Μια μικρή χώρα όπως η Ελλάδα τόλμησε και προέταξε τον εαυτό της στα θηρία εκείνης της εποχής, και η αντίσταση της ήταν αυτό που χρειαζόταν ολάκερος ο κόσμος για να πιστέψει ξανά σε ιδανικά και αξίες
28 Οκτωβρίου 1940. Ηχηρό ΟΧΙ από τον Ιωάννη Μεταξά στις άλογες απαιτήσεις των γειτόνων μας να προελάσουν και να κατακτήσουν τον τόπο μας. Γη και ύδωρ δεν δώσαμε ποτέ.
Της Μαρίας Παπαϊωάννου
Μια μικρή χώρα όπως η Ελλάδα τόλμησε και προέταξε τον εαυτό της στα θηρία εκείνης της εποχής, και η αντίσταση της ήταν αυτό που χρειαζόταν ολάκερος ο κόσμος για να πιστέψει ξανά σε ιδανικά και αξίες. Όντως, δεν γιορτάζουμε την απελευθέρωσή μας, γιορτάζουμε όμως την δύναμη ψυχής που χρειάζεται για να προβάλλεις ένα μικρό παρουσιαστικό μπροστά σ’ ένα τερατώδες, και αυτό το μικρό να γιγαντωθεί και να γίνει η αιτία να κατατροπωθεί το τέρας.
Λέγεται συχνά ότι κατακτώντας την Ελλάδα, τόσο οι Ναζί όσο και οι φασίστες σύνεργοί τους δεν στρογγυλοκάθισαν πάνω σε δάφνες αλλά σε μυτερά και δηλητηριασμένα αγκάθια. Μέρα δεν περνούσε χωρίς να γνωρίσει ο ζοφερός κατακτητής ανταρτοπόλεμο από τον ΕΛΑΣ και τον ΕΔΕΣ, αλλά και από πλήθος ακόμα αντιστασιακών οργανώσεων, ζώντας μεγάλες λαχτάρες τόσο στην ύπαιθρο και τα κορφοβούνια όσο στα χωριά και τις πόλεις. Το ελληνικό αντάρτικο της Εθνικής Αντίστασης άφησε πλήθος νεκρούς και τραυματίες στις τάξεις του εχθρού, κάνοντας έτσι τη ναζιστική μπότα να χάσει την ψυχραιμία της και να επιδοθεί σε βάρβαρα αντίποινα κατά πάντων, καθώς από την απάνθρωπη δράση των κατοχικών στρατευμάτων δεν γλίτωσε ούτε ο άμαχος ανδρικός πληθυσμός ούτε τα γυναικόπαιδα.
Τα γερμανικά SS και η Βέρμαχτ ξέσπασαν την εκδικητική τους μανία στους άοπλους κατοίκους χωριών και πόλεων, σφαγιάζοντας αδιακρίτως άνδρες και γυναίκες, παιδιά και ηλικιωμένους, ακόμα και βρέφη ημερών. Ο νους δεν χωρά τέτοια θηριωδία, που όμοιά της σπάνια συναντάμε στα ιστορικά χρονικά. Ο χαροκαμένος ελληνικός πληθυσμός που πάλευε με την πείνα και μαχόταν καθημερινά για την επιβίωσή του είχε τώρα να αναμετρηθεί με τον σπαραγμό, τα βασανιστήρια και τις μαζικές εκτελέσεις.
Όσο μάλιστα ο δοκιμαζόμενος και υπερήφανος ελληνικός λαός επέτεινε την αντιστασιακή του δράση, τόσο οι Ναζί κλιμάκωναν τα αντίποινά τους απέναντι στους αμάχους. Η Κατοχή της Ελλάδας που είχε ξεκινήσει τον Απρίλιο του 1941 θα μετρούσε τουλάχιστον 3,5 φρικιαστικά χρόνια για να πάρει επισήμως τέλος η μακρά ανατριχιαστική περίοδος των βάρβαρων αντιποίνων των Γερμανών κατακτητών, επιβοηθούμενων συχνά στο σκοτεινό τους έργο από τους Ιταλούς και Βούλγαρους συμμάχους τους.
Τα μαζικά εγκλήματα των Ναζί κατά του άμαχου ελληνικού πληθυσμού απλώθηκαν σε όλη την επικράτεια της χώρας, από την Κρήτη μέχρι και τη Βόρεια Ελλάδα, καθώς η φρίκη δεν προσπέρασε δυστυχώς κανέναν.
Τα προμελετημένα αυτά αντίποινα δεν αποτελούσαν παρά εγκλήματα πολέμου, ευθείες παραβιάσεις του διεθνούς δικαίου. Σύμφωνα με δικούς τους υπολογισμούς, οι Γερμανοί ισχυρίστηκαν πως μεταξύ Ιουνίου 1943 και Σεπτεμβρίου 1944, 30.000 Έλληνες είχαν χάσει τη ζωή τους «στη μάχη», ενώ στην πραγματικότητα επρόκειτο για αμάχους που δολοφονήθηκαν ή εκτελέστηκαν με πρόσχημα την πραγματική ή υποτιθέμενη συμμετοχή τους σε ένοπλες αντικατοχικές ενέργειες. Σύμφωνα με την έκθεση που κατέθεσε η ελληνική κυβέρνηση ως τεκμήριο στη Δίκη της Νυρεμβέργης, 91.000 άνθρωποι είχαν δολοφονηθεί ή εκτελεστεί ως όμηροι στα πλαίσια της γερμανικής κατοχικής πολιτικής αντιποίνων στην Ελλάδα.
Παρακάτω ακολουθεί ένας μακρύς κατάλογος των ειδεχθών αυτών αντιποίνων των κατακτητών στην ευρύτερη περιοχή του σημερινού Δήμου Άργους Ορεστικού.
ΑΡΧΕΙΟ ΑΝΤΙΠΟΙΝΩΝ
Το 1941:
Ο Ιερέας Δαμιανός Καρακώστας εξ Άργους Ορεστικού μεταφέρεται αιχμάλωτος στην Ιταλία. Εφημέριος στον Γράμμο, συνελήφθη από τους Γερμανούς τον Δεκέμβριο του 1941 και μεταφέρθηκε στις φυλακές της Ιταλίας Βοκάμπολο Ρόκα και πέθανε από τις κακουχίες τον Νοέμβριο του 1943.
Το 1942:
Άργος Ορεστικό- Γερμανοί- μερικώς
Μάρτιος 1943:
Ασπροκκλησιά- Ιταλοί- μερικώς
Βογατσικό- Ιταλοί- μερικώς
Γέρμας- Ιταλοί- μερικώς
Νίκη– Γερμανοί- ολοσχερώς
10 Μαρτίου
Στο Άργος Ορεστικό της Καστοριάς εκτελούν 63 ομήρους.
12 Μαρτίου
Εκτελούν 8 στο νεκροταφείο του Άργους Ορεστικού.
15 Μαρτίου– πυρπόληση του Άργους Ορεστικού
Από μαρτυρίες:
«Την αποφράδα 15η Μαρτίου 1943, εισήλθαν μαινόμενες ορδές βουλγαροκομιτατζήδων και αφού ελεηλάτησαν οικίας και καταστήματα, επυρπόλησαν το μεγαλύτερο μέρος των κτισμάτων του Άργους Ορεστικού. Του εμπρησμού προηγείτο ολοκληρωτική λεηλασία και φόρτωμα στα κάρρα [όπως αναφέρει ο Ι. Π. Παπακυριακόπουλος, Βασιλικός επίτροπος του ειδικού Στρατοδικείου Εγκληματιών Πολέμου, κατά την πρώτην δίκη εγκληματιών πολέμου, που συνεδρίαζε από 6 έως 9 Μαΐου 1946 στην αίθουσα του κτιρίου της Παλαιάς Βουλής, κατά του Ιταλού Αξιωματικού Ραβάλι και Βουλγάρου Αντόν Κάλτσεφ («Βούλγαροι και Ιταλοί, Εγκληματίαι Πολέμου εν Μακεδονία»), εισαγγελική αγόρευση, σελ. 49]. Αναφέρει επίσης ο ως άνω εισαγγελεύς, ότι «οι κάτοικοι του Άργους από τους πέριξ λόφους όπου τρομοκρατημένοι είχαν καταφύγει, έβλεπαν να καίγονται τα σπίτια τους και τα νοικοκυριά τους, ενώ ζούσαν στις σπηλιές σαν τα άγρια θηρία». Παράλληλα, αναφέρει ότι αρχαιομαθής Ιταλός υπολοχαγός έλεγε χαρακτηριστικά εις την σύζυγόν του τότε νομάρχου Καστοριάς, κατά την ομολογία μαρτύρων (καταθέσεις του τότε Μητροπολίτου Καστοριάς, μακαριστού Νικηφόρου και των Μπακάλη, Μέξα, Σπανού, Αναγνωστοπούλου, Πισιώτα, Τζώρτζη, Δήμου): «Δεν θα φύγουμε από την Ελλάδα, εάν δεν λιώσουμε και το τελευταίο ελληνικό λιθάρι» (Ι. Π. Παπακυριακόπουλος, σελ. 49). Και όπως αναφέρουν αυτόπτες μάρτυρες, τοποθετούσαν εύλεκτα υλικά (σαν βαμβάκια) στα διερρηγμένα και λεηλατημένα σπίτια, βάζοντες φωτιά και απολαμβάνοντες μετά της σχετικής μανίας και ευχαριστήσεως το φαινόμενο.
Την ίδια μέρα των εμπρησμών, οι κομιτατζήδες εχάλκευσαν μία αιτία και αμέσως έφεραν στο εκτελεστικό απόσπασμα τους αθώους Έλληνες πολίτες».
α) Κων/νον Κυρίμη, διδάσκαλον εκ Τριπόλεως,
β) Χαρίλαον Καλίνικο, αλιέα εξ Άργους Ορεστικού,
γ) Μάρκο Βάρνη, μυλοθρό εξ Άργους Ορεστικού,
δ) Πολυχρόνη Πλουσίου, εξ Άργους Ορεστικού,
ε) Αλεξανδρον Αντωνιάδη, εκ Πολυπλατάνου Φλωρίνης,
στ) Ηλία Αποστολίδη, δημοδιδάσκαλο εξ Άργους Ορεστικού
20 Μαρτίου
Στο Άργος Ορεστικό της Καστοριάς εκτελούνται 4.
21 Μαρτίου
Στο Άργος Ορεστικό εκτελούνται 9.
26 Μαρτίου
Στο Άργος Ορεστικό εκτελούνται 8.
Tην 26-3-43 χωρίς δίκη και ιδιαίτερα προς τιμήν (!) του Βουλγάρου αντιστρατήγου και μετέπειτα πρέσβεως της Βουλγαρίας στο Παρίσι Μαρίνωφ, ο οποίος έφθασε στην Καστοριά συνοδευόμενος από τον διαβόητο για τον τόπο μας Βούλγαρο αξιωματικό, και μεγάλο εγκληματία πολέμου Αντών Κάλτσεφ, εξετελέσθησαν οι Έλληνες πατριώτες εξ Άργους Ορεστικού:
α) Ευάγγελος Γιαγκόπουλος,
β) Γεώργιος Μπακαΐμης,
γ) Στυλιανός Ιακωβίδης
δ) Ευστάθιος Ευσταθιάδης
ε) Ηλίας Ελευθεριάδης,
στ) Θεμιστοκλής Ζαϊμίδης,
ζ) Αργύριος Γκούζγκος,
η) Μιχαήλ Μαγγιλιώτης
Όλους αφού τους συνέλαβαν οι Βουλγαροκομιτατζήδες τους ρώτησαν αν είναι «Μακεδόνες». Όλοι απήντησαν ότι είναι Έλληνες και αμέσως οδηγήθησαν στο εκτελεστικό απόσπασμα. Ιδιαίτερα ο Ευάγγελος Γιαγκόπουλος ολίγον προ του τουφεκισμού εφώναξε προς τους δημίους ότι αδίκως βασανίζονται οι Βούλγαροι ν’ αλλάξουν τους Μακεδόνες, διότι αυτοί είναι Έλληνες και γρήγορα η Ελλάδα θα γίνει Μεγάλη (Ι.Π. Παπακυριακόπουλος, σελ. 52).
Ο Αργύριος Γκούζγκος, ανήκων εις τους Έλληνας βλαχοφώνους είχε μία μεγάλη κατηγορία που τον εβάρυνε, ότι, μέσα στη μαύρη σκλαβιά της πατρίδος, ετόλμησε να σηκώσει την τιμημένη Γαλανόλευκον στον επαγγελματικόν του χώρον.
28 Μαρτίου
Στο Άργος Ορεστικό εκτελούνται 7 πρώην στρατιώτες.
Μάρτιος 1943
Χρήστος Παπαχρήστου, ιερέας στην Ιεροποηγή. Συνελήφθη, μεταφέρθηκε στο Άργος Ορεστικό και εκτελέστηκε.
29 Απριλίου 1943:
Βοτάνι- Ιταλοί- μερικώς
Μηλίτσα- Ιταλοί- μερικώς
4 Απριλίου
Στο Βογατσικό Καστοριάς οι Ιταλοί εκτελούν 14.
α). Κωνσταντίνος Αναγνώστου
β). Χρυσόστομος Δαρλαγιάννης
γ). Κωνσταντίνος Ζάχος
δ). Χρήστος Κανδύλης
ε). Γεώργιος Μήκας
στ). Απόστολος Μπλιάγκας
ζ). Κωνσταντίνος Μπότσαρης- ιερέας
η). Γεώργιος Μπούρδας
θ). Δημήτριος Παρασκευάς
ι). Δημήτριος Σαρακατσάνης
ια). Γεώργιος Σαρρής
ιβ). Ανδρέας Τακαντζιάς
ιγ). Αθανάσιος Τσιαπατόρης
ιδ). Ευάγγελος Φωτίου
Ιούλιος 1943
Κωσταράζι- Γερμανοί- μερικώς
Εικόνα: ο ιερέας Άνθιμος Γαλάνης
Άνθιμος Γαλάνης, ιερέας. Θεωρήθηκε από τους Γερμανούς ότι υπέθαλπτε αντάρτες και μετά από την σχετική ανάκριση που προέβη άκαρπη τον πυροβόλησαν εξ’ επαφής κάτω από το σαγόνι και η σφαίρα βγήκε πάνω από το κρανίο του. Στη συνέχεια πυρπόλησαν και το σπίτι του. Το πρώτο σπίτι που κάηκε στο Κωσταράζι.
07 Αυγούστου 1943
Κρύα Νερά– Γερμανοί- μερικώς
α). Ιωάννης Βλάχος
Εικόνα: Ο παπα- Φλέσσας από τη Νίκη
β). Μηνάς Παπαδόπουλος (παπα- Φλέσσας) εκ Νίκης
Σεπτέμβριος 1943
Βοτάνι- Γερμανοί- μερικώς
α). Παναγιώτης Τσάμης (από τη Λάγουρα)
β). Γιώργος Τσιόλας
Κωσταράζι- Γερμανοί- μερικώς
3 Οκτωβρίου 1943:
Λάγκα- Γερμανοί- μερικώς
α). Αντώνης Ζησόπουλος
β). Ιωάννης Σαμαράς
4 Οκτωβρίου 1943:
Βράχος- Γερμανοί- μερικώς
Μελάνθιο- Γερμανοί- ολοσχερώς
α). Αλέξανδρος Μουρατίδης
β). Γεώργιος Μουρατίδης
Νίκη- Γερμανοί- ολοσχερώς
α). Κώστας Γουρζουλίδης
β). Σταύρος Γρηγοριάδης
γ). Δημήτρης Καραγιαννίδης
Πετροπουλάκι- Γερμανοί- μερικώς
Δεκέμβριος 1943
Νόστιμο– Γερμανοί- μερικώς
13 Απριλίου 1944:
Γέρμας- Γερμανοί- ολοσχερώς
1). Σιδέρης Πρώιος (εκτελεσθείς σε αντίποινα)
2). Χρήστος Κίτσος (εκτελεσθείς σε αντίποινα)
3). Θωμαή Τότια
4). Αναστασία Παπαδημητρίου
5). Βασίλης Καλαμάτας (φονευθείς υπό κομιτατζήδων)
6). Νικόλαος Κουμιούμπας (φονευθείς υπό κομιτατζήδων)
7). Βασίλειος Σκαπαριώτης
8). Μητέρα Βασιλείου Σκαπαριώτη
9). Ανδρέας Αλεξίου (φονευθείς υπό κομιτατζήδων)
10). Τριαντάφυλλος Βαδόλας (φονευθείς υπό κομιτατζήδων)
11). Τσίκαλα Αγνή (Νέτσου) (φονευθείσα υπό κομιτατζήδων)
12). Σοφία Μπούρδα
13). Βασίλειος Σκραπάρας
14). Νικόλαος Παπατζήμος
15). Κωνσταντίνος Δεληχάτσιου
16). Βαγγέλης Ζγκάφας
17). (Γυναίκα) Γκατζένη (επίθετο)
18). Στέργιος Τσιόγκας (εκτελεσθείς σε αντίποινα)
19). (Γυναίκα) Γιαννάκα (επίθετο)
20). Κωνσταντίνος Σανάτσιος
21). (Άνδρας) Μπούρδας
22). Τριαντάφυλλος Χατζηγιάννης
23). Θωμαή Κατσάνου
Κωσταράζι- Γερμανοί- ολοσχερώς
Εικόνα: Το παλαιό Κωσταράζι κατεστραμμένο
Δημήτριος Τσότσος 12 ετών
Δημήτριος Γάβρος
3 ηλικιωμένοι
2 βρέφη
Ιούνιος
Βοτάνι- Γερμανοί- μερικώς
α). Παναγιώτης Τσάμης (από τη Λάγουρα)
β). Γεώργιος Τσιόλας
4 Ιουλίου: 1944
Κρύα Νερά– Γερμανοί- ολοσχερώς
Λάγκα- Γερμανοί- ολοσχερώς
Εικόνα: ο τόπος που σκοτώθηκε η Γεωργία Τούλη
α). Γεωργία Τούλη
β). Ιωάννης Καλύβας
26 Ιουλίου 1944:
Βοτάνι-Γερμανοί- ολοσχερώς
Επίσης το 1944 πυρπολούνται μερικώς οι παρακάτω οικισμοί:
Λάγουρα
Σπήλαιο
Κρεμαστή
ΠΗΓΕΣ
ΤΟ ΑΙΜΑ ΤΩΝ ΑΘΩΩΝ, Στράτος Δορδανάς
ΜΕ ΛΙΓΑ ΡΟΥΧΑ ΑΙΜΑΤΩΜΕΝΑ, Νώντας Τσίγκας
ΣΤ’ ΑΠΟΣΚΙΑ ΤΟΥ ΔΙΛΟΦΟΥ, Ιωάννου Χατσέρα.
CIA, GREEK HELLENIC INFORMATION BULLETIN
httpkostarazidiamantonifi.blogspot.com
Μαρία Παπαϊωάννου
