<<…Το αρχαιότερο από τα «κοινά» αυτά ήταν εκείνο των Ορεστών, το οποίο χρησίμευσε και ως πρότυπο για την ίδρυση των τριών άλλων «κοινών»…>>
Είναι επιβεβλημένο να επισημανθεί η παραπομπή του σημαντικού Έλληνα Ιστορικού Πολύβιου, ( 200π.Χ – 118π.Χ) όπου στο βιβλίο του <<Ιστορίαι 18.47.5) αναφέρει : <<…. Το αρχαιότερο από τα «κοινά» αυτά ήταν εκείνο των Ορεστών, το οποίο χρησίμευσε και ως πρότυπο για την ίδρυση των τριών άλλων «κοινών». Έδρα του «κοινού» των Ορεστών ήταν το ‘Άργος Ορεστικό, όπου συνέρχονταν οι αντιπρόσωποι των πόλεων της Ορεστίδας για την επίλυση ομοσπονδιακών ζητημάτων…>>.
Στο σημείο αυτό γίνεται αντιληπτό ότι η μυθολογία έχει ένα ιστορικό υπόβαθρο, το οποίο στην συνέχεια προστίθενται λογοτεχνικά στοιχεία. Το αρχικό αυτό υπόβαθρο αποτελεί την βάση των Ιστορικών για την γραφή και της καταγραφή των ιστορικών και πραγματικών δεδομένων. Τόσο ο Θουκυδίδης (Θουκυδίδης , Ιστορία, Β 80.13 ) όσο και Τίτος Λίβιος , Από κτίσεως πόλεως (Ab urbe condita) XXVIII,33 ,κάνουν αναφορά στην παρουσία του Ορέστη στη Ορεστίδα, που κατέφυγε σ΄αυτήν μετά τον φόνο της μητέρας του,. Και ο Κούρτιος Ρούφος Κόιντος , Historia Alexandri Magni IV, 13.28, όσο και σύγχρονοι ιστορικοί Nicholas G.L.Hammond συνταυτίζονται με τις αναφορές των Θουκυδίδη, του Τίτου Λίβιου και Στράβωνα.
Ο ευρύτερος γεωγραφικός χώρος ταυτίζεται με την περιοχή της αρχαίας Ορεστίδος, όπου κατοικούσαν οι Ορέστες, Μακεδνοί όπως τους αποκαλεί ο Ηρόδοτος (484- 426 π.Χ.) >>.
Σημαντική είναι η αναφορά του Πολύβιου: << Μακεδόνων μεν οὖν τούς Ὀρέστας καλουμένους κατά πόλεμον αὐτονόμους αφεῖσαν…» Πολύβιος Ιστορίαι 18.47.5. Αναφέρεται στην στάση των Ρωμαίων κατακτητών όταν μετέτρεψαν σε Ρωμαϊκή Επαρχία, την Ορεστίδα. << Μετά την κατάκτηση της Μακεδονίας και τη μετατροπή της σε ρωμαϊκή επαρχία, οι Ρωμαίοι επιφύλαξαν διαφορετική μεταχείριση στην Άνω Μακεδονία, την οποία ανακήρυξαν «ελευθέρα» (libera) και, στηριζόμενοι στη φυλετική της οργάνωση, προώθησαν την ίδρυση τεσσάρων φυλετικών ενώσεων («κοινών»), σύμφωνα με το ελληνιστικό ομοσπονδιακό σύστημα>> .
Γιατί οι Ρωμαίοι κατακτητές επιφύλαξαν διαφορετική μεταχείριση από τις άλλες κτήσεις της Ελλάδος και ανακήρυξαν το Βασίλειο της Ορεστίδος, Ελεύθερο;.
Η απάντηση βρίσκεται στα αποτελέσματα της ήττας του Φιλίππου Ε‘, της μάχης Κυνός Κεφαλές το 197 π.Χ. Μετὰ τὴν ἧττα ὁ Φίλιππος Ε’ ἀναγκάσθηκε νὰ ἀποδεχθῇ τοὺς βαρεῖς ὅρους τῶν Ρωμαίων. Ὑποχρεώθηκε νὰ ἐγκαταλείψῃ ὅλες τὶς πόλεις ποὺ κατεῖχε στὴ Νότια Ἑλλάδα καὶ στὴ Θεσσαλία, νὰ περιοριστῇ στὸ Βασίλειο τῆς Μακεδονίας καὶ νὰ καταβάλλῃ 1.000 τάλαντα ὡς πολεμικὴ ἀποζημίωση.
Αυτό αναφέρεται στις σύγχρονες αναφορές των ιστορικών, οι οποίες αγνοούν ή παραβλέπουν έναν ακόμη όρο αυτόν που αναφέρουν οι ιστορικοί Πολύβιος, Τίτος Λίβιος και Hammond, που είναι η απαίτηση των Ρωμαίων να αποδεσμευτεί η Ορεστίδα από το Βασίλειο της Μακεδονίας και να δοθεί το καθεστώς Libera. Ο Φίλιππος ο Ε’ αντέδρασε έντονα για τον όρο αυτόν ενώ είχε αποδεχθεί την υποχώρησή του από την Νότια Ελλάδα και την Θεσσαλία.
Το πόσο σημαντική ήταν η απώλεια του Βασιλείου της Ορεστίδος για τον Φίλιππο τον Ε’ και το Μακεδονικό Βασίλειο, σημειώνεται στην ανάλυση του ιστορικού N.G. Hammond, όπου στον 12ο τόμο του, της ιστορίας της Μακεδονίας, κάνοντας μια ανασκόπηση των επιτευγμάτων του Φιλίππου του Ε΄ αναφέρει χαρακτηριστικά << η μόνη σημαντική αποτυχία του ήταν η απώλεια της Ορεστίδος, που τώρα προστατεύονταν από τον ρωμαϊκό διακανονισμό>>.
Ο Τίτος Λίβιος, Ρωμαίος ιστορικός που συνόδευε τον στρατηγό Φλαμίνο στις πολεμικές επιχειρήσεις του στην Ελλάδα, αναφέρεται με μεγαλύτερη λεπτομέρεια τους όρους της συνθήκης μεταξύ του Φιλίππου Ε και του στρατηγού Φλαμίνο.
Η συμφωνία προέβλεπε: α) να αποχωρήσουν οι Μακεδόνες από την Θεσσαλία, Στερεά Ελλάδα και Πελοπόννησο, β) να αφήσουν ελεύθερους, αφρούρητους, αφορολόγητους και διοικούμενους με πάτριους νόμους τους Έλληνες που συνεργάστηκαν με τους Ρωμαίους, γ) την ελευθερία (Libera) της Ορεστίδος, δ) αυτονομία δίδονταν και σ΄ αυτούς που ήθελαν οι Ρωμαίοι ως μελλοντικούς συμμάχους για την τελική πτώση της Μακεδονικής αυτοκρατορίας.
Το θέμα της ελευθερίας της Ορεστίδος, το αποφάσισε και ενέκρινε η Σύγκλητος της Ρώμης, μετά από προσωπική εισήγηση του στρατηγού Φλαμίνου, <<Ελευθέρα>> (Libera) στο Βασίλειο της Ορεστίδος.
Αυτό είναι πολύ σημαντικό. Η οικονομική και πολιτική αυτονομία του Βασιλείου της Ορεστίδος δεν είναι αποτέλεσμα της συνεργασίας του Βασιλείου της Ορεστίδος με τους Ρωμαίους. Είναι απόφαση της Συγκλήτου της Ρώμης αναφέρει συγκεκριμένα τους λόγους της απονομής Libera: «α) συμμετείχε ενεργά στις εξελίξεις και τις αισθητικές αναζητήσεις της εποχής, β) Ο ευρύτερος γεωγραφικός χώρος ταυτίζεται με την περιοχή της αρχαίας Ορεστίδος, όπου κατοικούσαν οι Ορέστες, Μακεδνοί και γ) είναι το αρχαιότερο των Κοινών.
Είναι οι λόγοι που οι Ρωμαίοι παρέχουν την πολιτική και οικονομική ελευθερία. Η φράση είναι σημαντική διότι αποδεικνύει ότι οι αισθητικές αναζητήσεις έχουν να κάνουν με μία μόνο αισθητική αναζήτηση την <<μόδα>> της γούνας. Δεδομένου ότι στην περιοχή δεν έχει αναδειχθεί κάποιος μεγάλος γλύπτης και δεν λειτουργούσε κάποια άλλη σχολή τέχνης. Η φράση αυτή αποτελεί την απόδειξη της συσχέτισης της γούνας από τον νεολιθικό οικισμό του Δισπηλιού μέχρι τους Ρωμαϊκούς χρόνους. Αποτελεί το Βασίλειο της Ορεστίδας, την πρώτη ιστορικά <<Ελεύθερη οικονομική ζώνη>> της ιστορίας. Και τούτο διότι λειτουργεί μία ξεχωριστή γεωγραφική περιοχή των Ορεστείδων, με διαφορετικούς νομικούς, οικονομικούς και φορολογικούς κανόνες, που δεν υπόκειται σε νόμους και επικυριαρχία ούτε των Ρωμαίων, ούτε του Βασιλέα Φιλίππου. Ε΄.
Η οικονομική και πολιτική αυτονομία του Βασιλείου της Ορεστίδος δεν είναι αποτέλεσμα της συνεργασίας του Βασιλείου με τους Ρωμαίους. Είναι απόφαση της Συγκλήτου της Ρώμης λαμβάνοντας υπόψη της τους προαναφερόμενους λόγους. Ότι το Βασίλειο της Ορεστίδος είναι το αρχαιότερο των κοινών και ότι πρωτοστατεί στις αισθητικές αντιλήψεις της εποχής. Ολόκληρη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία υποκλίνεται με σεβασμό στο μεγαλείο της τέχνης της γούνας.
Δίδεται Libera, ενώ δεν είχε σημαντικό στρατό, ποτέ δεν είχε. Δεν ήταν στρατηγικό σημείο και δεν συμμάχησε ποτέ με τους Ρωμαίους. Οι Ρωμαίοι συγκλητικοί απέκοψαν τον Φίλιππο και το Μακεδονικό βασίλειο, από έναν ζωτικό οικονομικό πόρο αλλά κυρίως από τον Πολιτιστικό πόρο αφαιρώντας την ιστορική πολιτιστική μνήμη από το λίκνο του Μυκηναϊκού πολιτισμού, ώστε το αποδυναμωμένο πλέον βασίλειο αδύναμο οδηγείται στην την τελική πτώση της Μακεδονίας, που επέρχεται με την μάχη της Πύδνας στην Πιερία, το 168 π.Χ.
Ο Hammond, θεωρεί ως την μεγαλύτερη αποτυχία του Φιλίππου του Ε΄ την απώλεια της Ορεστίδος. Με την ήττα του στην μάχη παρά Κυνός κεφαλαί, ο Φίλιππος Ε παρά το γεγονός ότι απώλεσε την Πελοπόννησο, την Στερεά Ελλάδα και την Θεσσαλία, ο ιστορικός Hammond, θεωρεί ότι η απώλεια της Ορεστίδος είναι το μεγαλύτερο πλήγμα για τον Μακεδόνα Βασιλιά και όχι η μεγάλη γεωγραφική απώλεια.
Συμπέρασμα:
Οι Ρωμαίοι εφάρμοσαν την εξής στρατηγική: Αν θέλεις να καταστρέψεις έναν λαό, ένα έθνος, μια κοινωνία, κάνεις δύο πράγματα. Το πρώτο τον πλήττεις οικονομικά και δεύτερο αποκόπτεις τον λαό από την ιστορική και πολιτιστική του μνήμη. Θεωρώ ότι η απώλεια της Ορεστίδος εξ αιτίας της ήττας του Φιλίππου Ε΄ στην μάχη παρά Κυνός Κεφαλαί, δεν ήταν μόνο πλήγμα για τον ίδιο, αλλά ήταν η κύρια αιτία, εξ αιτίας της απώλειας της πολιτιστικής μνήμης, που οδήγησε τελικά λίγο αργότερα με την μάχη της Πύδνας στην οριστική κατάλυση του Βασιλείου της Μακεδονίας και του Ελληνισμού, από τις Ρωμαϊκές λεγεώνες.
Η αποκοπή του λίκνου του Ελληνισμού της Ορεστίδος επέφερε την εθνική και πολιτιστική λήθη και απέκοψε την ενιαία εθνική μνήμη των Ελλήνων και την ελληνική συνείδηση και ταυτότητα. Επικράτησαν ξανά οι πόλεις – κράτη όπου άλλοι συμμάχησαν με τους Ρωμαίους, άλλοι επιτέθηκαν έναντι άλλων Ελληνικών πόλεων, που οδήγησε στην τελική πτώση της Ελλάδος στην Ρωμαϊκή αυτοκρατορία, αργότερα στην μάχη της Πύδνας, 168 π.Χ. Η αντίστροφη μέτρηση του τέλους των Ελληνιστικών χρόνων όμως είχε αρχίσει από το 197 π.Χ, με την μάχη παρά Κυνός Κεφαλαί.
(Απόσπασμα από το βιβλίο μου Η Τέχνη της γούνας (πέλους) από την Μυκηναϊκή περίοδο μέχρι σήμερα, εκδόσεις Ορίζοντες, Καστοριά 2018).
