Δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα καθημερινή, προχθές άρθρο με τίτλο «’Αλλο βουλή, άλλο δικαστήριο». Στο άρθρο αναλύονται και περιγράφονται τα ειδικά δικαστήρια που τρέχουν ήδη, καθώς και το υπό διερεύνηση σκάνδαλο των υποκλοπών. Το ζήτημα όμως που προκύπτει είναι πολύ γενικότερο και αγγίζει κύρια ερωτήματα όπως: υπάρχει πολιτικός λόγος; Κι αν ναι ταυτίζεται με τον δικανικό (δικαστικό) λόγο; Ποια είναι τα χαρακτηριστικά του πολιτικού λόγου; Τίθεται θέμα ηθικής στον πολιτικό λόγο;
Για να δούμε τα ζητήματα επιβάλλεται να γίνει αναφορά στο έργο του Αριστοτέλη Ρητορική, όπου αναφέρει τα τρία είδη του ρητορικού λόγου: Τον Πολιτικό, τον Δικανικό και τον Πανηγυρικό και τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα αυτών.
Στον δικανικό λόγο στόχος του ρήτορα είναι να επηρεάσει το ακροατήριο, δικαστές και ενόρκους ψυχολογικά προκειμένου να πετύχει την αθώωση ή την καταδίκη του κατηγορουμένου. Επομένως εφόσον είναι αυτός ο στόχος διαχωρίζεται από την Ηθική, από την εύρεση της αλήθειας. Κατά τον Αριστοτέλη στον δικανικό λόγο στόχος είναι η αληθοφάνεια, ο κλονισμός δηλαδή της αλήθειας. Πέραν τούτου και για επίτευξη της αληθοφάνειας ο ρήτορας προβαίνει στην υπερβολή, προκειμένου να μεγιστοποιήσει τον οίκτο ή την οργή ώστε δικαστές και ένορκοι να κρίνουν με βάση το συναίσθημα και όχι την λογική. Ο δικανικός λόγος ασχολείται με πράξεις του παρελθόντος, (πράξεις και αδικήματα που έγιναν) και όχι για πράξεις που ΘΑ γίνουν στο μέλλον.
Εν τέλει δε καλούνται οι δικαστές και οι ένορκοι να κρίνουν και να ψηφίσουν, να αθωώσουν ή να καταδικάσουν τον κατηγορούμενο. Οποιαδήποτε απόφαση, άδικη ή δίκαιη, αυτών δεν έχει επιπτώσεις στις ζωές τους αλλά μόνο στην ζωή του κατηγορουμένου.
Στον Πολιτικό λόγο όμως τα πράγματα είναι διαφορετικά. Τα χαρακτηριστικά του πολιτικού λόγου είναι προτρεπτικά και συμβουλευτικά. Προτείνεται δηλαδή μία κατεύθυνση για έναν δρόμο που θα πρέπει να ακολουθήσουμε στο μέλλον. Βασικός σκοπός είναι η Κοινωνική Ευημερία. Από την στιγμή που στόχος είναι η κοινωνική ευημερία, αντιδιαστέλλεται από την ιδιοτέλεια του πολιτικού και αποκτά χαρακτηριστικά της κοινωνικής προσφοράς.
Αυτό επομένως σημαίνει ότι ο πολιτικός λόγος δομείται στην Αρετή και το Ήθος, στην αλήθεια. Αυτά οδηγούν στην κοινωνική ευημερία. Η επίτευξη της κοινωνικής ευημερίας επιτυγχάνεται με την προτροπή και την συμβουλή του πολιτικού ρήτορα με στόχο την διαμόρφωση του μέλλοντος. Ο πολιτικός λόγος ως εκ τούτου είναι απαλλαγμένος από την συναισθηματική φόρτιση του μίσους, ή της οργής, συναισθήματα που προκαλούνται από την αναφορά στο παρελθόν. Κοινωνική ευημερία δεν μπορεί να επιτευχθεί αν οι μεν μισούν τους δε.
Τι διαπιστώνεται σήμερα λοιπόν στην ελληνική και όχι μόνο, κοινωνία; Υπάρχει ένα συνεχές πολωτικό πολιτικό κλίμα το οποίο καταδεικνύει την έκπτωση και μετάπτωση του πολιτικού λόγου στον δικανικό (δικαστηριακό) λόγο. Οι πολίτες καλούνται να καταδικάσουν ή να αθωώσουν τις κυβερνήσεις πράγμα που σημαίνει ότι στρέφουν το ακροατήριο (την κοινωνία) σε πράξεις του παρελθόντος. Δεν ψηφίζουν και δεν κρίνουν οι πολίτες μία συμβουλευτική πολιτική για το παρόν και το μέλλον. Καταδικάζεται μοιραία και παγιδεύεται η κοινωνία σε μία καταστροφική οπτική του παρελθόντος και μόνο του παρελθόντος. Βεβαίως το παρελθόν πρέπει να αποτελεί παράδειγμα και γνώμονα αλλά μέχρι εκεί.
Η μετάπτωση του πολιτικού λόγου σε δικανικό μοιραία επιφέρει και την εξαφάνιση του βασικότερου κριτηρίου του πολιτικού λόγου της Ηθικής, και αντί για την αλήθεια επιλέγεται η αληθοφάνεια. Η αποδέσμευση όμως του πολιτικού λόγου από την Ηθική και την αλήθεια οδηγεί εν τέλει στην κοινωνική απαξίωση και κοινωνική υποβάθμιση.
Ο πολιτικός λόγος δεν περιορίζεται μόνο και αποκλειστικά στους πολιτικούς. Αποτελεί ο πολιτικός λόγος μέρος ενός ευρύτερου πεδίου που ονομάζεται Επικοινωνιακός Λόγος, στον οποίο συμμετέχουν οργανώσεις, πολιτικά κόμματα, ΜΜΕ, δημοσιογράφοι.
Η ενημέρωση επομένως της κοινωνίας έχει μεταπέσει από την ανάδειξη της Αλήθειας, στην διαμόρφωση της αληθοφάνειας και η αλήθεια που ταυτίζεται με την Γνώση, χάνεται και εμφανίζεται η ταύτιση της αληθοφάνειας με την Γνώμη. Απόδειξη όλα τα ΜΜΕ ενημέρωσης αναφέρονται στην διαμόρφωση της κοινής Γνώμης και όχι στην διαμόρφωση της κοινής Γνώσης. Τι σημαίνει αυτό; Ότι η γνώμη είναι επίπλαστη και ευκόλως μεταβαλλόμενη, εν αντιθέσει από την γνώση που είναι μία και αληθινή και δεν μεταβάλλεται εύκολα.
Ο Επικοινωνιακός λόγος από μέσον ενημέρωσης και τάσης ανάδειξης της αλήθειας έχει μεταπέσει σε εργαλείο επίτευξης κομματικών στόχων και ουσιαστικά από εργαλείο ενημέρωση έχει μετατραπεί σε εργαλείο προπαγάνδας.
Έχει λοιπόν αποκοπεί η Ηθική από τον Επικοινωνιακό Λόγο. Αυτό που πολύ αργότερα από την Αριστοτέλη, ο Χάμπερμας, επεσήμανε στο βιβλίο του Ηθική της Επικοινωνίας. Σημειώνει η αποκοπή του επικοινωνιακού λόγου από την Ηθική ουσιαστικά μετατρέπει τον επικοινωνιακό λόγο σε εργαλείο επίτευξης προσωπικών ή κομματικών στόχων. Αυτό το αποκαλεί Εργαλειοποίηση του Λόγου.
Εν τέλει επισημαίνεται το εξής: στον δικανικό λόγο η αθώωση ή η καταδίκη του κατηγορουμένου δεν επηρεάζει τις ζωές και το μέλλον των δικαστών και των ενόρκων. Αντίθετα στον πολιτικό λόγο η κρίση μας (η ψήφος μας δηλαδή), επηρεάζει εμάς, το μέλλον μας και το μέλλον των παιδιών μας. Ας επιδιώξουμε τον πολιτικό λόγο να τον πλαισιώσουμε στις αρχές του Ήθους, του προτρεπτικού και συμβουλευτικού ύφους και ήθους, διότι μόνο έτσι μπορεί να επιτευχθεί η κοινωνική ευημερία.
