Τι κοινό έχει η προϊστορική διατροφή των κυνηγών – τροφοσυλλεκτών με τις σύγχρονες διατροφικές τάσεις; Αν ρωτούσαμε τους διατροφολόγους του 20ού αιώνα, θα απαντούσαν «τίποτα». Κι όμως, η επανεμφάνιση της κετογονικής (keto) και της σαρκοφαγικής (carnivore) δίαιτας στις αρχές του 21ου αιώνα δείχνει ότι η επιστήμη αρχίζει να επανεξετάζει προσεκτικά αυτό που για δεκαετίες είχε δαιμονοποιηθεί: το λίπος και η πρωτεΐνη ως βασικά στοιχεία διατροφής.
Η καθυστέρηση εμφάνισης αυτών των διαιτών στη διεθνή βιβλιογραφία δεν ήταν τυχαία. Αντίθετα, συνοδεύτηκε από συστηματική απαξίωση, παραπληροφόρηση και έναν ιδιότυπο «διατροφικό πόλεμο» που εξαπολύθηκε από ισχυρά λόμπι — της βιομηχανίας επεξεργασμένων τροφίμων και της φαρμακευτικής βιομηχανίας. Στο παρόν άρθρο επιχειρείται μια κριτική προσέγγιση αυτών των φαινομένων.
1. Τι είναι οι δίαιτες Κετο και Carnivore;
Η κετογονική δίαιτα είναι μια διατροφή πολύ χαμηλή σε υδατάνθρακες και υψηλή σε λιπαρά. Στόχος της είναι να οδηγήσει το σώμα σε κατάσταση Κέτοσης, όπου αντί για γλυκόζη χρησιμοποιεί κετόνες (παράγωγα του λίπους) ως κύριο καύσιμο. Η κετογονική δίαιτα χρησιμοποιήθηκε αρχικά για τη θεραπεία της επιληψίας ήδη από τη δεκαετία του 1920.
Η carnivore δίαιτα πηγαίνει ένα βήμα παραπέρα: βασίζεται αποκλειστικά στην κατανάλωση ζωικών προϊόντων, αποκλείοντας εντελώς φυτικής προέλευσης τρόφιμα. Θεωρείται από τους υποστηρικτές της ως μία δίαιτα «εξάλειψης», χρήσιμη σε περιπτώσεις αυτοάνοσων, φλεγμονωδών και πεπτικών διαταραχών.
2. Γιατί καθυστέρησε η αναγνώριση τους στη διεθνή βιβλιογραφία;
Παρά τα θετικά κλινικά αποτελέσματα που αναφέρουν χιλιάδες άνθρωποι — απώλεια βάρους, σταθεροποίηση σακχάρου, μείωση φλεγμονής — η επιστημονική κοινότητα άργησε να αναγνωρίσει την αξία αυτών των διαιτών.
Αιτίες της καθυστέρησης:
* Δαιμονοποίηση του λίπους και της χοληστερίνης: Από τη δεκαετία του 1950 επικράτησε το λεγόμενο “lipid hypothesis”, που κατηγορούσε το κορεσμένο λίπος για καρδιοπάθειες. Η θεωρία αυτή βασίστηκε σε επιλεκτικά δεδομένα και αποτέλεσε τη βάση για τη διαμόρφωση των επίσημων διατροφικών οδηγιών.
* Μονοπώλιο της «πυραμίδας»: Οι διατροφικές συστάσεις που καθιερώθηκαν παγκοσμίως έδωσαν έμφαση σε δημητριακά, φυτικά έλαια και ελαχιστοποίηση ζωικών λιπών, προωθώντας μια διατροφή που ευνοούσε τις βιομηχανίες σιτηρών και σπορέλαιων.
* Ερευνητική μεροληψία: Πολυάριθμες μελέτες χρηματοδοτήθηκαν από βιομηχανίες τροφίμων, ενώ δίαιτες όπως η κετο ή carnivore δεν έλαβαν ισότιμη επιστημονική κάλυψη ή αντιμετωπίστηκαν με προκατάληψη ως «επικίνδυνες».
3. Ο πόλεμος των συμφερόντων
α) Βιομηχανία επεξεργασμένων τροφίμων
Οι δίαιτες keto και carnivore απορρίπτουν σχεδόν εξ ολοκλήρου:
δημητριακά (σιτάρι, καλαμπόκι, ρύζι),
φυτικά έλαια (ηλιέλαιο, σογιέλαιο),
σνακ, αναψυκτικά, μπισκότα, τυποποιημένα τρόφιμα.
Αυτό θέτει ευθέως σε κίνδυνο το οικονομικό μοντέλο παραγωγής μαζικών, φθηνών, εθιστικών τροφών. Αν οι καταναλωτές επιστρέψουν σε πλήρεις τροφές — αυγά, βούτυρο, κρέας — η ανάγκη για χιλιάδες τυποποιημένα προϊόντα εξαφανίζεται.
β) Φαρμακευτική βιομηχανία
Όλο και περισσότερες αναφορές καταγράφουν περιπτώσεις ανθρώπων που διέκοψαν ή μείωσαν φάρμακα για:
διαβήτη τύπου 2,
υπέρταση,
φλεγμονώδεις νόσους του εντέρου,
κατάθλιψη και άγχος.
Η κετογονική και carnivore δίαιτα δεν υπόσχονται θεραπεία, αλλά τροποποιούν ριζικά τις μεταβολικές παραμέτρους που συχνά οδηγούν σε φαρμακευτική εξάρτηση. Το γεγονός αυτό δεν περνά απαρατήρητο από την αγορά που βασίζεται στην χρόνια κατανάλωση φαρμάκων, όχι στην αποκατάσταση της υγείας.
4. Επανεξέταση υπό το φως της νέας επιστήμης
Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται μία αυξανόμενη βιβλιογραφία που εξετάζει θετικά τις δίαιτες χαμηλών υδατανθράκων και υψηλών λιπαρών.
Μελέτες σε νευρολογικά νοσήματα, μεταβολικό σύνδρομο, και φλεγμονώδη νοσήματα δείχνουν ελπιδοφόρα αποτελέσματα.
Νέα δεδομένα αμφισβητούν τον ρόλο της χοληστερίνης ως κύριου δείκτη καρδιαγγειακού κινδύνου.
Ορισμένα πανεπιστήμια (π.χ. Stanford, Harvard) ξεκινούν επιτέλους να διερευνούν τις «αιρετικές» αυτές δίαιτες με πιο ουδέτερη ματιά.
5. Κριτική σκέψη και ευθύνη
Παρότι και οι δύο δίαιτες δείχνουν σημαντικές προοπτικές, δεν είναι πανάκεια. Κάθε άνθρωπος έχει διαφορετικές ανάγκες, εντερική μικροχλωρίδα, επίπεδα δραστηριότητας και στόχους.
Η carnivore προσφέρει λύσεις σε άτομα με σοβαρές δυσανεξίες ή αυτοάνοσα, αλλά μακροχρόνια εφαρμογή της χωρίς ιατρική παρακολούθηση μπορεί να δημιουργήσει ανισορροπίες. Η keto μπορεί να μην είναι ιδανική για όλους, ειδικά αν δεν ακολουθείται σωστά (με φυσικά, πλήρη λιπαρά και όχι «κετο-προϊόντα» του εμπορίου).
Συμπέρασμα:
Οι δίαιτες keto και carnivore δεν εμφανίστηκαν τυχαία ούτε είναι «μόδα». Αντιθέτως, μοιάζουν με ένα επιστημονικό ρεύμα αντίστασης απέναντι στην υπερ-βιομηχανοποίηση της τροφής και τη φαρμακευτικοποίηση της υγείας. Όσο περισσότερα ερωτήματα τίθενται, τόσο περισσότερο αποκαλύπτεται το βάθος των συμφερόντων που καθορίζουν τι θεωρείται “υγιεινό”.
Η επιστροφή στις ρίζες της διατροφής δεν είναι απλώς μια πράξη υγείας, αλλά μια πράξη ανεξαρτησίας.
Θεόδωρος Βασιλείου
Πηγές
1. «Ketogenic Diet – StatPearls», NCBI Bookshelf (περιγραφή βασικών αρχών της κετογονικής δίαιτας)
2. The Potential Health Benefits of the Ketogenic Diet – MDPI, Nutrients 2021
3. Ketogenic Diets for Body Weight Loss: A Comparison with Other Diets – MDPI 2025
4. Effects of ketogenic diet on health outcomes: an umbrella review – BMC Medicine, 2023
5. Carnivore diet – Wikipedia (γενική επισκόπηση, κριτικές)
6. Carnivore Diet Benefits and the Risks You Need to Know – Verywell Health (σχολιασμός από επίγνωση κινδύνων)
7. The Keto Diet Could Be Bad for Bone Health – EatingWell (μελέτη Αυστραλίας/Harvard)
8. This Cardiologist Wants You to Ditch the Keto Diet—Here’s Why – EatingWell (καρδιολόγος Freeman)
9. New Study Suggests the Keto Diet May Actually Be Harmful to Health – Vogue (Popiolek‑Kalisz 2024)
