Μια φωτογραφία της Καστοριάς του μεσοπολέμου. Σε πρώτο πλάνο ο Μενδρεσές του Αχμέτ Πασά και αργότερα του Ζουφλικιάρ μπέη, που αποτελούσε ανώτερη θεολογική σχολή των μουσουλμάνων της Καστοριάς. Ένα κτίριο εξαιρετικού αρχιτεκτονικού ενδιαφέροντος, για του οποίου την ανέγερση οι πηγές διαφοροποιούνται. Ορισμένες την ανάγουν στο πρώτο μισό του 18ου αιώνα, ενώ άλλες την τοποθετούν περί το 1897 με βάση σωζόμενη επιγραφή.
Μετά την αναχώρηση των μουσουλμάνων στο κτίριο εγκαταστάθηκε το «Μονοπώλιο», το οποίο αποτελούσε πανελλαδικά κρατικά καταστήματα, που πουλούσαν αποκλειστικά αλάτι, σπίρτα, τραπουλόχαρτα και για ένα διάστημα φωτιστικό πετρέλαιο. Με τα έσοδα αυτών των καταστημάτων γινόταν η αποπληρωμή των δανείων του 1897-98. Το «Μονοπώλιο» μετακόμισε περί το 1980 σε οικοδομή στην αρχή της οδού Νίκης και λειτούργησε περίπου μέχρι το 1986. Ο Μεντρεσές κατά το διάστημα της κατοχής λειτούργησε ως παράρτημα των φυλακών της Καστοριάς.
Σε δεύτερο πλάνο στη μέση και δεξιά φαίνεται το κτίριο του Γυμναστηρίου. Κατασκευάστηκε περί το 1937 και αποτέλεσε το πρώτο κτίριο που στέγασε αθλητικές δραστηριότητες στην Καστοριά. Κατά την περίοδο της κατοχής χρησιμοποιήθηκε και αυτό από τις Ιταλικές δυνάμεις ως φυλακή, αλλά και στάβλος. Άγνωστο πότε κατεδαφίστηκε και την θέση του κατέλαβε αργότερα τμήμα του δεύτερου ποδοσφαιρικού γηπέδου της πόλης.
Στο μέσον διακρίνεται το ήδη αποξηραμένο έλος του Χασάν κατή, το οποίο σταδιακά και μετά από πολλές επιχωματώσεις κατέληξε στην «άναρχη και ολιγόζωη» πλατεία Καπετάν Φιλώτα.
Στο βάθος διακρίνονται λίγα κτήματα και η μοναδική νότια είσοδος της πόλης (οδός Γράμμου) και τα λιγοστά πέριξ αυτής κτίρια.
Πηγή: αρχείο μουσείου Μπενάκη, όπως δημοσιεύθηκε στο βιβλίο του Πάνου Τσολάκη, Η αρχιτεκτονική της παλιάς Καστοριάς.
Μπάμπης Παπαθανασίου
