Καθ’ όλη τη διάρκεια της Οθωμανοκρατίας στον ελλαδικό χώρο είχαν εκδηλωθεί κάποια μεμονωμένα επαναστατικά κινήματα στην περιοχή, αλλά στα χρόνια του Ρήγα Φεραίου εμφανίζονται πιο έντονες διεργασίες. Την περίοδο εκείνη επικρατεί ένα γενικό κλίμα αναταραχών και εκδηλώνονται πολλές εξεγέρσεις γνωστές ως Ορλωφικά, κατά τη διάρκεια των οποίων καταστράφηκαν από τους Οθωμανούς τα πολυπληθή και πλούσια βλαχοχώρια του Γράμμου.
Στις αρχές του 19ου αιώνα ο Αλή Πασάς των Ιωαννίνων επέκτεινε την κυριαρχία του στην Δυτική Μακεδονία και πολλά χωρία της επαρχίας Καστοριάς υπέστησαν καταστροφές και λεηλασίες. Στα 1804, καταδιώκοντας Έλληνες κλεφταρματωλούς, διέρχεται από την Καστοριά προς το Μοναστήρι, λεηλατεί τα χωριά και επιβάλλει στους κατοίκους υψηλές φορολογίες. Μάλιστα, όρισε ως τσιφλίκια του τέσσερα χωριά της Καστοριάς, την Οσνίτσανη (Καστανόφυτο), τους Λουβράδες (Σκιερό), τη Ζούζελτσι (Σπήλαια) και τη Ντόλιανη (Ζευγοστάσιο).
Εξαναγκάζει τον οθωμανό τοπάρχη Μαχμούτ Μπέη να τον ακολουθήσει στην εκστρατεία του στην Οχρίδα και προσπαθεί να καταπολεμήσει τους ληστές. Το 1820 επήλθε οριστική ρήξη του Αλή Πασά με τον Σουλτάνο της Κωνσταντινούπολης Μαχμούτ Β’ και οι Καστοριανοί μπέηδες, αν και αρχικά τάχθηκαν στο πλευρό του, στράφηκαν τελικά εναντίον του φοβούμενοι την αντίδραση του σουλτάνου.
Τον Ιανουάριο του 1821 ξεσπά η επανάσταση στη Μολδοβλαχία. Η επανάσταση στη Δυτική Μακεδονία καθυστερεί έναν χρόνο μετά από ξέχωρες ενέργειες του Ν. Κασομούλη και των προκρίτων της Νάουσας. Τον Φεβρουάριο του 1822 συγκεντρώνονται στο μοναστήρι του Δοβρά στους πρόποδες του Βερμίου οι πρόκριτοι της Νάουσας, της Σιάτιστας, της Έδεσσας και οι οπλαρχηγοί Καρατάσος και Γάτσος.
Από την Καστοριά ήρθε ο Ιωάννης Παπαρέσκας, πρώην γραμματέας του Μαχμούτ Μπέη, που αναδείχτηκε σε σπουδαίο οπλαρχηγό. Οι επαναστάτες του Δοβρά οχυρώθηκαν στην πόλη της Νάουσας και ήρθαν αντιμέτωποι με την ογκώδη στρατιά του Εμπού Λουμπούτ και του Μεχμέτ Εμίν. Άλλοι οπλαρχηγοί κατάφεραν να διαφύγουν προς τη νότια Ελλάδα και τα νησιά, ενώ άλλοι θυσιάστηκαν προκειμένου να διαφύγουν τα γυναικόπαιδα της πόλης, μεταξύ των οποίων και ο Παπαρέσκας με τους 65 συμπολεμιστές του.
Μεταξύ των άλλων, οι μακεδονικές επαναστάσεις προσέφεραν κάτι πολύ σημαντικό για την επανάσταση στην Πελοπόννησο: την καθυστέρηση των τουρκικών στρατευμάτων του Χουρσίτ Πασά, που καθηλώθηκαν στη Μακεδονία και δεν κατήλθαν νότια. Αντίθετα, η ανεπιτυχής κατάληξή τους καθόρισε σε μεγάλο βαθμό την αναβολή της απελευθέρωσης της βόρειας Ελλάδας για περίπου 80 ογδόντα χρόνια.
Δημοτική Βιβλιοθήκη Καστοριάς
Περισσότερα στο istorikakastorias.blogspot.com
