Βιωσιμότητα και διατροφή (του Θοδωρή Βασιλείου)

“Η έξαρση του ιού COVID-19 ήταν μια πρωτόγνωρη και πρωτοφανής κατάσταση την οποία κλήθηκε να αντιμετωπίσει ολόκληρος ο πλανήτης. Η πανδημία εξαπλώθηκε με εξαιρετικά ταχείς ρυθμούς και πιθανότατα αφετηρία είχε την αγορά τροφίμων της Γουχάν.

Το κάθε έθνος αναγκάστηκε να υιοθετήσει μέτρα κατά της εξάπλωσης του COVID-19.

Η βιομηχανία τροφίμων απέκτησε καθοριστικό ρόλο κατά τη διάρκεια του εγκλεισμού, καθώς χωρίς αυτήν θα ήταν αδύνατος ο εφοδιασμός των σούπερ μάρκετ με τρόφιμα και είδη πρώτης ανάγκης.

Μέσα σ αυτό το πανδημικό κλίμα (από το οποίο δεν έχουμε ακόμα εξέλθει) συνηδητοποιήθηκε σχεδόν από όλους και η ανάγκη για την εξασφάλιση της μεταβολικής υγείας μέσω της διατροφής.

Ο γεωργικός τομέας της οικονομίας αποτελεί το μεγαλύτερο κομμάτι της παγκόσμιας οικονομίας. Συγχρόνως, η γεωργία ευθύνεται για μερικές από τις μεγαλύτερες καταστροφές, όπως η σταδιακή απώλεια της βιοποικιλότητας και η ισχυρή επίδραση που ασκεί στην κλιματική αλλαγή.

Γι’ αυτό οι καθημερινές μας διατροφικές επιλογές δεν σχετίζονται μόνο με την προσωπική μας υγεία και ευζωία, αλλά συγκεντρωτικά καθορίζουν και διαμορφώνουν τις χρήσεις γης, τη διαχείριση των τοπίων, τη διατήρηση ή μη της παραδοσιακής γνώσης της υπαίθρου και τελικά τον ανθρώπινο πολιτισμό στο σύνολό του.

Η προτίμηση του είδους της διατροφής μας, οφείλει να μεταφράζεται σε μια πολιτική πράξη καθημερινής επιλογής και συμμετοχής για ένα πιο βιώσιμο ή μη μέλλον.

Πρέπει να συνειδητοποιήσουμε το δικαίωμά μας ως καταναλωτών να επενδύουμε τα χρήματά μας, με τρόπο που ωφελεί τον εαυτό μας αλλά και το κοινωνικό σύνολο.

Δεν είναι μόνο δικαίωμα αλλά και υποχρέωση να είμαστε ενημερωμένοι και συνειδητοποιημένοι.

Η ηθική της τροφής είναι η κάλυψη της βασικής βιολογικής ανάγκης µέσα σε ένα πλαίσιο ηθικών αρχών (δικαιοσύνη, ελευθερία, σεβασµός της αξίας της ζωής, αειφορία) σε κάθε στάδιο (από την παραγωγή έως την κατανάλωση) και σε κάθε επίπεδο του τεραστίου ζητήµατος της τροφής:

Τόσο στο επίπεδο του ευρύτερου οικοσυστήµατος της Γης (προστασία της φύσης και της βιοποικιλότητας, Σεβασµός των µη ανθρώπινων ζωών, Συνετή χρήση των πόρων και επιδίωξη της αειφορίας )

Οσο και στο επίπεδο της ανθρωπότητας, επιβάλλοντας την παραγωγή ποιοτικής τροφής, την διατροφική ασφάλεια, την διασφάλιση του δικαιώµατος στην τροφή, την αποκατάσταση της συνολικής υγείας (σωµατική, πνευµατική, συναισθηµατική)

Οι τροφές που διαλέγουμε και ο τρόπος με τον οποίο καταναλώνουμε επηρεάζει όχι μόνο την υγεία μας, αλλά και την υγεία του πλανήτη, επισημαίνει ο Οργανισμός Τροφίμων και Γεωργίας (FAO) του ΟΗΕ, με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Διατροφής. Ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών εκτιμά πως οι δραστηριότητες οι οποίες σχετίζονται με την παραγωγή, την επεξεργασία, τη διανομή και την κατανάλωση τροφίμων, είναι υπεύθυνες για το ένα τρίτο των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα.

“Μιλάμε πλέον για την ακεραιότητα τροφίμων, το λεγόμενο product integrity”, εξηγεί στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο επιστήμονας τροφίμων και βιολόγος, Νίκος Γδοντέλης. “Δηλαδή ένα προϊόν πρέπει να είναι “ηθικό”, να μην βλάπτει το περιβάλλον.

Υπάρχουν μελέτες που υποστηρίζουν ότι πρέπει άμεσα να στρέψουμε τη διατροφή μας σε λιγότερο ενεργοβόρα μοντέλα.

Σύμφωνα με έκθεση του ΟΗΕ, με τη διατήρηση των φυσικών οικοτόπων, τη μείωση σπατάλης τροφίμων και τη μετάβαση σε φυτικές κυρίως διατροφικές συνήθειες, οι εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα θα μπορούσαν να μειωθούν έως και οκτώ γιγατόνους ετησίως. Υπάρχουν εταιρείες που έχουν επενδύσει σε ό,τι έχει να κάνει με αυτή τη νέα τάση, ώστε να μειώσουμε το ενεργειακό αποτύπωμα και το αποτύπωμα άνθρακα του φαγητού μας.

Όμως, για τους ειδικούς η μετάβαση σε λιγότερο ενεργοβόρα τρόφιμα πρέπει να συνοδευτεί και από συντονισμένες δράσεις για τη μείωση της σπατάλης.

Στην Ελλάδα από την 1η Ιανουαρίου 2022, σύμφωνα με τον πρόσφατα ψηφισθέντα νόμο 4819/2021 (ΦΕΚ 129/Α/23-7-2021), τα ξενοδοχεία άνω των εκατό κλινών, οι υπηρεσίες catering με ετήσιο τζίρο άνω των τριακοσίων χιλιάδων ευρώ και οι επιχειρήσεις μαζικής εστίασης με ετήσιο τζίρο άνω των πεντακοσίων χιλιάδων ευρώ, υποχρεούνται να εφαρμόσουν διαδικασίες αποφυγής δημιουργίας αποβλήτων τροφίμων. Όπως και να καταχωρούν σε ετήσια βάση τα παραγόμενα απόβλητα τροφίμων.

Επίσης, όπως προβλέπεται στο νόμο, τα πλεονάσματα τροφίμων θα διατίθενται με τη μορφή δωρεάς, μέσω ειδικής ηλεκτρονικής πλατφόρμας.

Σύμφωνα με στοιχεία του ΟΗΕ, η σπατάλη τροφίμων παγκοσμίως υπολογίζεται σε 1 τρισ. δολάρια ενώ τουλάχιστον 690 εκατομμύρια άνθρωποι σε όλο τον πλανήτη δεν έχουν πρόσβαση σε διατροφικά αγαθά.

Το να ζεις κάπως πιο συνειδητά και πιο οικολογικά, χωρίς υπερβολές και ακρότητες, μπορεί να κάνει μικρότερο το ενεργειακό σου αποτύπωμα και να αλλάξει τη ζωή γύρω σου.

Διανύουμε μια εποχή κατά την οποία έχουμε φέρει τον πλανήτη και την οικονομία στα όριά τους.

Πλέον, δεν υπάρχει η πολυτέλεια της αδιαφορίας και της απερισκεψίας.

Όποιος έχει καταλάβει ότι ένα οικογενειακό γεύμα fastfood, κοστίζει όσο και οι αγορές των λαχανικών μιας ολόκληρης εβδομάδας, στη βιολογική αγορά, έχει χρέος να πείσει και τον συμπολίτη του.

Φτάσαμε σε ένα σημείο όπου το 70% των φυσικών πόρων του πλανήτη θρέφει μόνο το 30% του πληθυσμού.

Πολλά μπορεί να κάνει ο καθένας μας για να μειώσει το ενεργειακό του αποτύπωμα στην καθημερινή του ζωή. Από τα πιο απλά και προφανή, όπως να σβήνουμε τα φώτα όταν δεν τα χρησιμοποιούμε, να επιλέγουμε ηλεκτρικές συσκευές βάσει αποδοτικότητας και να κινούμαστε όσο γίνεται πεζή, με ποδήλατο ή μέσα μαζικής μεταφοράς, μέχρι να προτιμάμε τοπικά προϊόντα και να περιορίσουμε το κρέας, καθώς η βιομηχανοποιημένη κτηνοτροφία είναι καταστροφική για το περιβάλλον.

Το μεγαλύτερο πρόβλημα, γενικά, είναι ότι το πόσιμο νερό του πλανήτη μειώνεται και με την αποσταθεροποίηση των οικοσυστημάτων θα μειωθεί ακόμα περισσότερο. Σε κάποιες περιοχές του κόσμου που ξεχνάμε πολύ εύκολα ότι υπάρχουν, κάποιος μπορεί να κάνει μέχρι και δέκα χιλιόμετρα την ημέρα για να φέρει νερό να μαγειρέψει ή να πιει.

Οπότε, το νερό είναι είδος πολυτελείας πλέον για πάρα πολύ κόσμο. Το 1/5 των ανθρώπων της γης δεν έχει πρόσβαση σε καθαρό, πόσιμο νερό. Άρα, θα πρέπει να κάνουμε οικονομία στο νερό, ακόμα και αν ζούμε σε περιοχή όπου το νερό είναι άφθονο.

Στη χώρα μας παράγονται 1 δισεκατομμύριο μπουκαλάκια νερού τον χρόνο, 25% από τα οποία καταλήγει στην ανακύκλωση, ενώ το υπόλοιπο 75% στη θάλασσα ή στο υπέδαφος.

Ας αποκτήσουμε την όμορφη συνήθεια της χρήσης γυάλινων φιαλών για την αποθήκευση νερού και ενός απλού φίλτρου, για το ήδη ικανοποιητικής ποιότητας νερό της βρύσης, που διαθέτει η πλειοψηφία του πληθυσμού στην χωρα μας.

Το 60-70% των απορριμμάτων μας είναι θεωρητικά ανακυκλώσιμο. Στην πραγματικότητα, το ποσοστό που μπορούμε να ανακτήσουμε δεν ξεπερνά το 30-35%. Για να ξεπεράσουμε αυτό το ποσοστό χρειάζεται να οργανώσουμε προγράμματα διαλογής του οργανικού κλάσματος στην πηγή κατά τα πρότυπα όλων των σύγχρονων ευρωπαϊκών πόλεων, διότι το οργανικό κλάσμα πρώτον είναι σχεδόν το 50% των οικιακών απορριμμάτων και δευτερον αποδίδει εύκολα προϊόντα τύπου κομπόστ με υψηλή προστιθέμενη αξία και τρίτον ευθύνεται για όλες τις σημαντικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις των μονάδων επεξεργασίας και διάθεσης.

Εν κατακλείδι ας εμπνευστούμε από τις διατροφικές αξίες των αρχαίων προγόνων μας, αυτές που όλοι πλέον αποκαλούν «μεσογειακή δίαιτα» .

Συνεπώς, δόκιμο θα ήταν κι εμείς σήμερα να ακολουθήσουμε τις συμβουλές του Πλάτωνα για μακροζωία «να τρέφεστε με μάζα και άρτο, ελιές, τυρί, βολβούς, λαχανικά, ξηρούς καρπούς, σύκα και όσπρια», αλλά και του Αθήναιου, ο οποίος προτείνει το «Αττικηρώς ζην» («Δειπνοσοφιστές», ΙV.137), δηλαδή την ολιγοφαγία που συνίσταται από ψωμί, ελιές, σύκα, σταφίδες, μέλι, χορταρικά με λάδι, σταφύλια και μήλα!.

Φυσικά όλα αυτά προσαρμοσμένα στην κουλτούρα και τις επιταγές της σύγχρονης διαιτητικής επιστήμης.

Ας εισάγουμε στο καθημερινό μας μενού τα δημητριακά ολικής άλεσης, τα όσπρια, τα οπωροκηπευτικά (λάχανα, κρεμμύδια, γενικώς φυλλώδη λαχανικά).

Ας περιορίσουμε την κατανάλωση κόκκινου κρέατος και ας προτιμήσουμε, το ευλογημένο ελαιόλαδο και τα γαλακτοκομικά προϊόντα ζύμωσης (κατσικίσιο και πρόβειο γιαούρτι πλήρες, ξινόγαλο, αριάνι, κεφίρ κ.λ.π.)

Με τόσο πολλά ποιοτικά και υψηλής διατροφικής αξίας προϊόντα, συνεπικουρούμενα από κρασιά και ζύθους εξαιρετικής ποιότητας που διαθέτει η χώρα μας , μήπως τελικά δεν είναι και τόσο δύσκολο να αποκτήσουμε σωστές διαιτολογικές προτιμήσεις και να γίνουμε υπεύθυνοι και ηθικά διατρεφόμενοι πολίτες;

Πηγές:

wikipediaa

Δημήτρης Κουρέτας

Χαρά Χουστουλάκη,

Μαρία Γιώση

Νίκος Μάντζαρης

Αντώνης Μαυρόπουλος

Αριστοτέλης Παπαγεωργίου

Από την εφημερίδα “Ελληνικός τουρισμός” σελίδες 22-23