκε πλήθος κόσμου και σημαντικοί επιστήμονες ,πολλοί απ αυτούς διεθνούς κύρους, άρχισε το 2017 η υλοποίηση της μόνης λύσης που δεν θα κατάστρεφε τις αρχαιότητες καθώς προέβλεπε τη διέλευση του συρμού κάτω απ αυτές.
Δύο χρόνια μετά (2019), ο ίδιος κόσμος αντιδρά έπειτα από την απόφαση του Μητσοτάκη να σταματήσει τα έργα ζημιώνοντας το δημόσιο με περίπου 5 εκ ευρώ και να δρομολογήσει την απομάκρυνσή τους από το χώρο. Οι αρχαιότητες δεν είναι lego φωνάζουν οι επιστήμονες, οι φορείς και οι πολίτες, όμως, το ΚΑΣ συντονιζόμενο απόλυτα –όπως κι ο νυν δήμαρχος Θεσσαλονίκης κι ο Περιφερειάρχης- αποφασίζει (23/09/2020) ομόφωνα την απόσπαση και επανατοποθέτησή τους. Ο Μπουτάρης που έστειλε το θέμα στη δικαιοσύνη έκανε λόγο για νομιμοποίηση μιας θλιβερής και ειλημμένης απόφασης. Κι όλοι εμείς με αγωνία αναμένουμε την εκδίκαση της υπόθεσης στο ΣτΕ –το οποίο όλως τυχαίως επισκέφθηκε προχθές η κ. Μενδώνη- στις 6 Νοέμβρη (αύριο) ελπίζοντας πως θα αποτραπεί το έγκλημα.
Στο δια ταύτα…
Η χώρα πλήρωσε πολλές φορές στο παρελθόν την έλλειψη προγράμματος κι ευαισθησίας για την πολιτιστική κληρονομιά. Κι αν τη δεκαετία του πενήντα και του εξήντα γκρέμισε τα πετρόκτιστα, τσιμέντωσε τα καλντερίμια και λεηλατήθηκε από τους εργολάβους μες στη σπουδή της να ξεφύγει απ την ανέχεια δε μπορεί σήμερα να αστοχεί και πάλι γοητευμένη από το ψευδοδίλημμα της Fast Track ανάπτυξης που ανάπτυξη δεν είναι.
Πόσο μάλλον, όταν κι αυτή την κουτσή ανάπτυξη την ευαγγελίζονται μαθητευόμενοι μάγοι ενός ξεπεσμένου φιλελευθερισμού.
