Ίσως καμία άλλη μορφή πολιτικής διακυβέρνησης δεν είναι τόσο στενά συνδεδεμένη με το ιστορικό παρελθόν όσο η σοσιαλδημοκρατία. Και είναι αλήθεια ότι η σοσιαλδημοκρατία γεννήθηκε μέσα από το ενδιαφέρον όχι μόνο για τις συνθήκες διαβίωσης που δημιουργούσε η στέρηση των παραγόμενων υλικών αγαθών σε ένα ισχύον καπιταλιστικό μοντέλο στα φτωχά κοινωνικά στρώματα, αλλά και, κυρίως για τις εμπειρίες και τα βιώματα των νέων ανθρώπων κατά την κοινωνικοποίησή τους στα φτωχά νοικοκυριά των εργατών, ήδη από τα χρόνια της πολλά υποσχόμενης στον κόσμο ισχνής Δημοκρατίας της Βαϊμάρης στη Γερμανία.
Σήμερα, το επίκεντρο του ενδιαφέροντος της σοσιαλδημοκρατίας παραμένει η φτώχεια και ο κοινωνικός αποκλεισμός των ανθρώπων πέρα και περισσότερο από τα στεγανά των κοινωνικών τάξεων. Ιδιαίτερα στρέφει το ενδιαφέρον της στη νέα γενιά των ανθρώπων, όπου καίρια για αυτήν θεωρείται η μέριμνα για τη διεύρυνση των ικανοτήτων των νέων ανθρώπων, η οποία δε θα είναι ετεροπροσδιορισμένη, αλλά μέσα σε ένα δημοκρατικό πλαίσιο συμπεριφορών θα είναι ένας διαμεσολαβητής ικανοτήτων προσαρμοσμένων στις ανάγκες που οι ίδιοι οι νέοι άνθρωποι προσδιορίζουν ότι έχουν, χρήσιμων για την προσαρμογή τους στην πραγματικότητα της ζωής.
Η σοσιαλδημοκρατία εξήλθε ιστορικά από τα ερείπια και τις τραγικές εμπειρίες του πρώτου παγκόσμιου πολέμου, στον οποίο έδωσε ένα ιστορικό τέλος με τη συμβολή της στα γεγονότα της εποχής. Έτσι, στη σοσιαλδημοκρατική σκέψη διαμορφώθηκε μια μακρόχρονη εμπειρία και παράδοση αντίθεσης σε κάθε μορφή στρατιωτικοποίησης της κοινωνίας. Ουσιώδης παράγοντας για τη διαμόρφωση μιας αντιμιλιταριστικής αντίληψης στην κοινωνία θεωρείται η διεθνιστική/διαπολιτισμική εκπαίδευση και μάθηση.
Στο σημερινό δυστοπικό και επικίνδυνο κόσμο κρίνεται πια θεμελιώδες οι νέοι άνθρωποι, οι διαμορφούμενες προσωπικότητες των νέων, να έρχονται σε επαφή και να διαπραγματεύονται σε διεθνικές/διαπολιτισμικές συναντήσεις θέματα, όπως οι εθνικές διαμάχες, ο πόλεμος, ο ρατσισμός, οι κοινωνικές διακρίσεις και να αναδεικνύονται αξίες, όπως η αλληλοκατανόηση μεταξύ των λαών, η φιλειρηνική στάση και πολιτική των κρατών και η αμοιβαία ανταλλαγή και αποδοχή σκέψεων και ιδεών.
Στη σοσιαλδημοκρατική παράδοση το ζήτημα της διαπαιδαγώγησης έχει αναδειχθεί σε ουσιώδες συστατικό της. Η διαπαιδαγώγηση έχει τον κρίσιμο ρόλο της διαμόρφωσης της επερχόμενης/μέλλουσας δημοκρατικής κοινωνίας, στην οποία είναι στραμμένο το βλέμμα της σοσιαλδημοκρατίας. Για το χώρο της εκπαίδευσης ο ρόλος αυτός της διαπαιδαγώγησης εκφράζεται μέσα από μια εκπαίδευση που συμβαίνει εντός μιας λειτουργικής εκπαιδευτικής/ σχολικής κοινότητας διαμορφωμένης από τους ίδιους τους εκπαιδευτές και εκπαιδευόμενους με μορφές και τρόπους διδασκαλίας προσαρμοσμένες στις εκπαιδευτικές ανάγκες τους.
Στις μέρες μας, οι παιδαγωγικές αρχές, οι οποίες αναδύθηκαν από τις πολιτικές αντιλήψεις της σοσιαλδημοκρατίας έχουν διαμορφώσει σύγχρονες παιδαγωγικές αντιλήψεις, η οποίες έχουν καθορίσει τη λειτουργία της σχολικής εκπαίδευσης και έχουν προσδώσει σε αυτήν τη θεμελιώδη λειτουργία της ολιστικής διαπαιδαγώγησης των νέων και της κοινωνίας με βάση της νέες θεωρήσεις για την κοινωνική φύση και διάσταση της γνώσης και της μάθησης πέρα και πάνω από την διάσταση της απλής παραδοσιακής μάθησης και διδασκαλίας.
Βασική αρχή της σοσιαλδημοκρατικής αντίληψης είναι η διαπαιδαγώγηση και η κοινωνική συμπεριφορά να εκδηλώνεται σε ένα δημοκρατικό πλαίσιο δράσης. Το δημοκρατικό μοντέλο, για τους σοσιαλδημοκράτες, δεν είναι μια απλή μορφή διακυβέρνησης, αλλά μια μορφή κοινωνικής οργάνωσης της καθημερινής ζωής, όπου οι άνθρωποι είναι δρώντα υποκείμενα μέσα σε ένα περιβάλλον προσωπικής ελευθερίας και αυτοπροσδιορισμού των αναγκών τους.
Σήμερα, παρίσταται η αναγκαιότητα η πολιτική να μην είναι η απλή διαχείριση της δημόσιας ζωής, αλλά να είναι προσδεμένη στο πλέγμα των αναγκών και εξαρτήσεων της καθημερινής ζωής και των ενδιαφερόντων των ανθρώπων. Έτσι, η πολιτική καθίσταται μια λειτουργία καθημερινή των απλών ανθρώπων και η πολιτική διαπαιδαγώγηση συντελείται μέσα από τη συμμετοχή και την αντιπροσώπευση των ενδιαφερόντων των πολιτών στις συζητήσεις και αποφάσεις για τα πολιτικά θέματα.
Στον ανθρωπιστικό πυρήνα της η σοσιαλδημοκρατία είναι η πολιτική αντίληψη του οράματος και της προσδοκίας. Ο οραματισμός στη σοσιαλδημοκρατική σκέψη βρίσκεται σε στενή σχέση και εξάρτηση με τη βασική σοσιαλδημοκρατική αξία της διαπαιδαγώγησης. Η υφιστάμενη κοινωνική μορφή δε θεωρείται το ιστορικό τέλος της, αλλά η απαίτηση για ένα καλύτερα διαμορφωμένο κοινωνικά αύριο, σύμφωνα με τις επιταγές του δημοκρατικού τρόπου ζωής.
Η σοσιαλδημοκρατία είναι ξένη προς ετεροκαθορισμένες κοινωνικές συμπεριφορές και αυθεντίες. Ακουμπά στον απλό γεμάτο ανάγκες άνθρωπο, οραματίζεται μαζί του και με μέσον τη δημοκρατία και τη διαπαιδαγώγηση διαμορφώνει πολιτικά τη μελλούμενη κοινωνία του ανθρώπου. Και ο σοσιαλδημοκράτης γνωρίζει καλά ότι η τύχη της ζωής του βρίσκεται στα χέρια του και ότι η αλλαγή της κοινωνία δε χαρίζεται από καμία συνθήκη, αλλά επέρχεται μέσα από τους κοινωνικούς αγώνες και τις κοινωνικές κατακτήσεις.
*Ο Χρήστος Κωτσόπουλος είναι εκπαιδευτικός Δ.Ε., μέλος του τομέα Παιδείας του ΠΑ.ΣΟ.Κ. –ΚΙΝ.ΑΛ.
