Η ανθρωπολογία αποσκοπεί στη διερεύνηση των ποικίλων μορφών ανθρώπινης ύπαρξης και εμπειρίας, μελετά τις κοινωνίες του παρόντος και του παρελθόντος και στόχος της είναι να εστιάσει στις πολιτισμικές διαφορές και ομοιότητες κάθε ανθρώπινης κοινωνίας.
Ωστόσο, ποια είναι η σχέση της με την εκπαίδευση?
Στις αρχές της δεκαετίας του 1950 πραγματοποιήθηκε μια στροφή προς τη μελέτη του σχολείου ως κοινωνικού και πολιτισμικού χώρου και της μετάβασης του πολιτισμού στην εκπαίδευση.
Η ανθρωπολογία υποστηρίζει ότι η εκπαίδευση δε μεταδίδει μόνο συγκεκριμένες γνώσεις, αλλά πραγματοποιεί και μια σειρά από διάφορές λειτουργίες, συνειδητές ή μη.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα, είναι η μεταβίβαση αξιών και συμπεριφορών: κάθε κοινωνική ομάδα μεταδίδει στα καινούργια της μέλη τον τρόπο σκέψης, τις αξίες και τις συμπεριφορές που τη χαρακτηρίζουν.
Έτσι οι διάφορες μορφές εκπαίδευσης διδάσκουν –παράλληλα με τα μαθήματα– ένα σύστημα αξιών και συμπεριφορών. Για το τι είναι πρέπον, καλό η κακό, για το πως πρέπει να είναι κοινωνία.
Επιπλέον, ο κοινωνικός έλεγχος, παρατηρείται συνήθως στα πλαίσια της τάξης, καθώς το παιδί καλείται να υπακούσει ορισμένους κανόνες συμπεριφοράς. Όμως και το σχολείο μπορεί να αποτελεί μια μορφή κοινωνικού ελέγχου, με την έννοια ότι απασχολεί τα παιδιά όλη την ημέρα σε κοινωνικά αποδεκτές ασχολίες.
Άλλη μια λειτουργία της εκπαίδευσης είναι η παραγωγή νέων γνώσεων, αξιών και ιδεών. Ειδικά σε πανεπιστημιακό επίπεδο ή στις μεταπτυχιακές σπουδές η λειτουργία αυτή μπορεί να γίνει έντονη. Με αυτόν τρόπο μπορεί να δημιουργηθούν πολιτισμικά στοιχεία ή να παραχθούν νέες γνώσεις που να επηρεάσουν τον τρόπο ζωής ενός κοινωνικού συνόλου.
Σημαντική είναι και η συμβολή των θεσμών, στις διαδικασίες της εκπαίδευσης, όπως:
α) Η οικογένεια.
Το παιδί μαθαίνει από μικρή ηλικία τους ρόλους που θα υποδυθεί αργότερα με την σειρά του.
β) οι παρέες.
Τα παιδιά δημιουργούν φιλίες, όπου το καθένα εκφράζεται με το δικό του τρόπο κυρίως μέσα από το παιχνίδι. Με αυτόν τον τρόπο μαθαίνουν να δημιουργούν δεσμούς φιλίας, οι οποίοι, με την πάροδο του χρόνου, αναπτύσσονται, εξελίσσονται και παίζουν σημαντικό ρόλο στην διάπλαση της προσωπικότητας του.
γ) τα μέσα επικοινωνίας.
Κάθε παιδί γεννιέται σε έναν κόσμο, όπου η τηλεοπτική συσκευή είναι παρούσα από την αρχή της ζωής του, καθώς αποτελεί αναπόσπαστο τμήμα κάθε οικιακού χώρου. Συγκεκριμένα τόσο η τηλεόραση όσο και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης προσφέρουν στα παιδια τη γνώση για τον κόσμο, τα βάζει στη διαδικασία να αναγνωρίσουν το ‘’πραγματικό’’ από το ‘’μη πραγματικό’’.
Συνεπώς, το ζήτημα της εκπαίδευσης ενός ατόμου, δε μπορεί να αναλυθεί ή να βασιστεί μόνο στις σχολικές επιδόσεις του.
Αποτελεί αναπόσπαστο στοιχείο όλης της κοινωνίας, η οποία, κάθε φορά δημιουργεί αποδεκτές και μη αποδεκτές συμπεριφορές και επιλογές, γεγονός που μπορεί να προκαλέσει μεγάλη πίεση σε οτιδήποτε ‘διαφορετικό’ απ’ τα κοινωνικά πρότυπα.
Η ανοχή στη διαφορετικότητα είναι κάτι που καλούμαστε όλοι να εξελίξουμε….
Ελισάβετ Βικτωρία Γραμμένου
Απόφοιτη του τμήματος Κοινωνικής Ανθρωπολογίας και Ιστορίας (Πανεπιστήμιο Αιγαίου)
