Είκοσι χρόνια πορείας στη διεκδίκηση των δικαιωμάτων των προσφύγων και μεταναστών στην Ελλάδα συμπληρώνει φέτος το Ελληνικό Φόρουμ Μεταναστών, ένα δίκτυο 40 μεταναστευτικών κοινοτήτων. Με την ευκαιρία της αυριανής Παγκόσμιας Ημέρας Μεταναστών το Φόρουμ διοργανώνει διήμερες εκδηλώσεις για τον εορτασμό των γενεθλίων του.
Ήταν το 2002, όταν μετανάστες που ζούσαν στην Ελλάδα και συμμετείχαν ήδη σε μεταναστευτικά σωματεία, διαπίστωσαν την ανάγκη για ένα κεντρικό συντονιστικό όργανο που θα ενώσει τις φωνές τους και θα πιέσει πιο συστηματικά για να λυθούν τα χρόνια προβλήματά τους.
Η συλλογική δράση των μεταναστών είχε αρχίσει πολύ νωρίτερα, πριν από το 1988, υπενθυμίζει η διευθύντρια του Ελληνικού Φόρουμ Μεταναστών, Άντλα Σασάτη, και παρουσία συλλογικοτήτων των μεταναστών υπήρχε ήδη από τα τέλη της δεκαετίας του 1960 με τις πρώτες άτυπες ομάδες να αποτελούνται από ξένους φοιτητές, οι οποίοι στη συνέχεια δημιούργησαν φοιτητικούς συλλόγους και αργότερα, όσοι πλέον παρέμειναν στην Ελλάδα, σύστησαν μεταναστευτικά σωματεία.
Αυτή η αυτοοργάνωση οδήγησε στο επόμενη βήμα, ένα δευτεροβάθμιο σωματείο. Το Ελληνικό Φόρουμ Μεταναστών ιδρύθηκε άτυπα το 2002 (επίσημα ως δευτεροβάθμιο σωματείο το 2008). Την περίοδο της δημιουργίας του, κάθε Παρασκευή σε ένα πατάρι επί της οδού Κεφαλληνίας στην Κυψέλη έδιναν ραντεβού εκπρόσωποι από μεταναστευτικές κοινότητες, μεταξύ άλλων του Σουδάν, του Πακιστάν, των Φιλιππίνων, της Αλβανίας, της Βουλγαρίας, της Ουκρανίας, της Αιγύπτου, της Παλαιστίνης, της Νιγηρίας και του Κονγκό. Κεντρικό θέμα συζήτησης αποτελούσαν οι καθημερινές δυσκολίες.
Ανάμεσα στους πρωτοπόρους της δημιουργίας του Φόρουμ ήταν ο Αχμέτ Μοαβία, από το Σουδάν, ο οποίος είχε έρθει στην Ελλάδα κατά τη δεκαετία του 1980 και είχε δραστηριοποιηθεί στη σουδανική κοινότητα. Ο κ. Μοαβία θυμάται μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ότι πριν από το Φόρουμ είχε προηγηθεί μία ακόμα προσπάθεια οργάνωσης των μεταναστευτικών κοινοτήτων μέσα από το ελληνικό παράρτημα του -με έδρα τις Βρυξέλλες- Ευρωπαϊκού Φόρουμ Μεταναστών, η λειτουργία του οποίου, ωστόσο, δεν διήρκησε πολύ.
Το 2002, χρονιά δημοτικών εκλογών, μετανάστες που ζούσαν στην Αθήνα έκαναν τη διαπίστωση ότι μπορεί οι πολίτες τρίτων χωρών να μην ψηφίζουν στις εκλογές αλλά ως κομμάτι της τοπικής κοινωνίας επιβάλλεται να συνομιλήσουν με τους υποψήφιους για το δήμο Αθηναίων και να θέσουν τα θέματα που τους απασχολούν.
Όπως επισημαίνει ο κ. Μοαβία, ο οποίος ανέλαβε αρχικά συντονιστής στο Φόρουμ και μετέπειτα πρόεδρος, μέχρι και σήμερα, «οι μετανάστες αντιμετώπιζαν προβλήματα, αλλά δεν μπορούσαν να τα εκφράσουν, γιατί δεν γνώριζαν το ελληνικό σύστημα. Σε αυτή την πληροφόρηση βοήθησε το Φόρουμ».
Επίσης, το Φόρουμ συνέβαλε στη δημιουργία πολλών νέων μεταναστευτικών οργανώσεων. Ο κ. Μοαβία παρατηρεί ότι «όλοι μιλούσαν για την κοινωνική ένταξη των μεταναστών, η οποία όμως δεν είναι ευθύνη μόνο της χώρας υποδοχής, αλλά και των ίδιων των μεταναστών. Για να αναλάβεις τη δική σου ευθύνη, όμως, πρέπει να αυτοοργανωθείς».
Το 2003 το Φόρουμ επικεντρώθηκε και στην ανάδειξη των δικαιωμάτων των γυναικών μεταναστευτικής καταγωγής. Τότε δημιουργήθηκε το Πανελλήνιο Δίκτυο Γυναικών Μεταναστριών, το οποίο στη συνέχεια εξελίχθηκε σε διάφορες κοινότητες γυναικών, όπως η Ένωση Αφρικανών Γυναικών και ο Σύλλογος Νιγηριανών Γυναικών.
Η γραμματέας του Συλλόγου Νιγηριανών Γυναικών και μέλος του διοικητικού συμβουλίου του Φόρουμ, Ρίτα Ομολουάκε Λαουάνι, εξηγεί στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ότι το Φόρουμ βοήθησε στη δημιουργία του Συλλόγου. «Το Φόρουμ ενώνει τις αδύναμες φωνές. Δεν γνωριζόμασταν και δεν ξέραμε τις διαδικασίες στην Ελλάδα. Οι μετανάστες αντιμετωπίζουν πολλές δυσκολίες στην Ελλάδα, αλλά τα προβλήματα των γυναικών είναι ακόμα μεγαλύτερα. Καταλάβαμε ότι ενωμένες μπορούμε να πετύχουμε πολλά», αφηγείται. Εξάλλου, η ίδια ως θύμα ενδοοικογενειακής βίας βρήκε στο Φόρουμ και ένα προσωπικό στήριγμα, για να μπορέσει να καταγγείλει τα όσα βίωνε. «Μέσω του Φόρουμ μάθαμε πληροφορίες, μάθαμε να μιλάμε, μάθαμε να παλεύουμε μαζί», συμπληρώνει χαρακτηριστικά.
Όταν άρχισαν οι προσφυγικές ροές να αυξάνονται και με αφορμή τα ζητήματα που αντιμετώπιζαν οι πρόσφυγες γεννήθηκε η ανάγκη δημιουργίας ενός νέου, ανεξάρτητου φορέα, με μέλη τις άμεσα εμπλεκόμενες κοινότητες και το ίδιο το Ελληνικό Φόρουμ Μεταναστών. Έτσι, ιδρύθηκε το Ελληνικό Φόρουμ Προσφύγων το 2013. Δύο χρόνια μετά, οπότε οι ροές κορυφώθηκαν, το Ελληνικό Φόρουμ Μεταναστών λειτούργησε εντατικά και ως γραφείο ενημέρωσης και σχολείο για τους πρόσφυγες που έφταναν μαζικά στην Ελλάδα.
Πλέον το Ελληνικό Φόρουμ Μεταναστών έχει 40 κοινότητες και συλλόγους ως μέλη και αποτελώντας το δευτεροβάθμιο σωματείο- δίκτυο μεταναστευτικών κοινοτήτων υπερασπίζεται τα δικαιώματα των μεταναστών και προσφύγων προωθώντας την ένταξή τους στην ελληνική κοινωνία και ενισχύοντας την ατομική και συλλογική τους συμμετοχή στο κοινωνικό σύνολο, μέσω της συνεργασίας με θεσμικά όργανα και μη κυβερνητικές οργανώσεις. Για το έργο του στην προστασία των δικαιωμάτων των μεταναστών έχει τιμηθεί με το ετήσιο πανευρωπαϊκό βραβείο του Ιδρύματος του Ευρωπαϊκού Δικτύου κατά του Ρατσισμού και της Ξενοφοβίας (ENAR Foundation).
Μια από τις πιο επιτυχημένες πρωτοβουλίες του Φόρουμ είναι η συσπείρωση της κοινωνίας των πολιτών ενάντια στο ρατσισμό και η διοργάνωση από το 2015 μέχρι σήμερα του «Περιπάτου κατά των Διακρίσεων», κάθε χρόνο στις 21 Μαρτίου, Διεθνή Ημέρα κατά του Ρατσισμού και των Φυλετικών Διακρίσεων, με τη συμμετοχή άνω των 100 οργανώσεων και συλλογικοτήτων.
Είκοσι χρόνια μετά, ποιες είναι, όμως, οι προκλήσεις που συνεχίζει να αντιμετωπίζει το Φόρουμ και οι κοινότητες- μέλη του; Ο πρόεδρος του Φόρουμ αναφέρεται στις συνεχείς αλλαγές της νομοθεσίας και των αρμοδιοτήτων των υπηρεσιών, «που δημιουργούν μεγάλα προβλήματα στην καθημερινότητα των μεταναστών».
Ως σήμερα, σχολιάζει από την πλευρά της η Άντλα Σασάτη, «δεν υπάρχει καμία προσπάθεια για ουσιαστική μεταναστευτική πολιτική με κεντρικό θέμα την ένταξη των μεταναστών και προσφύγων στην ελληνική κοινωνία, γιατί απλώς οι μετανάστες θεωρούνται προσωρινοί. Έτσι, ενώ έχουν περάσει 20 χρόνια από την ίδρυση του Φόρουμ φαίνεται πως είμαστε ακόμα στην αρχή, αφού ούτε ουσιαστική μεταναστευτική πολιτική έχουμε, ούτε ενταξιακή πολιτική, ούτε μόνιμες άδειες διαμονής, ούτε πολιτική βούληση να αλλάξει κάτι από αυτά». Όπως προσθέτει η ίδια, αυτά τα 20 χρόνια «έχουν αλλάξει πολλά, αλλά όχι αρκετά. Το μόνο σίγουρο είναι πως δεν σταματάμε να προσπαθούμε».
Σημειώνεται ότι ενόψει της Παγκόσμιας Ημέρας Μεταναστών που γιορτάζεται στις 18 Δεκεμβρίου το Ελληνικό Φόρουμ Μεταναστών διοργανώνει ένα διήμερο δράσεων.
Σήμερα, Σάββατο 17 Δεκεμβρίου, θα πραγματοποιηθεί πολυπολιτισμικό φεστιβάλ στη Δημοτική Αγορά της Κυψέλης από τις 11 π.μ. ως τις 11 μ.μ., στο πλαίσιο των εκδηλώσεων με τις οποίες η ομάδα του Impact Hub Athens αποχαιρετά τη Δημοτική Αγορά Κυψέλης. Θα παρουσιαστούν χειροποίητα είδη και γεύσεις μεταξύ άλλων από κοινότητες της Αλβανίας, της Αιγύπτου, της Αιθιοπίας, του Αφγανιστάν, της Σενεγάλης, της Ουκρανίας, της Γεωργίας, της Τουρκίας και του Ιράν, παραδοσιακοί χοροί και τραγούδια από τον Αφγανιστάν, το Ιράν, την Ουκρανία, την Αίγυπτο και την Αλβανία και αφρικανικοί ρυθμοί. Επίσης, θα διεξαχθεί συζήτηση για τα δικαιώματα των μεταναστών στις 3 μ.μ. σε συνεργασία με το Ελληνικό Τμήμα της Διεθνούς Αμνηστίας, ενώ στις 4 μ.μ. θα ακολουθήσει η παρουσίαση του πρότζεκτ της Σεμπένε Ισέτε «Our stories» με αφηγήσεις μεταναστών. Εργαστήρια χειροτεχνίας χριστουγεννιάτικων στολιδιών θα διοργανώσουν την ίδια ώρα γυναίκες πρόσφυγες από την Τουρκία από την Κοινωνική Συνεταιριστική Επιχείρηση «Πηγή» και στις 5.30 μ.μ. η ομάδα Click θα προσφέρει ένα εργαστήριο πλεκτικής για παιδιά και γονείς.
Αύριο, Κυριακή 18 Δεκεμβρίου, το Ελληνικό Φόρουμ Μεταναστών θα παρουσιάσει μια εκδήλωση- αναδρομή στην 20χρονη ιστορία του, 12-2 μ.μ., στην πολυπολιτισμική βιβλιοθήκη «We need books», στην Κυψέλη. Για το Φόρουμ θα μιλήσουν εκπρόσωποι των μεταναστευτικών κοινοτήτων που το συναποτελούν.
Μαρία Κουζινοπούλου/ΑΠΕ
